Theo Bộ Công thương, do giá xăng dầu giảm mạnh nên tỷ lệ thuế phí trên một lít xăng hiện khá cao. Tổng các loại thuế, phí và khoản ngoài thuế phí chiếm khoảng 63% giá bán lẻ xăng E5 và khoảng 68% giá bán lẻ xăng A95. Riêng khoản thuế bảo vệ môi trường (BVMT), theo tính toán, chiếm khoảng 32% đối với mặt hàng xăng, chiếm 11 – 20% đối với mặt hàng dầu.

Trong đề nghị của mình, Bộ Công thương nhấn mạnh việc đánh thuế BVMT đối với mặt hàng xăng sinh học E5 (pha chế từ 95% xăng A92 và 5% là ethanol) 3.800 đồng, chỉ thấp hơn xăng A95 200 đồng/lít là chưa phù hợp. Theo kết quả các nghiên cứu đã được thực hiện, việc sử dụng xăng E5 giảm đáng kể các khí thải gây ô nhiễm môi trường như khí CO (giảm 27,76%), HC (giảm 16,23%)… so với các loại xăng khoáng thông thường. Do đó, cần cân nhắc đưa ra mức thuế BVMT đối với mặt hàng xăng E5 dựa theo mức độ phát thải (75 – 80%) mức thuế đối với xăng khoáng.

PGS-TS Nguyễn Lê Ninh, Ủy viên Ban Chấp hành Liên hiệp Các hội KH-KT TP.HCM, đồng ý với phân tích này và cho rằng, xăng E5 góp phần không nhỏ trong BVMT. Cho dù công thức pha chế thêm 5% ethanol nhưng xăng E5 có lượng khí thải ra thấp hơn xăng khoáng rất nhiều, giảm từ 25 – 30%. “Việc giảm thuế BVMT đối với mặt hàng xăng sinh học là cần thiết, vừa bảo đảm công bằng trong kinh doanh, vừa khuyến khích người dân sử dụng xăng sinh học nhiều hơn”, PGS-TS Nguyễn Lê Ninh nêu quan điểm.

TS Lê Việt Phú, giảng viên Đại học Fulbright, cũng cho rằng, giảm thuế môi trường với xăng dầu là phù hợp trên góc độ chính sách xã hội vì xăng sinh học giúp tạo công ăn việc làm cho khu vực nông nghiệp, tác động đến các chính sách về lương thực và thay thế phần nào nhiên liệu hóa thạch. “Mỹ và một vài quốc gia cho chính sách trợ giá để khuyến khích người dân sử dụng xăng sinh học. VN chưa thể trợ giá thì cũng cần giảm thuế, giảm chi phí để hạ giá xăng sinh học xuống thấp hơn nữa”, vị này đề xuất. Tuy nhiên, TS Lê Việt Phú khuyến cáo, để đưa ra kết luận về giảm ô nhiễm môi trường của xăng E5, cần kiểm định chính xác thông qua các thông số, yếu tố đầu ra, đầu vào, dựa trên các nghiên cứu khoa học với từng đối tượng xe cụ thể.

TS Tô Vân Trường, chuyên gia tài nguyên nước và môi trường, đánh giá hiện nay xăng sinh học chưa được khuyến khích sử dụng, một phần do giá cả, một phần do xăng chưa đảm bảo chất lượng như các loại RON. Trong khi đó, đây là xu hướng của tương lai nhằm hướng tới một thế giới sạch.

“Cần phân biệt khí thải độc hại của xăng hay là khí nhà kính. Khí thải độc hại như SO2, hạt khói các bon có mức giảm khác nhau tùy thành phần xăng. Tối đa nên giảm đến 5%. Xăng E5 có 5% cồn thì khí nhà kính SO2 về lý thuyết giảm 5% vì cồn có thể sản xuất từ lương thực trong thời gian ngắn”, ông phân tích và nhấn mạnh cần có cơ chế khuyến khích sử dụng nhiên liệu sạch. Tính thuế như số học hiện nay lại là không khuyến khích BVMT. Thuế cao là đối với những nhiên liệu gây khí nhà kính, còn các loại nhiên liệu thân thiện với môi trường thì phải khuyến khích thông qua quảng bá, giảm thuế…

Giá bán lẻ xăng E5 ngày 12.4 là 11.950 đồng/lít, xăng A95 là 12.560 đồng/lít. Hiện xăng sinh học E5 chịu mức thuế BVMT là 3.800 đồng/lít, xăng A95 là 4.000 đồng/lít. Giả sử nếu thuế BVMT xăng giảm 50% so với mức hiện nay, giá xăng E5 đến tay người tiêu dùng chỉ còn 10.050 đồng/lít, nếu bỏ hẳn 100% thuế này luôn, giá xăng E5 còn 8.150 đồng/lít. Tương tự với xăng A95, giả sử giảm thuế BVMT 50% hoặc bỏ hẳn thì mức giá bán lẻ lần lượt là 10.560 đồng/lít và 8.560 đồng/lít.

TS Lê Việt Phú nhận định trong bối cảnh ngành kinh tế đang chật vật đối phó với dịch bệnh Covid-19, giảm thuế, giảm giá nhiên liệu là hợp lý. “Trong lúc kinh tế khó khăn thì việc đánh thuế với tất cả các loại đầu vào đều làm tăng chi phí và tăng gánh nặng cho DN cũng như người dân”, vị này nói.

Theo PGS-TS Nguyễn Đức Độ – Phó viện trưởng Viện Kinh tế tài chính (Học viện Tài chính), khi giá dầu thế giới cao hơn 100 USD/thùng, giá xăng trong nước hơn 25.000 đồng/lít, mức thuế BVMT 3.000 – 4.000 đồng/lít sẽ không thấy cao. Nhưng nay dầu thế giới xuống 20 USD/thùng, xăng trong nước chỉ 12.000 đồng/lít, thuế BVMT giữ nguyên mức trên dưới 4.000 đồng/lít là chiếm tỷ trọng khá cao.

TS Nguyễn Đức Độ cho rằng, giảm thuế BVMT đối với mặt hàng xăng lúc này là “giải pháp tình thế” nhằm góp phần kiểm soát lạm phát cả năm 2020 dưới 4% theo Nghị quyết của Quốc hội. “Giảm thuế BVMT lúc này sẽ có 3 tác động tích cực là giúp DN trong sản xuất kinh doanh giảm chi phí tốt hơn, đời sống dân sinh bớt gánh nặng tiền xăng xe và khả năng kiềm chế lạm phát dễ dàng hơn, tốt hơn. Giảm thuế BVMT với mặt hàng xăng lúc này cũng được xem giúp kiềm chế lạm phát thay giá thịt heo nói hoài chưa giảm được”, ông Độ nói.