Sáng qua 15.5, Sở GTVT TP.HCM tổ chức lễ phát động Chương trình thí điểm kiểm tra khí thải xe máy, hướng tới thí điểm kiểm soát khí thải xe máy đang lưu hành trên địa bàn TP.HCM.

Đây là chương trình hoàn toàn tự nguyện nhằm thu thập số liệu về mức độ ảnh hưởng từ khí thải xe mô tô, xe gắn máy đến môi trường, đồng thời khảo sát tâm lý, mức độ đồng thuận của người dân trên địa bàn TP.HCM.

Cụ thể, từ nay đến hết tháng 9, người dân TP.HCM sẽ được kiểm tra khí thải miễn phí tại 8 đại lý bảo dưỡng, sửa chữa thuộc 5 hãng xe: Honda, Yamaha, SYM, Piaggio, Suzuki trên địa bàn 4 quận: 1, 3, Phú Nhuận, Tân Bình.

Đối với xe máy có nồng độ khí thải nhỏ hơn tiêu chuẩn TCVN 6438 mức 1 (đảm bảo tiêu chuẩn phát thải) sẽ được tặng voucher thay dầu, nhớt miễn phí và ra về. Phương tiện có nồng độ khí thải lớn hơn tiêu chuẩn TCVN 6438 mức 1 sẽ được tiến hành khảo sát thêm 8 hạng mục liên quan (kiểm tra điều chỉnh tốc độ cầm chừng; kiểm tra điều chỉnh nếu xe có vít D/C; bảo dưỡng vệ sinh/thay thế (nếu cần) bugi; bảo dưỡng vệ sinh chế hòa khí…). Dự kiến sẽ có ít nhất 6.000 phiếu kiểm tra được phát hành trong đợt thí điểm này.

Đang tiến hành kiểm tra khí thải cho một xe máy của khách hàng, anh Talep Issa Mael – kiểm tra viên Chương trình nghiên cứu thí điểm kiểm tra khí thải xe mô tô, xe gắn máy của đại lý Honda – Tân Long Vân (167 Trần Quốc Thảo, P.9, Q.3) – cho biết tổng thời gian tiến hành kiểm tra khí thải cho 1 chiếc xe máy là khoảng 15 phút, trong đó công đoạn đo mất khoảng 60 giây, còn lại là thời gian nhập và phân tích số liệu. Mọi thao tác, dữ liệu được tiến hành trực tiếp trên hệ thống máy tính và có thể lập tức gửi về cho Phòng Cảnh sát giao thông TP. Đối với những xe không đảm bảo yêu cầu khí thải, phải tiến hành kiểm tra 8 hạng mục tiếp theo sẽ mất khoảng 45 phút.

“Chương trình đã được cửa hàng thí điểm triển khai trong suốt 1 tuần qua. Đến nay, đã có 18 phương tiện được mang tới kiểm tra, trong đó có 12 phương tiện đáp ứng đủ tiêu chuẩn khí thải, 6 phương tiện không đáp ứng đều là những xe đã sử dụng trên 5 năm”, kiểm tra viên này thông tin.

8 điểm đo khí thải miễn phí cho người dân TP.HCM  ẢNH: H.MAI

Theo thống kê số lượng phương tiện cơ giới trên địa bàn TP của Sở GTVT, tính đến giữa năm 2019, toàn TP có hơn 8,1 triệu xe máy đang lưu hành, gấp gần 10 lần số lượng ô tô và chiếm tới khoảng 90% tổng lượng phương tiện giao thông cơ giới. Không chỉ số lượng lớn, lực lượng xe máy còn gây ô nhiễm nghiêm trọng khi vẫn chạy với tiêu chuẩn Euro 2 (mức gây ô nhiễm môi trường nặng nề) từ hàng chục năm qua và kể từ khi Chính phủ phê duyệt kiểm soát khí thải xe máy tham gia giao thông năm 2010, ngoài lần đăng ký và cấp biển số đầu tiên, xe máy không chịu bất kỳ hình thức kiểm soát nào dù cũ nát, mất an toàn hay gây ô nhiễm.

