Xung quanh vấn đề này, phóng viên Thanh Niên đã có cuộc trao đổi với GS-TS Nguyễn Thị Cành, Trường ĐH Kinh tế – Luật TP.HCM.

 

 

GS-TS Nguyễn Thị Cành –  Ảnh: NVCC

Khi chuyển qua tự chủ, các trường ĐH công lập ít nhất bị cắt khoản chi thường xuyên (chi điện nước, sửa chữa nhỏ…). Các khoản chi thường xuyên này trước đây nhà nước bao cấp từ ngân sách. Dù các khoản chi này quá thấp so với yêu cầu nhưng khi cắt đi thì các trường ĐH công lập phải tính khoản bù từ tăng HP.

Như vậy, HP của các trường công tính tăng lên trên cơ sở đủ để bù khoản thu từ ngân sách bị cắt (chi thường xuyên) và để một tỷ lệ cho quỹ phát triển hạ tầng của trường. Khi chưa chuyển qua tự chủ, HP trường ĐH công lập bình quân từ 8 – 10 triệu đồng/năm. Khi chuyển qua tự chủ, các trường thí điểm tự chủ có HP từ 13 – 14 triệu đồng/năm.

Hiện mỗi trường có thể có cách tính khác nhau, nhưng HP phụ thuộc vào quy mô sinh viên (SV) cho một lớp học và mức chi bình quân trên SV gồm chi cho đội ngũ, chi hoạt động thường xuyên, chi khấu hao, tích lũy cho quỹ phát triển và hỗ trợ SV nghèo. Nếu các trường có các nguồn thu từ tài trợ và hoạt động nghiên cứu và dịch vụ thì các khoản thu này có thể bù một phần cho HP (khoản chi tích lũy cho quỹ phát triển), lúc đó HP sẽ thấp hơn các trường không có các hoạt động dịch vụ, nghiên cứu…

Số liệu mà tôi khảo sát trên 10 trường ĐH tự chủ cho thấy HP chiếm trên 80% tổng thu của các trường. Tiền lương cho đội ngũ chiếm từ 25 – 45% tổng chi tùy vào từng trường.

Trường công tự chủ được sử dụng các nguồn thu sự nghiệp, nguồn thu từ phí, lệ phí và các nguồn thu hợp pháp khác cho việc chi thường xuyên. Nghĩa là trường sẽ chủ động trong việc quyết định các khoản chi này. Tuy nhiên, cần hình dung rằng quyền này của trường công không phải là tự chủ hoàn toàn, tự do hoàn toàn mà phải được thực hiện trên cơ sở các quy định về mua sắm tài sản nhà nước, đấu thầu… theo quy định chi tiêu công.

Thí sinh làm thủ tục nhập học và đóng học phí tại một trường ĐH ở TP.HCM ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Theo các quy định hiện hành của nhà nước, tăng HP phải có lộ trình. Số liệu khảo sát của chúng tôi, lộ trình tăng HP của các trường cũng khác nhau có trường từ 10 – 15%/năm, có trường cao hơn. Mức khởi điểm từ 13 – 14 triệu đồng/năm, hai năm sau tăng khoảng 15 – 17 triệu đồng/năm, tùy vào từng trường.

Mùa Covid-19, các trường đều học trực tuyến nên HP giảm do không sử dụng cơ sở vật chất nên chi hoạt động giảm. Một số trường có chính sách giảm HP cho SV do chi phí hoạt động giảm, đồng thời có chính sách hỗ trợ SV nghèo, SV vùng sâu, vùng xa. Đây cũng là chính sách thu hút người học.

Tuy nhiên, khi chuyển qua tự chủ, các trường công bắt buộc phải tăng HP do ngân sách nhà nước cắt toàn bộ chi thường xuyên. Chiến lược tài chính của các trường công tự chủ một mặt phải tăng HP, mặt khác phải tính đến phát triển bền vững về thu hút SV, không nên tăng quá cao, quá đột ngột mà phải có lộ trình, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn còn tiếp diễn phức tạp.

Đương nhiên, việc tăng HP phải đi đối với đảm bảo chất lượng, các trường phải có trách nhiệm giải trình các khoản tăng và đảm bảo chất lượng đầu ra. Tăng cho con người, đội ngũ giảng viên và cán bộ phục vụ – vậy đội ngũ giảng viên được đảm bảo về tiêu chuẩn ra sao? Cán bộ phục vụ làm việc như thế nào? Mỗi năm các trường đều có đánh giá từ người học về chất lượng đội ngũ, về chương trình đào tạo, về ý kiến nơi sử dụng SV ra trường… Những thông tin này phải được minh bạch và công bố công khai.

Tăng chi phí hoạt động hay đầu tư cơ sở vật chất phải có minh chứng, tăng chất lượng dịch vụ cụ thể là gì? Cần giải thích và thông tin đầy đủ cho người học.

Tăng HP phải đi liền với tăng chất lượng đào tạo và các trường phải có lộ trình đi kèm với trách nhiệm công bố giải trình tăng chất lượng đào tạo như thế nào cho người học biết.

Đúng là các trường ĐH trên thế giới, nhất là các trường xếp hạng cao có nhiều nguồn thu: HP, các nguồn tài trợ của nhà nước và doanh nghiệp, các hoạt động nghiên cứu và dịch vụ. Các trường ĐH của VN hiện nay, nguồn thu chính là từ HP. Các khoản thu tài trợ rất ít, thu nghiên cứu và hoạt động dịch vụ, cả hoạt động đầu tư càng ít.

Các quốc gia phát triển như Mỹ, Úc, một số nước châu Âu có chính sách hỗ trợ SV thông qua cấp tín dụng. Người học thụ hưởng dịch vụ giáo dục ĐH phải trả HP tương xứng với chất lượng của dịch vụ cung cấp theo phương thức vay tín dụng và trả dần sau khi tốt nghiệp.