Ăn nhiều rau củ quả có tác dụng tốt trong detox cơ thể. Ảnh một trang trại rau tại Nhật Bản – Ảnh: TTXVN

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, TS.BS Trương Hồng Sơn – viện trưởng Viện Y học ứng dụng – cho biết:

– Khi nhịn ăn, chúng ta sẽ ngừng cung cấp năng lượng, các vitamin và khoáng chất cho cơ thể. Tuy nhiên trong khoảng thời gian nhịn ăn, cơ thể vẫn không ngừng hoạt động và vẫn tiêu tốn năng lượng. Thông thường trong điều kiện nghỉ ngơi, cơ thể con người vẫn cần khoảng 30 kcal/kg thể trọng/24h.

Trong đó, não tiêu thụ khoảng 18% tổng nhu cầu năng lượng của cơ thể. Não chủ yếu sử dụng glucose (khoảng 80g/ngày). Ngoài các nhu cầu năng lượng, cơ thể còn cần nước và các điện giải: natri khoảng 100-150mmol/ngày, kali khoảng 75-150mmol/ngày.

Trong điều kiện thông thường, nhu cầu natri khoảng 100-150 mmol/ngày, kali khoảng 75-150mmol/ngày. Nếu bị hạn chế natri, kali, cơ thể đáp ứng bằng cách giảm thải natri, kali qua nước tiểu nhưng tối thiểu vẫn thải khoảng 30-50mmol kali và natri mỗi ngày.

Ban đầu khi mới nhịn ăn (1-3 ngày), cơ thể có thể huy động năng lượng, các vitamin và khoáng chất từ các nguồn dự trữ (ví dụ như tại gan và các khối mỡ dự trữ) và sẽ bắt đầu giảm cân.

Sau khi huy động hết lượng mỡ mà vẫn tiếp tục nhịn ăn thì cơ thể sẽ huy động đến lượng protein trong các cơ bắp, cơ thể bắt đầu rơi vào trạng thái ức chế, lờ đờ. Tiếp tục nhịn ăn (5-7 ngày) thì đến cả protein từ cơ bắp sẽ cạn kiệt, protein từ cơ tim, thần kinh cũng bị huy động. Các quá trình chuyển hóa bị gián đoạn, có thể dẫn đến tử vong.

* Nhịn ăn để “thanh lọc cơ thể” đang trở thành một xu hướng, trào lưu, trong đó có cả những người có học vấn cao cũng tham gia, có bằng chứng khoa học gì về phương pháp này không, thưa ông?

– Detox cơ thể có nhiều biện pháp: nhịn ăn, uống thực phẩm chức năng, uống nước ép rau củ quả…. Những biện pháp này thực chất chưa được công nhận về mặt khoa học và y khoa.

Tuy nhiên một số người áp dụng và thấy có sự thay đổi trong cơ thể như cảm thấy nhẹ người hơn, cân nặng giảm hoặc thấy thư thái hơn nên đã tuyên truyền ra ngoài cộng đồng tác dụng tích cực này.

Thực chất, không phải là chúng không có những lợi ích đối với sức khỏe, ít nhất là những biện pháp này cũng cung cấp một số vitamin, muối khoáng hoặc hóa chất thực vật cho cơ thể con người và những lợi ích này không bàn cãi.

Nhưng để nói ai áp dụng cũng thành công, hiệu quả có bền vững hoặc không ảnh hưởng đến sức khỏe dài hạn thì chưa một bằng chứng khoa học nào kết luận hay khẳng định.

Đó là lý do mà những biện pháp này chỉ nên coi là bổ trợ cho giảm cân và cần sự theo dõi của các chuyên gia dinh dưỡng.

* Có nhiều chương trình detox, chủ yếu dành cho nhóm thu nhập cao, lan truyền gần đây, theo ông, mỗi người có thể tự áp dụng biện pháp detox cho mình được không?

– Chế độ dinh dưỡng lành mạnh hoặc ăn ít hơn, kết hợp với việc luyện tập nhiều hơn có thể sẽ giúp bạn giảm cân.

Nói cách khác, việc giảm cân khi detox bằng cách nhịn ăn uống, sử dụng thực phẩm chức năng không phải là tác dụng trực tiếp của phương pháp detox, mà là bởi bạn giảm tổng lượng calo nạp vào và tăng cường các hoạt động tiêu tốn calo.

Và việc áp dụng detox nếu được áp dụng thì cần được chỉ định sau khi bác sĩ khám, tư vấn cho cá thể, không phải là giải pháp áp dụng một cách tùy tiện.

* Còn các chế độ ăn thực dưỡng, không tinh bột, nhịn ăn uống…, theo ông có tác dụng gì không và có thể áp dụng rộng rãi?

– Lấy thực dưỡng là một ví dụ, bản chất của chế độ ăn là khuyến khích con người ăn nhiều các thực phẩm đậu đỗ, gạo lứt, vừng lạc, đây đều là những thực phẩm tốt cho sức khỏe, cung cấp nhiều protein, chất xơ, chất béo có lợi.

