Người dân làm thủ tục thuế tại Cục Thuế TP.HCM – Ảnh: NGỌC PHƯỢNG

Doanh nghiệp rất sợ bị phạt vì thuế. Cầm trên tay quyết định phạt do chậm nộp thuế là “vết đen” trong lý lịch của doanh nghiệp. Ấy vậy mà tình huống này có thể “vận” vào tất cả các doanh nghiệp, nếu chẳng may cuối năm họ… làm ăn có lãi cao!?

Thật khó hiểu khi gây ra tâm trạng lo lắng này lại từ chính sách thuế, lẽ ra phải đồng hành và là bệ đỡ cho doanh nghiệp phát triển.

Với quy định nộp cho đủ 75% thuế thu nhập doanh nghiệp cả năm vào cuối quý 3, theo hướng dẫn thi hành Luật quản lý thuế, sẽ giúp cơ quan thuế thu được ít nhất 75% số thuế này ngay trong 3 quý đầu năm. Từ đó khắc phục tình trạng tiền thuế này chỉ về ngân khố quốc gia dồn dập trong tháng đầu năm sau, khi doanh nghiệp đã kết thúc năm tài chính (thường là 31-12 hằng năm).

Nhưng được cho Nhà nước lại khó cho doanh nghiệp. Đã thành thông lệ, các doanh nghiệp đều “đầu năm chiếm dụng xoay vòng, cuối năm tất toán xoay tiền trả nhau”.

Trong năm, họ bung tiền ra bán, mua, gần cuối năm mới tất bật thu hồi công nợ. Đó là lúc doanh nghiệp có được con số lời lỗ thực để kê khai và nộp thuế. Còn trong các quý đầu năm, dù có kế hoạch làm ăn chi tiết, họ cũng chưa thể biết lời lỗ chính xác để khai và tạm nộp thuế. Số thuế mà họ có nộp tạm cũng chỉ là dự báo, ước lượng.

Nay đã có “luật” hẳn hòi, dự báo, ước lượng cũng phải chính xác và cơ quan thuế soi qua số “thuế phải nộp vào cuối quý 3 hằng năm. Vì thế chẳng may quý 4 tin vui báo về dồn dập, doanh nghiệp có lãi cao, thuế thu nhập cả năm tăng lên khiến số thuế đã nộp trong 3 quý đầu năm không đạt tỉ lệ 75%, phạt là khó tránh khỏi.

Khó là họ không thể định lượng chính xác doanh nghiệp mình lãi cả năm là bao nhiêu để nộp trước cho đủ 75%!?

Để tránh bị phạt, tới đây doanh nghiệp chỉ có cách kê mức thuế doanh nghiệp mà họ phải nộp hàng quý lên cao, nộp luôn cho Nhà nước ngay trong 3 quý đầu năm, không có tiền phải lấy vốn kinh doanh ra mà nộp.

Ngành thuế có lý lẽ để bảo vệ quy định này, đó là thu thuế kịp thời cho ngân sách nhà nước, rằng doanh nghiệp không nộp thuế trong các quý trong năm mà dồn vào năm sau…

Đúng là có tình hình đó. Không ít doanh nghiệp tìm cách chiếm dụng thuế bằng cách chậm nộp thuế. Nhưng ấn luôn quy định phải nộp 75% thuế cả năm vào cuối quý 3 mà không lường hết các biến động trong kinh doanh của doanh nghiệp là quá ngặt nghèo. Không ít doanh nghiệp sẽ rơi vào cảnh làm ăn lãi lớn vào cuối năm rồi lại đâm lo ngành thuế phạt vì trước đó nộp ít quá. Lợi nhuận tăng cao vào cuối năm không hẳn là lỗi do doanh nghiệp gây ra.

Nếu so với quy định hiện hành, quy định mới là bước lùi “ấn tượng”, giao khó cho doanh nghiệp. Quy định hiện hành mà tới đây không còn hiệu lực chỉ phạt nếu doanh nghiệp chưa nộp đủ thuế thu nhập sau 30-1 hằng năm, với doanh nghiệp đây cũng là thời điểm kết quả kinh doanh đã rõ ràng.

Quy định mới nộp cho đủ 75% vào cuối quý 3 sẽ đi cùng doanh nghiệp trong nhiều năm tới. Rơi vào cảnh bị phạt, chắc chắn doanh nghiệp khó lòng tâm phục khẩu phục. Khá bất ngờ khi ngành thuế đang nỗ lực nâng hạng về chỉ số nộp thuế nhưng lại để doanh nghiệp phải phiền lòng vì những quy định chưa thực hiện đã gây tâm tư thế này, liệu có sửa kịp không?