Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể vừa ký báo cáo gửi đến Quốc hội về giám sát chuyên đề và chất vấn trong nhiệm kỳ khóa 14 và một số nghị quyết trong nhiệm kỳ khóa 13 về lĩnh vực giao thông vận tải.

Trong báo cáo này có nội dung về việc rà soát tổng thể vị trí đặt trạm thu phí BOT, chính sách miễn, giảm giá dịch vụ sử dụng đường bộ. Trong số này, có 4 trạm thu phí bị phản đối quyết liệt đã tồn tại từ 2017 đến nay, là trạm Bỉm Sơn, trạm thu phí trên QL3, trạm T2 và trạm La Sơn – Tuý Loan.

Có một điều rất đáng chú ý, báo cáo được ký ngày 5.10 này có nội dung không khác gì báo cáo của Bộ hồi tháng 5, mức độ giống nhau là đến từng chữ.

Nội dung có thể tóm tắt ngắn gọn là chưa có phương án xử lý 4 trạm thu phí này và Bộ GTVT (vẫn) đang có hướng dùng ngân sách thanh toán cho các nhà đầu tư.

Dù hồi tháng 5, Bộ GTVT đã nói đến việc “không được khắc phục sớm”, sẽ có nhiều hậu quả, như “phá vỡ phương án tài chính“, “phát sinh nợ xấu“, “ảnh hưởng đến chính sách điều hành tiền tệ của quốc gia cũng như môi trường thu hút đầu tư tư nhân, tạo áp lực về ngân sách nhà nước trong các giai đoạn tiếp theo”…

Cụ thể, Bộ GTVT cho biết, việc rà soát, xử lý các tồn tại, bất cập, vướng mắc về vị trí trạm BOT đã được Bộ GTVT thực hiện và báo cáo Thường trực Chính phủ, Thủ tướng tại nhiều báo cáo từ năm 2015 đến nay.

Thủ tướng và Thường trực Chính phủ đã tổ chức nhiều cuộc họp để xem xét một cách cẩn trọng và có nhiều chỉ đạo cụ thể và kịp thời.

Thời gian qua, Bộ GTVT đã nỗ lực phối hợp với các bộ, ngành tổ chức đánh giá, đưa ra các giải pháp nhằm khắc phục bất cập tại các trạm BOT trên các tuyến quốc lộ.

Theo báo cáo, đến nay, 15/19 trạm đã được khắc phục, tình hình an ninh trật tự, an toàn giao thông đã ổn định. Đối với 4/19 trạm bất cập còn lại, theo Bộ GTVT, do tính chất đặc thù nên việc triển khai các giải pháp xử lý gặp nhiều vướng mắc, cụ thể:

Trạm Bỉm Sơn (thu phí hoàn vốn cho tuyến tránh phía Tây TP.Thanh Hóa), do trạm nằm ngoài phạm vi dự án, nếu tiếp tục thu phí để hoàn vốn cho tuyến tránh phía tây TP.Thanh Hóa sẽ phát sinh nguy cơ mất an ninh trật tự, an toàn giao thông.

Thực hiện kết luận của Chính phủ tại Thông báo số 108/TB-VPCP ngày 26.6.2019, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đã phối hợp với các cơ quan chức năng của tỉnh Thanh Hóa và nhà đầu tư nghiên cứu phương án di dời trạm Bỉm Sơn về tuyến tránh phía tây để hoàn vốn.

Tuy nhiên, do hiện tại có 3 tuyến song hành (gồm QL1 qua TP.Thanh Hóa, tuyến tránh phía đông và tuyến tránh phía tây), đồng thời trên tuyến có nhiều vị trí giao cắt, các xe có thể tránh trạm, nên việc đặt trạm thu phí trên tuyến tránh phía tây không thể bảo đảm hoàn vốn cho dự án. Do vậy, dự kiến sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền bố trí vốn nhà nước để thanh toán cho nhà đầu tư.