Tuy nhiên, dù có tốt thế nào thì chúng vẫn chưa đủ hoàn hảo, vẫn cần những nguồn thực phẩm khác để bổ sung sự thiếu hụt chất dinh dưỡng cho nhau. Vì vậy nếu cứ áp dụng một cách mù quáng thì sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường cho sức khỏe.

Phương pháp giảm cân detox không thực sự mang lại lợi ích như quảng cáo mà làm chậm sự trao đổi chất, hạ đường huyết…, ảnh hưởng đến sức khỏe nếu được áp dụng không đúng cách và không phải là giải pháp có thể áp dụng trên tất cả mọi người.

Chế độ ăn kiêng detox quá đà cũng có thể gây ra các vấn đề về dạ dày và mất cân bằng lượng đường trong máu. Mất cân bằng đường trong máu là vấn đề cực kỳ nguy hiểm đối với những bệnh nhân đái tháo đường hay bị những bệnh khác. Không những thế, hầu hết các chế độ ăn kiêng detox không cung cấp đủ chất xơ để giúp làm sạch đường ruột.

Ngoài ra, khi detox quá đà, cơ thể sẽ rơi vào trạng thái thiếu thốn. Một khi bạn cảm thấy thiếu thốn, bạn sẽ có xu hướng ăn bù về sau, khi kết thúc chu trình detox. Kết quả là tự bạn đang tạo ra một thói quen không lành mạnh cho cơ thể mình.

– Nếu cần áp dụng một chế độ ăn hợp lý, bảo vệ sức khỏe, theo bác sĩ nên chọn như thế nào?

– Theo tôi, đó là chế độ ăn hợp lý. Không cần thiết phải áp dụng một giải pháp detox dạng “gây sốc” – bắt cơ thể “nhịn” ngay lập tức toàn bộ thức ăn để chuyển sang chỉ dùng 1-2 loại thực phẩm đồ uống hay thức ăn lỏng nào đó.

Quy trình detox chuẩn là giảm dần lượng thực phẩm hấp thụ, đồng thời giảm tích lũy độc tố từ thực phẩm vào cơ thể.

Ví dụ thay vì ăn được 6 chiếc bánh quy, bạn hãy ăn 1-2 chiếc thôi, đó cũng là một phần của chế độ ăn kiêng detox.

Khi ăn, cần nhai kỹ và loại bỏ hoặc giảm các thực phẩm không lành mạnh như đồ chiên, xào, đường, đồ ăn chế biến sẵn. Hãy nhớ chỉ áp dụng chế độ detox triệt để trong một giai đoạn ngắn, khi cơ thể đã sẵn sàng và phải được chỉ định bởi các bác sĩ có chuyên môn.

Ăn nhiều rau quả tươi, sạch. Chuyển dần thức ăn giàu đạm, đường và tinh bột sang rau củ quả, ưu tiên sản phẩm hữu cơ. Rau và trái cây đóng một vai trò quan trọng giúp bạn khỏe mạnh vì chúng có chứa các hợp chất giúp cơ thể đối phó với các hóa chất độc hại. Việc “ăn” sẽ bổ sung chất xơ cho cơ thể tốt hơn việc “uống” rau xanh.

Uống đủ tối thiểu 2 lít nước mỗi ngày, kể cả nước canh hay nước trà. Thận là cơ quan chính trong việc thanh lọc và loại bỏ các chất độc ra khỏi cơ thể. Việc uống đủ nước là một trong những cách giúp giữ thận sạch sẽ.

Song không được uống quá nhiều nước vì nó sẽ khiến thận bị quá tải. Với người đang có các bệnh tim mạch, huyết áp thì lượng uống cũng cần được tư vấn bởi các bác sĩ.

Thiết lập khoảng cách giữa các bữa sáng và tối: Nếu ăn tối lúc 19h, bạn nên ăn sáng chậm hơn lúc 7h hôm sau. Điều này cho phép cơ thể nghỉ ngơi (không dung nạp thêm thức ăn) trong vòng 12 giờ cho mỗi chu kỳ 24 giờ.

Thói quen này còn giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ của bạn. Giờ ăn cũng cần được sắp xếp tùy thuộc theo tình trạng dinh dưỡng (thừa hay thiếu cân) và phụ thuộc cả vào một số bệnh lý (đái tháo đường, đau dạ dày…).

Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn có ý định detox cơ thể. Thực tế từng có những trường hợp đáng tiếc xảy ra khi người detox cơ thể đang mắc các bệnh mạn tính như bệnh tim mạch hay đái tháo đường, là phụ nữ trong giai đoạn cho con bú, hoặc giai đoạn tiền mãn kinh cần phải kiểm tra sức khỏe tổng quan, tham khảo ý kiến của những bác sĩ chuyên khoa để tránh những hậu quả đáng tiếc trước khi áp dụng một chế độ detox.