Giới kinh doanh lo lắng về tâm lý hạn chế tiêu dùng của người dân trong mùa dịch – Ảnh: AFP

Nhà kinh tế David Rosenberg từng “chiến đấu” trên mặt trận Phố Wall trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Ông tận mắt chứng kiến các tên tuổi khổng lồ như Merrill Lynch, Lehman Brothers Holdings Inc, Bear Stearns Companies Inc… sụp đổ trong giai đoạn đó.

Cuộc khủng hoảng đã đẩy cả hệ thống tài chính của Mỹ vào tình cảnh hiểm nghèo.

Mang trên mình đống nợ không thể trả nổi, 10 triệu người Mỹ đã mất nhà cửa, 9 triệu người mất việc làm… Bong bóng nhà ở nổ tung, thị trường chứng khoán “vỡ trận”, trong khi Cục Dự trữ liên bang (FED) hối hả cắt lãi suất xuống còn 0% để rồi nhận ra nó chẳng có mấy tác dụng.

Thế giới trên bờ vực khủng hoảng

Trở lại với hiện tại, ông Rosenberg lắc đầu trước ý nghĩ so sánh trận chiến năm nào với cuộc khủng hoảng do dịch COVID-19 đang và sắp gây ra, đơn giản vì ông cho rằng lần này tình hình xấu hơn nhiều.

“Trong khủng hoảng tài chính lần trước, vận tải hàng không đâu có bị ngưng, biên giới đâu có bị đóng, chúng ta đâu có nói về phong toả và cách ly. Hồi khủng hoảng tài chính mọi người đâu có sợ rời khỏi nhà.

Chúng ta đang nói về một nỗi sợ hữu hình khiến mọi người rút khỏi hoạt động kinh tế… Khủng hoảng tài chính đâu có đi kèm tỉ lệ tử vong”, nhà kinh tế trưởng của Hãng tư vấn Rosenberg Research and Associates Inc., giải thích nỗi lo.

Theo báo Financial Post (Canada), chỉ trong có vài tuần, các nhà kinh tế Canada và Mỹ từ chỗ không tin vào nguy cơ suy thoái, đã nhanh chóng chuyển sang thảo luận mức độ thiệt hại do cơn địa chấn COVID-19 gây ra.

Hàng loạt ngân hàng của Canada như Scotiabank, Canadian Imperial Bank of Commerce (CIBC) và Royal Bank of Canada (RBC) đều dự báo nguy cơ khủng hoảng tài chính là rất lớn.

Lần gần nhất mà hàng loạt thị trường chứng khoán “tắm máu”, còn ngân hàng trung ương các nước hối hả tung biện pháp giải cứu nền kinh tế… là bao giờ? Không khó để các nhà quản lý và chuyên gia liên tưởng.

Trong tuần này, chủ tịch Ngân hàng trung ương châu Âu, bà Christine Lagarde, liên tục cảnh báo về việc châu Âu sẽ rơi vào tình cảnh tương tự cuộc khủng hoảng 2008 nếu các chính phủ không bắt tay ngăn chặn. Thống đốc Ngân hàng Anh Mark Carney thì mô tả rằng cú sốc lần này “sẽ rất khác”.

Ý kiến của ông Carney được chia sẻ rộng rãi. Nợ xấu là trọng tâm của cuộc khủng hoảng tài chính 2008, nó chỉ giới hạn trong lĩnh vực ngân hàng và kết thúc khi Chính phủ Mỹ tung 700 tỉ USD mua lại khối tài sản thế chấp, còn lần này dịch bệnh là mối nguy đến từ bên ngoài, tác động lên toàn bộ nền kinh tế.

Bên trong một nhà máy sản xuất linh kiện ôtô – Ảnh: NYT

Tương lai khó đoán

Theo ông Brian Kingston – phó chủ tịch chính sách của Hội đồng Kinh doanh Canada, ngành nhà hàng, khách sạn, vận tải hành khách, du lịch… là các lĩnh vực tiếp tục chịu tác động trực tiếp từ dịch bệnh.

“Nhưng nếu tình hình leo thang đến mức mọi người được khuyến nghị hạn chế ra khỏi nhà, nó sẽ thành một câu chuyện tiêu dùng với các ảnh hưởng lớn hơn. Nếu các gia đình ngưng chi tiêu, cửa hàng, quán ăn sẽ điêu đứng, rồi các khoản tiêu dùng lớn khác cũng ảnh hưởng theo, ví dụ như bất động sản. Nếu doanh nghiệp sa thải hoặc cho nhân viên tạm nghỉ, thu nhập người dân sẽ giảm…”, ông Kingston giải thích về chuỗi hệ quả mang tính ảnh hưởng domino.

“Bầu không khí hoảng loạn xung quanh con virus là một phần lý do (của tác động). Chúng ta đang ở trong một hoàn cảnh bất định. Giới đầu tư đang tính toán khả năng nền kinh tế Mỹ phải ngừng toàn bộ”, nhà kinh tế Brian Wesbury mô tả.

Theo một báo cáo gửi cho Quốc hội Mỹ, có dự đoán khoảng 150 triệu người Mỹ có thể bị nhiễm virus SARS-CoV-2, trong khi Canada ước tính 30-70% dân số nằm trong vòng nguy cơ.

Ông Keith Henry, CEO hãng sản xuất linh kiện ôtô Windsor Mold Group, chia sẻ tâm tư trong vai trò chủ một doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động ở Canada: “Sự khác biệt của bây giờ so với năm 2008 là anh không biết được khi nào chiếc giày kế tiếp rớt xuống. Ban đêm tôi không thể ngủ vì cứ hình dung trong đầu đủ mọi kịch bản.

Chuyện gì xảy ra nếu một công nhân trong nhà máy nhiễm virus, đóng cửa một dây chuyền lắp ráp dùng linh kiện của Henry? Vậy nếu lỡ một nhà máy của Henry bị đóng cửa thì sao?

Tôi suy nghĩ mãi nhưng không tình huống nào có lối thoát. Đó là sự khác biệt lớn nhất so với những gì chúng tôi trải qua năm 2008: mọi thứ quá bất định, vô phương lên kế hoạch. Có bao giờ suy thoái mà chuyện đi lại ở quốc tế bị cấm như bây giờ đâu”.