Trạm thu phí trên QL3 (thu phí hoàn vốn cho dự án BOT xây dựng đường Thái Nguyên – Chợ Mới và cải tạo nâng cấp QL3 đoạn Km75 – Km100): Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng tại văn bản số 100/TTg-CN ngày 20.12.2018, Bộ GTVT đã làm việc với Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thái Nguyên để thống nhất về phương án giảm giá.

Đến nay, phương án giảm giá đã được thống nhất, các cơ quan chức năng của Bộ GTVT và tỉnh Thái Nguyên đã tổ chức tuyên truyền rộng rãi dưới nhiều hình thức đến các tầng lớp nhân dân. Tuy nhiên, theo ý kiến của UBNB tỉnh Thái Nguyên, còn một bộ phận nhân dân chưa đồng tình, thường xuyên tụ tập phản đối tại trạm thu phí, Ban tiếp công dân của tỉnh, yêu cầu dỡ bỏ trạm thu phí và được đối thoại với cấp có thẩm quyền.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ GTVT đã làm việc với UBND tỉnh Thái Nguyên để thống nhất phương án bảo đảm an ninh trật tự, an toàn giao thông trước khi cho phép nhà đầu tư tổ chức thu phí tại trạm QL3 theo phương án miễn, giảm giá đã thống nhất.

Tuy nhiên, theo ý kiến của UBND tỉnh Thái Nguyên, có thể sẽ phát sinh các tình huống phức tạp về an ninh trật tự, an toàn giao thông khi triển khai thu phí; Bộ GTVT và UBND tỉnh Thái Nguyên sẽ chỉ đạo các cơ quan liên quan có giải pháp để hạn chế tối đa phát sinh các tình huống phức tạp. Trường hợp quá khó khăn, Bộ này sẽ dừng thu phí và báo cáo Thủ tướng bố trí nguồn vốn nhà nước thanh toán cho nhà đầu tư và xóa trạm trên QL3.

Trạm thu phí T2 (hoàn vốn cho Dự án BOT cải tạo, nâng cấp QL91 và QL91B): Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ GTVT đã làm việc với UBND TP.Cần Thơ và tỉnh An Giang để xem xét các phương án xử lý vướng mắc đối với trạm T2.

Trên cơ sở đánh giá tình hình an ninh, trật tự, Bộ GTVT thống nhất với kiến nghị của các địa phương lựa chọn phương án không tiếp tục thu phí tại trạm T2, báo cáo cấp có thẩm quyền bố trí vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ cho phần đầu tư QL91B, giao UBND TP.Cần Thơ tiếp nhận, quản lý bảo trì đoạn tuyến QL91B đã đầu tư nêu trên.

Đối với trạm thu phí La Sơn – Túy Loan, trên cơ sở tổng hợp ý kiến các bộ, ngành, các cơ quan liên quan, Bộ Tài chính đã báo cáo Thủ tướng và đề xuất phương án không sử dụng trạm thu phí La Sơn – Túy Loan để hoàn vốn, bổ sung vốn Nhà nước để hỗ trợ nhằm bảo đảm hiệu quả tài chính. Quan điểm của Bộ GTVT, Bộ Tư pháp thì cơ chế thu phí trạm La Sơn – Túy Loan không chịu tác động của luật Quản lý, sử dụng tài sản công nên vẫn có thể xem xét tiếp tục cho thu phí.

Do có những khó khăn, vướng mắc về giải pháp xử lý các trạm bất cập nêu trên nên đến nay các trạm vẫn chưa được thu phí, gây sụt giảm doanh thu tại các dự án.

Trường hợp không được khắc phục sớm, sẽ phá vỡ phương án tài chính, phát sinh nợ xấu, ảnh hưởng đến chính sách điều hành tiền tệ của quốc gia cũng như môi trường thu hút đầu tư tư nhân, tạo áp lực về ngân sách nhà nước trong các giai đoạn tiếp theo.