Cái giá của bức tường biên giới

“Chúng ta có thể sẽ bị kiện và nhận một phán quyết tệ hại. Chúng ta sẽ có mặt ở Tòa án tối cao” – Tổng thống Mỹ Donald Trump nói về viễn cảnh sau khi ông tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia tối 15-2 (giờ Việt Nam).

Tổng thống Trump đứng trước biểu ngữ có dòng chữ “hoàn thành bức tường” trong cuộc vận động ủng hộ ở Texas ngày 11-2 – Ảnh: AFP

Nếu tổng thống có thể ban bố tình trạng khẩn cấp cho thứ mà ông ta đã tạo ra sự khẩn cấp – một thứ ảo ảnh ông ta muốn chuyển tải đến – hãy nghĩ về những gì mà một tổng thống với các giá trị khác biệt có thể truyền tải đến người dân Mỹ

Chủ tịch Hạ viện NANCY PELOSI

Những thách thức pháp lý đang chờ đợi và sẵn sàng đổ ập xuống Tổng thống Trump sau khi ông tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để huy động tiền xây bức tường biên giới Mỹ – Mexico như đã doạ.

Tổng thống Trump có lẽ đã phải lựa chọn giữa việc không tiếp tục gây chia rẽ nội bộ Đảng Cộng hòa và làm hài lòng phe bảo thủ cũng như giữ lời hứa tranh cử với những cử tri trung thành.

Đánh cược

Tỉ lệ ủng hộ – phản đối dự luật ngân sách mới tại Quốc hội là chỉ dấu mang tính cảnh báo – tham khảo đối với ông Trump trước lúc đưa ra bất kỳ quyết định nào.

Trước khi được đưa đến bàn làm việc của ông Trump, dự luật đã đi từ Thượng viện xuống Hạ viện – một dấu hiệu cho thấy nó đã được điều chỉnh.

“Tôi vừa nói chuyện với Tổng thống Trump xong. Ông ấy nói sẽ ký thông qua đạo luật ngân sách mới nhưng sẽ đồng thời tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia. Tôi đã trả lời là sẽ ủng hộ một hành động như vậy” – thượng nghị sĩ McConnell tiết lộ.

“Đó chắc chắn là một thông điệp của ông McConnell đến các đồng liêu Cộng hòa, rằng “tôi đang ủng hộ tổng thống trong vấn đề này, các đồng nghiệp Cộng hòa hãy cùng làm điều đó với tôi”.

Tổng thống Trump dường như đang đánh cược với tỉ lệ phản đối ông và tin rằng nó sẽ không thể đạt tới mức 2/3 ở lưỡng viện để lật ngược hành động ông sắp sửa làm” – cây bút David Welna của Đài NPR bình luận.

“Kiểm soát nhập cư và siết chặt biên giới rõ ràng nằm trong lợi ích của hàng triệu người Cộng hòa ở Mỹ. Những người này có thể sẽ vui mừng nếu tổng thống hành động và thúc đẩy quan điểm của họ ngay cả khi nó đang đứng trên một nền tảng pháp lý đáng ngờ” – tờ Washington Post viết, đồng thời dẫn ra một cuộc khảo sát năm 2017.

Trong đó, có đến 55% những người Cộng hòa mong muốn “một lãnh đạo sẵn sàng phá vỡ một số quy tắc nếu đó là điều đúng cần phải làm”. Tỉ lệ này tăng đến 66% với những đảng viên Cộng hoà trung thành với ông Trump.

Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi vẫn một mực phản đối khoản ngân sách xây tường biên giới hàng tỉ USD của ông Trump – Ảnh: REUTERS

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Những chỉ trích và phản đối là điều đã được dự đoán với tuyên bố tình trạng khẩn cấp của ông Trump. Nó đã gây chia rẽ trong nội bộ Đảng Cộng hoà, ngay cả khi ông Trump đang lựa chọn giữa việc giữ đoàn kết nội bộ đảng hoặc làm hài lòng phe Cộng hoà bảo thủ và những cử tri nhiệt thành với ông.

