Cùng với đó là EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo thơm và gạo chất lượng cao… Chia sẻ với Tuổi Trẻ, ông Hồ Quang Cua nói:

Tôi và nhiều nông dân rất vui nhưng cũng lo. Vui vì trong 9 giống lúa thơm được xuất khẩu vào EU có 2 giống là ST5 và ST20 được chọn. Còn lo là sắp tới cách tổ chức cho bà con nông dân sản xuất ra sao, làm gạo sạch, giảm phân bón hóa học như thế nào để bền vững nhằm nâng tầm thương hiệu gạo Việt ra thế giới.

Hệ quả ba thập niên mải mê sản lượng

* Sau phát biểu của một doanh nghiệp xuất khẩu gạo cho rằng 90% người tiêu dùng Việt đang ăn gạo bẩn, theo ông, cần hiểu thế nào về lúa gạo sạch?

– Bối cảnh chất lượng gạo Việt Nam hiện nay là không đồng đều. Có thể bức xúc trong khâu tìm nguyên liệu hợp chuẩn EU nên chủ doanh nghiệp kia đã quá lời.

Phải đánh giá toàn cục là sau hơn ba thập niên mải mê với sản lượng tạo kỳ tích, giúp hàng tỉ người trên thế giới được ăn no, bây giờ người Việt Nam đã nhìn lại và các từ mang tính “ngoa” xuất hiện, nào là gạo sạch, gạo siêu sạch, gạo bẩn đi kèm với gạo hữu cơ.

Nhưng môi trường thâm canh tăng vụ kéo dài đã làm không gian trồng lúa có sẵn mầm mống các loại dịch hại. Muốn trồng lúa hữu cơ phải ra gần biển. Đầm tôm và gió biển hoặc cao nguyên mát mẻ mới thuận lợi cho sản xuất hữu cơ. Còn đằng này, cả đồng bằng rộng lớn thì bắt buộc phải xài hóa chất bảo vệ thực vật để bảo vệ. Các chứng nhận VietGAP, GlobalGAP thì chỉ mang tính kiềm chế, chứ không phải là không tồn dư thuốc trên hạt gạo.

Nông dân Việt Nam vốn không thích gò bó nên số đông không thích canh tác theo lối được “chứng nhận”. Tuy nhiên, không phải ai tự canh tác cũng phun thuốc theo kiểu tự do. Nhiều người rất biết tự kiềm chế, nên không thể nói cứ có phun hóa chất bảo vệ thực vật cho lúa là có “gạo bẩn”.

Nhà khoa học, nông dân tham quan trại thực nghiệm giống lúa thơm của ông Cua tại thị trấn Mỹ Xuyên, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng – Ảnh: KHẮC TÂM

Thế giới cũng biết cho nên trừ gạo hữu cơ là không hóa chất, các nước nhập khẩu đều có quy định mức độ cho phép tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật trên hạt gạo.

* Việc thâm canh tăng vụ để tăng sản lượng có đang làm giảm chất lượng, giá trị gạo Việt?

– Việc thâm canh, tăng vụ, gối vụ đã làm mầm sâu bệnh phát sinh thường xuyên nên việc tồn dư thuốc vượt mức cũng có xảy ra. Trước đây, Mỹ từng thông báo lô hàng gạo bị trả về của Việt Nam tồn dư thuốc ngừa bệnh khoan gãy cổ bông lúa và thuốc trị rầy nâu vào giai đoạn lúa cong trái me.

Giải pháp căn cơ cho vấn đề này là công tác giống, bởi vì hầu hết giống phổ biến đều nhiễm. Giải pháp tiếp theo là dùng thuốc sinh học trên diện rộng (nấm xanh) để ngăn chặn rầy nâu bùng phát thành dịch. Vấn đề quan trọng khác là công tác dự báo phải kịp thời để khâu trị bệnh đạo ôn có kết quả cao ngay từ lần phun đầu, không phải phun nhiều lần gây tồn dư thuốc.

“Sau hơn ba thập niên mải mê với sản lượng tạo kỳ tích, giúp hàng tỉ người trên thế giới được ăn no, bây giờ người Việt Nam đã nhìn lại và các từ mang tính “ngoa” xuất hiện, nào là gạo sạch, gạo siêu sạch…
Ông Hồ Quang Cua (cha đẻ của gạo “ngon nhất thế giới ST25”)

Cơ hội cho gạo an toàn, truy xuất nguồn gốc

* Gạo Việt Nam đang trúng giá cao, thị trường EU đang mở ra. Theo ông, ngành nông nghiệp Việt Nam cần làm gì để tận dụng cơ hội này đưa hạt gạo Việt vươn xa?

