QCVN 20:2019 do Bộ Khoa học Công nghệ ban thành áp dụng cho thép không gỉ đã được ban hành từ ngày 15.11.2019 và sẽ có hiệu lực từ đầu năm 2020, nhưng sau đó do cần xét duyệt chi tiết hơn về nội dung nên đã được công bố tạm ngưng hiệu lực thi hành cho đến hết tháng 12.2021. Hiện nay QCVN đang được sửa đổi. Tuy nhiên theo các doanh nghiệp (DN) ngành inox, trong Bản dự thảo sửa đổi có xuất hiện nội dung làm mất đi bản chất của việc thực hiện QCVN. Mục đích xây dựng và áp dụng QCVN là khuyến khích sản xuất, nhập khẩu và lưu thông sản phẩm thép không gỉ được công nhận theo tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế và hạn chế việc sử dụng các sản phẩm không được kiểm chứng, qua đó nâng cao việc đảm bảo sức khỏe và an toàn của người dân VN.

Vì vậy, nếu QCVN được ban hành, các DN đều cam kết sẽ hợp tác tích cực trong việc thực hiện chính sách của chính phủ, mặc dù biết rằng việc chứng nhận sản phẩm và các thủ tục liên quan khá phức tạp. Tuy nhiên, khi xem xét bản dự thảo sửa đổi lần này, so với dự thảo ban đầu đã được thêm Điểm 2.1.2 mới là không phù hợp với ý nghĩa và mục đích khi thực hiện QCVN. Quy định về hàm lượng Cacbon và Crom ở Điểm 2.1.2 chỉ là định nghĩa cơ bản về thép không gỉ và không có liên quan gì đến các tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế thông dụng nhưng trong bản dự thảo sửa đổi lần này lại được hiểu như là một phần của tiêu chuẩn. Bởi nếu quy định này được công bố thì tất cả các sản phẩm inox được chứng nhận quốc tế hay cả các sản phẩm không phù hợp tiêu chuẩn quốc tế vẫn có thể nhập khẩu, sản xuất và lưu thông tự do. Điều này làm các DN khó lý giải được ý nghĩa của việc áp dụng QCVN. Liệu rằng bản sửa đổi QCVN lần này đã được xây dựng đúng theo mục đích ban đầu khi xây dựng QCVN khi mà chỉ làm các thủ tục nhập khẩu phức tạp hơn đối với các doanh nghiệp nhưng không đem lại sự khác biệt nào về chất lượng của các sản phẩm inox trên thị trường?

Bên cạnh đó, tại Điều 3 Khoản 2 của Thông tư ban hành bản QCVN sửa đổi đi kèm có nội dung: “các trường hợp công bố tiêu chuẩn áp dụng được quy định tại Điểm 2.1.2 có hiệu lực áp dụng đến ngày 31.12.2023”. Tuy nhiên, cụm từ “có hiệu lực áp dụng đến ngày” là cách diễn đạt quá mơ hồ. Quy định đó có thể gây hiểu lầm tùy theo cách nghĩ của mỗi cá nhân, tập thể nên cần sửa đổi và làm rõ lại phần này như “…có hiệu lực đến ngày…, từ ngày tháng năm, các trường hợp công bố tiêu chuẩn áp dụng không phù hợp với các tiêu chuẩn được quy định trong QCVN thì sẽ bị cấm sản xuất, nhập khẩu và lưu thông “.

Ngoài việc cần chỉnh sửa những quy định còn chưa hợp lý, các DN ngành inox cũng kiến nghị đẩy nhanh thời gian thực hiện QCVN lên ngày 1.6.2022 thay vì kéo dài đến đầu năm 2024 như được đề cập trong thông tư ban hành dự thảo sửa đổi. Trước đó, trong bản QCVN ban đầu được công bố áp dụng từ đầu năm 2020 thì các sản phẩm không phù hợp tiêu chuẩn sẽ bị cấm nhập khẩu từ ngày 1.6.2020 và cấm sản xuất, lưu thông từ ngày 1.6.2021. Theo đó, do Bản QCVN ban đầu đã được công bố từ tháng 11.2019 và có hiệu lực từ tháng 1.2020, nên nếu gia hạn thêm 1 năm nữa để thực hiện bản QCVN sửa đổi từ ngày 1.6.2022 thì thời gian trì hoãn tổng cộng cũng đã được 2 năm 6 tháng. Tin rằng với khoảng thời gian hơn hai năm này thì các doanh nghiệp đã có đủ thời gian để thích ứng và điều chỉnh theo các quy định mới. Đứng trên lập trường là những doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thép không gỉ, nếu các chính sách mới sẽ phải được thực hiện thì thay vì trì hoãn, kéo dài, các chính sách này cần được thực hiện nhanh chóng để giảm thiểu sự hỗn loạn của thị trường.

Trước đó, trong văn bản góp ý về Bản sửa đổi QCVN 20:2019 gửi Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Hiệp hội thép VN cũng đưa ra ý kiến như sau: Mục tiêu của việc xây dựng và áp dụng quy chuẩn quốc gia nói chung và QCVN 20:2019 nói riêng là để kiểm soát chặt chẽ việc nhập khẩu các sản phẩm có chất lượng không đảm bảo an toàn và sức khỏe cho người sử dụng cũng như đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, người tiêu dùng và các bên có liên quan. Vấn đề băn khoăn lớn nhất của các DN là việc nhập khẩu để gia công chế biến sản phẩm từ thép không gỉ hiện nay đang được nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc với mức chất lượng tiêu chuẩn của nhà sản xuất nhưng không phù hợp tiêu chuẩn quốc gia Trung Quốc. Vì vậy, để đảm bảo chất lượng thép không gỉ cho người tiêu dùng, cần áp dụng quy chuẩn quốc gia thay vì hợp thức mức chất lượng thấp đối với sản phẩm.