Dự thảo phương án kiểm định khí thải xe máy mà Bộ GTVT đã trình Chính phủ vào cuối tháng 9.2016 nêu rõ lộ trình kiểm định khí thải đối với xe máy có dung tích động cơ từ 175 cm3 trở lên, đã có thời gian sử dụng trên 5 năm, lưu thông tại các TP loại đặc biệt, loại 1 và loại 2 trên cả nước sẽ được chính thức áp dụng vào 1.7.2018, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện được.

Đã nhiều năm nay, các chính sách “động” tới xe máy đều vấp phải sự phản ứng của đa số người dân, thất bại ngay từ đề án do đây là phương tiện liên quan đến nhiều tầng lớp xã hội, vấn đề kiểm soát rất nhạy cảm, phức tạp.

Ông Bùi Hòa An, Phó giám đốc Sở GTVT TP.HCM, đánh giá tình trạng ùn tắc giao thông đang phức tạp, ô nhiễm môi trường không khí và tiếng ồn do hoạt động giao thông vận tải, cũng như việc gia tăng các loại phương tiện giao thông cơ giới có chất lượng khí thải kém đang gây bức xúc và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân đô thị. Ô tô có thể kiểm soát được qua các chương trình đăng kiểm định kỳ, trong khi xe máy chưa có.

Thông qua số liệu ghi nhận sau đợt thí điểm, Sở GTVT TP.HCM sẽ xây dựng một chương trình lớn, bài bản về việc kiểm tra khí thải. Theo ông An, đây là chương trình mang tính chất tự nguyện, khảo sát, chưa đặt vấn đề kiểm tra, kiểm soát mà đặt vấn đề hưởng ứng của người dân đối với những chủ trương của TP. Sau thời gian thí điểm, Sở sẽ tổng hợp kết quả thành những con số mang tính chất khoa học, dữ liệu để đánh giá tình hình rồi từng bước điều chỉnh để chương trình đi vào thực chất, tiến tới loại xe máy cũ.

Kết quả khảo sát, đo đạc các nguồn phát thải do Trung tâm nghiên cứu ô nhiễm không khí (Đại học Quốc gia TP.HCM) thực hiện chỉ ra với tốc độ gia tăng “chóng mặt” về số lượng, xe máy đang chiếm khoảng 29% nguồn phát thải NO, 90% CO, 65,4% NMVOC và chiếm tới 37,7% nguồn phát thải bụi. Với nguồn phát thải bụi siêu mịn, xe máy cũng chiếm khoảng 31%.

Thực tế, chỉ số chất lượng không khí (AQI) của trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước thời gian qua liên tục “nhảy múa” theo số lượng phương tiện di chuyển trên đường. Đặc biệt, trong 3 tuần thực hiện chính sách cách ly toàn xã hội, người dân không ra đường, ô nhiễm không khí tại TP.HCM được cải thiện rõ rệt. Từ vị trí top 10 những TP ô nhiễm nhất hành tinh, chỉ số AQI tại TP.HCM liên tục trở về mức màu xanh – chất lượng không khí tốt. Thế nhưng chỉ ngay trong tuần đầu tiên lệnh giãn cách được nới lỏng, xe cộ bắt đầu đổ ra đường thì chỉ số AQI lại dần tăng vọt và chạm tới ngưỡng màu đỏ – chất lượng không khí xấu.

PGS-TS Hồ Quốc Bằng, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu ô nhiễm không khí, cho hay ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây tử vong 8 triệu người, theo tính toán năm 2014 của WHO. “TP cần nhanh chóng triển khai đề án kiểm soát khí thải xe gắn máy. Kiểm soát được nguồn phát thải từ xe máy có thể giúp TP.HCM giảm tới 30% tình trạng ô nhiễm không khí”, ông Bằng thông tin.