– Gạo Việt Nam đã vào thị trường châu Âu từ lâu nhưng với Hiệp định EVFTA, một cơ hội mới được mở ra, đó là bán gạo với giá cao. Yêu cầu của họ là truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và đương nhiên là độ thuần (vì gạo có tên riêng).

Theo tôi, để tận dụng cơ hội, các doanh nghiệp cần đi sâu đầu tư mạnh hơn vào khâu sản xuất. Cần chiêu mộ các kỹ sư nông học về nông thôn, phối hợp chọn giống, xác định thời vụ hướng dẫn và kiểm tra quy trình sản xuất cho nông dân. Trong đó quy định chủng loại thuốc bảo vệ thực vật và thời điểm sử dụng cần hết sức chặt chẽ. Bây giờ nông dân có ý thức cao về làm lúa hàng hóa. Mọi yêu cầu của doanh nghiệp nông dân tuân thủ rất tốt.

* Khả năng EU còn mở cửa cho gạo Việt nhưng cũng nhiều lo ngại với tập quán sản xuất dùng nhiều phân, thuốc hóa học, gạo Việt sẽ lại gặp khó. Ông có lo điều này?

– Ưu thế của hạt gạo Việt Nam là “tiền tươi thóc cũng tươi”. Gạo Việt Nam xuất khẩu hầu hết là gạo mới. Nếu là gạo thơm nhẹ, vẫn còn thơm, cơm mềm nên rất được ưa thích. ĐBSCL có đến 1 triệu hecta lúa OM 5451, cho thấy cơ cấu rất tập trung vào gạo tốt. Cơ cấu giống như vậy sau nhiều năm đã giải quyết xong.

Còn với hạn ngạch vào EU thấp, tôi nghĩ hạt gạo Việt Nam vào thị trường này mang tính biểu trưng về độ uy tín trên thế giới hơn là lợi nhuận chung. Tôi nghĩ sắp tới cơ hội EU tăng hạn ngạch cho gạo chúng ta đang rộng mở.

* Với thị trường nội địa khoảng 100 triệu dân, gạo chất lượng cũng có thị trường rất lớn?

– Trước khi gạo ST25 lên ngôi vương, “người chị” là ST24 cũng từng lọt vào top 3 gạo ngon nhất thế giới nhưng ít được quan tâm hơn. Thú thật tôi cũng không ngờ người dân lại quan tâm nhiều đến như vậy sau khi gạo ST25 đoạt giải gạo ngon nhất thế giới. Sau đó tạo ra cơn sốt gạo, nhu cầu tìm mua gạo ST25 rất cao nên mới xảy ra tình trạng gạo ST25 giả.

Nói điều này cho thấy nhu cầu thưởng thức gạo ngon, chất lượng của người Việt Nam rất lớn.

Nguồn: VFA – Đồ họa: N.KH.

Đóng gạo vào container để đưa đi xuất khẩu tại cảng Mỹ Thới (An Giang) – Ảnh: CHÍ QUỐC

Ông Nguyễn Chánh Trung (phó tổng giám đốc Tập đoàn Tân Long):

Lên kế hoạch tăng gấp đôi xuất khẩu vào EU

 

Với thị trường EU, trước nay Tập đoàn Tân Long vẫn xuất khẩu sang khoảng 5.000 tấn gạo/năm, chủ yếu là gạo thơm. Hiện nay hiệp định song phương giữa Việt Nam với EU đã ký kết nên thuận lợi, một số nhà nhập khẩu gạo ở châu Âu thích ST24, Jasmin. Bạn hàng ở EU sẽ siêng nhập hàng Việt Nam hơn, họ đang có động lực hơn.

Năm nay tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp nên đến thời điểm này tập đoàn vẫn chưa làm việc được với các đối tác bên châu Âu. Riêng những đối tác “chân rết” đã được hình thành ở Thụy Điển, Anh, Đức thì vẫn đang nhập khẩu đều đều như trước giờ theo hợp đồng chứ chưa thấy sản lượng nhập khẩu tăng.

Chúng tôi đưa ra kế hoạch năm 2021 sản lượng xuất khẩu gạo sang châu Âu tăng gấp đôi khoảng 10.000 tấn/năm. Chúng tôi đang mong sớm hết dịch để cử đoàn sang làm việc với các đối tác nước bạn.

BỬU ĐẤU ghi