Trong chuyến công du đến Nhật Bản hồi tuần trước, Thủ tướng Úc Scott Morrison và người đồng cấp chủ nhà Yoshihide Suga đã ký thỏa thuận quân sự song phương có tên Thỏa thuận tiếp cận đối ứng (RAA). Liên quan thỏa thuận này, Văn phòng Thủ tướng Úc phát đi thông cáo nhấn mạnh về quan hệ đối tác chiến lược đặc biệt song phương, “cam kết hợp tác sâu sắc để hỗ trợ một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (Indo-Pacific) tự do, cởi mở và ổn định”.

Thời gian qua, Nhật và Úc cùng với Mỹ, Ấn Độ hình thành nên “bộ tứ kim cương” theo đuổi chiến lược Indo-Pacific tự do và rộng mở giữa sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Trả lời Thanh Niên ngày 23.11, GS Yoichiro Sato (chuyên về quan hệ quốc tế, Đại học Ritsumeikan Asia Pacific, Nhật Bản) phân tích RAA giữa Tokyo và Canberra tương đương với Thỏa thuận quy chế đóng quân (SOFA) mà Tokyo đã ký kết với Washington nhằm điều chỉnh các vấn đề phát sinh của việc quân đội Mỹ đồn trú tại Nhật Bản. Mặc dù Úc không đồn trú quân đội tại Nhật, nhưng việc tăng cường tập trận chung cả trên bộ lẫn trên biển, cũng như các chuyến thăm viếng giữa lực lượng quân sự hai bên đã thúc đẩy ký kết RAA.

Bên cạnh đó, theo GS Sato, Thỏa thuận thu nhận và dịch vụ tương hỗ (ACSA) mà Úc và Nhật ký năm 2010 cho phép quân đội Úc và lực lượng phòng vệ Nhật hỗ trợ hậu cần lẫn nhau. Khi hai nước tham gia tích cực hơn vào các hoạt động an ninh ở Indo-Pacific để đối phó các mối đe dọa an ninh khác nhau, việc tăng cường hỗ trợ hậu cần thông qua các thỏa thuận hợp tác sẽ càng hiệu quả hơn. RAA mới được ký giúp lấp khoảng trống quan trọng về quản lý nhân sự trong quan hệ hợp tác quốc phòng giữa Canberra và Tokyo. Bởi thỏa thuận này đảm bảo tính minh bạch và khả năng kiểm soát của chính phủ quốc gia sở tại đối với quân đội nước khác đồn trú trên nước mình. Các thỏa thuận như vậy giảm thiểu rủi ro xung đột tiềm ẩn, thể hiện sự hợp tác quốc phòng sâu sắc hơn.

“Úc và Nhật đang tiếp tục xu thế ngày càng hoạt động tích cực, hợp tác chặt chẽ hơn trong khu vực. Ấn Độ và Nhật Bản đã ký kết ACSA vào năm 2019. Vài tháng trước, Ấn Độ và Úc cũng đã ký kết Thỏa thuận hỗ trợ hậu cần lẫn nhau (MLSA) bao gồm các điều khoản về hỗ trợ hậu cần và tạo điều kiện hai bên sử dụng căn cứ quân sự của nhau. Các thỏa thuận song phương tương tự cũng đã đạt được giữa các thành viên trong “bộ tứ kim cương” (bao gồm Mỹ – Nhật – Úc – Ấn) nhằm gửi tín hiệu răn đe đối với Trung Quốc và để đảm bảo với các nước Đông Nam Á có thể tin cậy vào cam kết của “bộ tứ” đối với an ninh khu vực trước các mối đe dọa quân sự”, GS Sato nhận xét.

Cũng trả lời Thanh Niên ngày 23.11, ông Carl O.Schuster (cựu Giám đốc bộ phận điều hành của Trung tâm tình báo hỗn hợp – Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của hải quân Mỹ và đang giảng dạy ở Đại học Hawaii về quan hệ quốc tế, lịch sử) cho biết RAA mà Nhật và Úc vừa ký kết không phải là một hiệp ước quốc phòng với cam kết chính thức tham gia vào một cuộc xung đột hoặc hỗ trợ lẫn nhau trong hoàn cảnh nhất định. Thỏa thuận này thiết lập một cơ chế để tăng cường hợp tác quốc phòng nếu các mối quan ngại an ninh chung phát sinh.

“Thỏa thuận trên có ý nghĩa chiến lược quan trọng đối với Indo-Pacific, đặc biệt ở Biển Đông là nơi cả Úc và Nhật đều có lợi ích chung trong việc đảm bảo tự do hàng hải qua vùng biển này. RAA giữa Úc và Nhật đảm bảo hai nước có thể cùng tạo ra ảnh hưởng, phối hợp hỗ trợ để giải quyết bất cứ thách thức nào ở khu vực tây Thái Bình Dương”, cựu đại tá Schuster nói.

Ông phân tích thêm: “Mặc dù việc Trung Quốc gây hấn ở Biển Đông có thể là nguyên nhân dẫn đến thỏa thuận trên. Nhưng vì thỏa thuận không đề cập đối tượng mục tiêu hoặc mối quan tâm cụ thể, mà chỉ là cam kết cùng phối hợp để giải quyết vấn đề an ninh chung, nên chính hành vi của Bắc Kinh mới quyết định Trung Quốc có trở thành mục tiêu của mối quan tâm an ninh chung mà Úc và Nhật cùng chia sẻ hay không. Đây là điều mà Bắc Kinh phải tính toán trước khi tiến hành bất cứ hành vi gây hấn nào ở tây Thái Bình Dương, đặc biệt là tại Biển Đông”.

Trong khi đó, tờ Hoàn Cầu thời báo, trực thuộc Nhân Dân nhật báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, gần đây liên tục đăng tải nhiều bài viết chỉ trích RAA mà Nhật và Úc vừa ký kết. Tờ báo cho rằng Nhật và Úc trở thành các tiền đồn của Mỹ ở khu vực để xây dựng liên minh quân sự “NATO châu Á”. Trong một bài báo khác, Hoàn Cầu thời báo dẫn lời một số chuyên gia Trung Quốc cho rằng Nhật đang tiên phong định hình một NATO ở Indo-Pacific.

NGÔ MINH TRÍ

TNO