Thượng nghị sĩ Susan Collins, một nhân vật ôn hòa của Đảng Cộng hoà, cho rằng tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia là “một sai lầm của tổng thống”.

Theo Hãng tin Reuters, một số thành viên Cộng hòa cảnh báo động thái của ông Trump có thể tạo ra một tiền lệ nguy hiểm. Nước Mỹ sẽ không kết thúc khi ông Trump hết nhiệm kỳ cũng như Đảng Cộng hoà sẽ không mãi mãi kiểm soát Nhà Trắng.

Do đó, hành động của ông Trump sẽ trở thành một tiền lệ để một tổng thống thuộc phe Dân chủ trong tương lai viện dẫn khi muốn vượt mặt Quốc hội trong các vấn đề khó nhằn như kiểm soát súng đạn, bảo hiểm y tế hay biến đổi khí hậu.

Nhưng Mark Meadows, người đứng đầu một nhóm nghị sĩ cánh hữu ở Hạ viện, tuyên bố tổng thống phải làm điều nên làm. “Tôi sẽ sát cánh cùng tổng thống để bảo vệ biên giới chủ quyền của nước Mỹ” – ông nói.

Không ngạc nhiên khi lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer gọi hành động của ông Trump là “vô luật pháp” và “lạm dụng quyền lực tổng thống”.

Các tuyên bố của lãnh đạo phe Dân chủ có thể quyết liệt, song nếu thiếu đi các động thái pháp lý, lệnh tình trạng khẩn cấp của ông Trump vẫn sẽ còn nguyên giá trị.

Do đó, theo Đài NPR, kịch bản tiếp theo có thể hình dung ra bao gồm phe Dân chủ ở lưỡng viện sẽ vận động để Quốc hội ra một nghị quyết chấm dứt tình trạng khẩn cấp của ông Trump.

Để làm được điều đó, họ cần sự ủng hộ của những người Cộng hòa tại Thượng viện để đạt thế đa số thông qua. Nhưng nếu ông Trump nói không – sự phủ quyết đầu tiên của ông trên tư cách tổng thống – Quốc hội sẽ cần sự ủng hộ của 2/3 nghị sĩ để tiếp tục lật lại sự phủ quyết đó.

Dù cấp tiền cho gần 1/4 cơ quan liên bang Mỹ tiếp tục hoạt động, luật ngân sách mới trị giá 300 tỉ USD được gọi bằng một cái tên khác là thoả thuận an ninh biên giới. Bởi lẽ trọng tâm của nó chỉ xoay quanh một cơ quan: Bộ An ninh nội địa Mỹ – nơi sẽ giám sát việc xây dựng các hàng rào thép dọc biên giới phía nam.

1,37 tỉ USD sẽ được cấp để xây dựng thêm 88,5km hàng rào thép biên giới – bằng với mức được chấp thuận hồi năm ngoái khi Đảng Cộng hòa của ông Trump còn kiểm soát cả lưỡng viện.

Đó có thể xem là một thành công nhỏ, nhưng nó vẫn còn kém xa mức 5,7 tỉ USD mà ông Trump muốn có cho một “bức tường” ở biên giới, một lý do để ông vượt mặt Quốc hội.

Theo tiết lộ của một quan chức Nhà Trắng, Tổng thống Trump sẽ huy động đến 8 tỉ USD từ nhiều cơ quan khác nhau trong chính phủ cho bức tường biên giới một khi tình trạng khẩn cấp quốc gia được ban bố.

Con số này chênh lệch 1 tỉ USD so với nguồn tin của Reuters, trong đó 6 tỉ USD đến từ Bộ Quốc phòng Mỹ và các khoản liên quan đến xây dựng quốc phòng, 600 triệu USD của Bộ Tài chính.

DUY LINH