Mỹ – Iran giữa nguy cơ xung đột

Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh ngừng kế hoạch tấn công đáp trả Iran chỉ 10 phút trước khi khai hoả.

Lược đồ phân bổ lực lượng Mỹ và Iran trong khu vực
/// Nguồn: Graphic News/Đồ họa: Thái Nguyên/Phúc Duy

Lược đồ phân bổ lực lượng Mỹ và Iran trong khu vực NGUỒN: GRAPHIC NEWS/ĐỒ HOẠ: THÁI NGUYÊN/PHÚC DUY

Hôm qua, truyền thông Mỹ đồng loạt đưa tin máy bay và tàu chiến nước này đã trong tư thế sẵn sàng tấn công đáp trả sau vụ máy bay không người lái (UAV) bị Iran bắn rơi ở vùng Vịnh nhưng chiến dịch cuối cùng bị đình chỉ theo lệnh Tổng thống Trump.

10 phút “định mệnh”

Tờ The New York Times dẫn lời nhiều quan chức cấp cao chính quyền Mỹ tiết lộ Tổng thống Donald Trump đã bật đèn xanh cho một hành động quân sự với “quy mô hạn chế” nhắm vào 3 địa điểm với các mục tiêu như radar và hệ thống tên lửa của Iran.

Theo CNN, chiến dịch dự kiến diễn ra trước bình minh nhằm giảm thiểu nguy cơ thiệt hại cho dân thường. Tuy nhiên, các quan chức quân đội Mỹ sau đó bất ngờ nhận chỉ thị ngừng mọi hành động. “Những bước đầu tiên của chiến dịch đã diễn ra nhưng rồi bị ngừng lại. Máy bay đã xuất kích và tàu chiến đã vào vị trí nhưng không tên lửa nào được phóng đi”, một nguồn tin cho hay.

Đến tối qua, Tổng thống Trump xác nhận trên Twitter rằng ông đã quyết định dừng hành động đáp trả sau khi nghe báo cáo rằng dự kiến sẽ có hơn 150 người thiệt mạng tại Iran. “10 phút trước cuộc tấn công, tôi đã ngăn lại vì nó không cân xứng với việc bắn rơi một máy bay không người lái. Tôi không vội”, nhà lãnh đạo viết. Bên cạnh đó, Tổng thống Trump cho hay Mỹ vừa áp đặt thêm cấm vận và “Iran không bao giờ có thể sở hữu vũ khí hạt nhân để chống lại Mỹ cùng cả thế giới”.

Trước đó, chủ nhân Nhà Trắng tuyên bố Iran đã “phạm sai lầm rất lớn” khi bắn rơi UAV Mỹ “trong vùng biển quốc tế”. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo cũng tỏ dấu hiệu không muốn đẩy căng thẳng leo thang vượt tầm kiểm soát khi cho hay ông “có cảm giác” vụ việc là “sai lầm do một viên tướng hay ai đó” trong quân đội Iran gây ra chứ không phải là hành động có chủ đích từ hàng ngũ lãnh đạo cao cấp, theo CNN. “Tôi nghĩ có thể ai đó đã hành động bừa bãi và ngu ngốc”, Tổng thống Trump nói, đồng thời nhấn mạnh “sẽ giải quyết mọi chuyện”.

Mảnh vỡ UAV Mỹ do Iran thu được ẢNH: REUTERS

Theo Lầu Năm Góc, UAV bị rơi là phiên bản của chiếc RQ-4, máy bay chuyên dùng để trinh sát do Hãng Northrop Grumman sản xuất. Người đứng đầu Bộ Chỉ huy không lực trung tâm Mỹ, tướng Joseph Guastella nhấn mạnh chiếc UAV bay cách điểm gần nhất tính từ đất liền Iran 34 km, đồng nghĩa nằm trong không phận quốc tế. Trong khi đó, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đăng một số hình ảnh và tọa độ lên Twitter, cáo buộc máy bay Mỹ “xâm phạm không phận Iran trong chế độ tàng hình” để do thám và bị bắn hạ. Ông Zarif khẳng định cả vị trí của UAV lúc bị bắn lẫn nơi tìm thấy mảnh vỡ “đều nằm trong vùng thuộc chủ quyền của Iran”. Ngoài ra, trang Tasnim News dẫn lời chỉ huy Amirali Hajizadeh của không lực Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran tuyên bố một máy bay trinh sát P-8 của Mỹ chở theo 35 người cũng xâm nhập không phận Iran cùng chiếc UAV nhưng nước này quyết định chỉ bắn hạ thiết bị không người lái.

