Lực lượng phòng vệ Nhật Bản – Ảnh: REUTERS

Hôm 16-4, Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Nhật Suga ra tuyên bố chung trong đó lần đầu tiên đề cập tới vấn đề Đài Loan kể từ năm 1972.

Tuyên bố ngay lập tức vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của Bắc Kinh. Quân đội Trung Quốc cũng đáp trả lại bằng một cuộc tập trận không quân huy động hàng chục máy bay ném bom H-6K.

Theo báo South China Morning Post (SCMP), vì tuyên bố chung này, Thủ tướng Suga phải đối mặt với một số câu hỏi chất vấn trong một phiên họp ngày 20-4. Một chính trị gia đối lập yêu cầu ông Suga giải thích về các cam kết của Nhật Bản đối với Đài Loan, viện dẫn tuyên bố chung Mỹ – Nhật.

Đáp lại, ông Suga khẳng định tuyên bố chung với Mỹ “không bao hàm việc can dự quân sự vào Đài Loan”. Tuyên bố chung Mỹ – Nhật kêu gọi “hòa bình và ổn định quanh eo biển Đài Loan”, chống lại các hành vi “hăm dọa” của Trung Quốc tại châu Á – Thái Bình Dương.

SCMP nhận định câu trả lời của ông Suga ngày 20-4 đã bác bỏ các suy đoán Nhật sẽ diễn giải lại hiến pháp của nước này để can thiệp vào Đài Loan. Hiến pháp hòa bình cấm Tokyo thiết lập quân đội và triển khai binh sĩ ra nước ngoài cho các chiến dịch tấn công quân sự.

Phó giáo sư Ben Ascione thuộc Đại học Waseda (Nhật Bản) nhận định Thủ tướng Suga đang ở thế khó trong vấn đề Đài Loan. Theo ông Ascione, khả năng cao Nhật Bản sẽ chỉ tham gia hỗ trợ hậu cần cho quân đội Mỹ nếu xảy ra chiến sự ở Đài Loan.

“Nếu ông ấy không nói gì, điều đó có thể ảnh hưởng tiêu cực tới quan hệ đồng minh Mỹ – Nhật. Ông ấy đồng thời phải trấn an dư luận trong nước rằng Nhật Bản sẽ bị kéo vào một cuộc chiến liên quan tới Đài Loan”, ông Ascione nêu nhận định với SCMP.

Bà Yuko Ito, một giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Asia (Nhật Bản), thì kêu gọi chính quyền Suga viết lại hiến pháp hòa bình. Theo bà, sẽ là quá trễ nếu Tokyo đợi đến khi Đài Loan bị Trung Quốc tấn công.

Trung Quốc xem Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể tách rời và yêu cầu các nước tôn trọng nguyên tắc Một Trung Quốc. Chính quyền Bắc Kinh để ngỏ khả năng sử dụng vũ lực để thu hồi Đài Loan.