Hôm qua, Tổng thống Trump mời giới lãnh đạo quốc hội đến dự cuộc họp khẩn trong Phòng tình huống ở Nhà Trắng về kế hoạch phản ứng. Bên cạnh các quan chức cấp cao của chính quyền, cuộc họp có sự tham dự của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell cùng nhiều nghị sĩ đứng đầu các ủy ban tình báo và quân vụ lưỡng viện Mỹ. Cả quyền Bộ trưởng Quốc phòng Patrick Shanahan lẫn người vừa được bổ nhiệm thay thế Mark Esper cũng có mặt.

Trả lời báo giới sau cuộc họp ở Nhà Trắng, Chủ tịch Uỷ ban Tình báo Hạ viện Mỹ Adam Schiff cho hay giới lãnh đạo quốc hội hối thúc Tổng thống Trump hợp tác với các đồng minh để xử lý vụ việc theo hướng cẩn trọng về những hậu quả khó lường, theo AP. Trong khi đó, thượng nghị sĩ McConnell cùng một số nghị sĩ đảng Cộng hoà yêu cầu phải có “phản ứng chừng mực”.

Khoảng lặng trước cơn bão ?

Trước tình hình trên, giới quan sát nhận định Tổng thống Trump thật sự không muốn xảy ra chiến tranh vì nước Mỹ đã bắt đầu bước vào giai đoạn vận động tranh cử cho cuộc đua vào Nhà Trắng năm sau. Reuters chiều qua dẫn nguồn giấu tên loan tin Tổng thống Trump đã gửi đến Iran thông điệp cảnh báo về cuộc tấn công sắp xảy ra và đề nghị Tehran phản hồi sớm về khả năng đối thoại. Theo nguồn tin, thông điệp được gửi thông qua nước trung gian Oman. Tuy nhiên, đến tối 21.6, phát ngôn viên Hội đồng an ninh quốc gia tối cao Iran Keyvan Khosravi bác bỏ những thông tin nói trên và nhấn mạnh: “Mỹ không gửi thông điệp nào cho Iran thông qua Oman”. Ông Hesameddin Ashena, cố vấn của Tổng thống Iran Hassan Rouhani, thì tuyên bố nếu Tổng thống Trump thật sự không muốn chiến tranh thì điều cần làm đầu tiên là giải tỏa cấm vận.

Trong bối cảnh khả năng đối thoại vẫn mờ mịt mà căng thẳng khu vực chưa thật sự xuống thang, Cục Hàng không liên bang Mỹ (FAA) phát lệnh khẩn cấp cấm các hãng hàng không nước này khai thác những hành trình có thể đi qua không phận Iran, trong khi nhiều hãng hàng không quốc tế khác cũng điều chỉnh lại đường bay, theo Reuters.

Tương quan lực lượng

Theo bảng xếp hạng thực lực quân sự của chuyên trang Global Fire Power, Iran hiện xếp thứ 14 trong tổng số 137 nước được xếp hạng với ngân sách quốc phòng 6,3 tỉ USD trong khi Mỹ đứng đầu bảng (716 tỉ USD). Quân đội Iran hiện có 523.000 binh sĩ cùng lực lượng dự bị 350.000 người. Nước này sở hữu 509 máy bay trong đó có 307 máy bay chiến đấu và oanh tạc cơ, 1.634 xe tăng, 2.698 khẩu pháo. Hải quân Iran có 398 tàu trong đó có 34 tàu ngầm và 9 tàu hộ tống. Ngoài ra, Iran được cho là còn hỗ trợ các nhóm vũ trang ở nhiều nước trong khu vực như Afghanistan, Iraq, Li Băng, Syria, Yemen… có thể đe dọa những đồng minh trọng yếu của Mỹ như Israel và Ả Rập Xê Út.

Về phần mình, Mỹ hiện có hơn 10.000 lính được triển khai tại nhiều quốc gia quanh Iran cùng hàng loạt căn cứ quân sự trong khu vực. Trong đó, lực lượng Hạm đội 5 của hải quân Mỹ phụ trách khu vực Trung Đông và Bắc Phi duy trì hiện diện thường trực ở Bahrain, theo Sputnik. Mới đây, quân đội Mỹ triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay USS Abraham Lincoln, tàu tấn công đổ bộ cùng nhiều chiến hạm, oanh tạc cơ B-52, tên lửa phòng không Patriot đến phối hợp với Hạm đội 5 “trước mối đe dọa từ Iran”.

BẢO VINH