Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng ngày 29-1 – Ảnh: Reuters

Tổng thống Donald Trump từng phát đi thông điệp liên bang “không chính thức” trước Quốc hội vào ngày 1-3-2017, không lâu sau khi ông chính thức nắm quyền ở Nhà Trắng. Ngay ngày hôm sau, các chỉ số chứng khoán ở Mỹ đã tăng 1,4% do thông điệp ông đưa ra tương đối mềm mỏng so với những tuyên bố hùng hồn trong quá trình vận động tranh cử.

Sau gần một năm, sự hồi hộp của người Mỹ lẫn giới làm ăn dường như vẫn chưa hề suy giảm trước ngày ông chính thức phát đi thông điệp liên bang – một truyền thống chính trị quan trọng của các ông chủ Nhà Trắng.

Trên thực tế trong thời gian qua, những ý tưởng truyền đi trong thông điệp – được dự báo sẽ kéo dài khoảng 1 giờ này – đã được hé lộ chủ động qua truyền thông từ cả các tuyên bố của ông Trump lẫn của các cố vấn của ông. Nhưng sự chờ đợi vẫn cứ như thế cho đến 21h ngày 30-1 (9h sáng 31-1, giờ VN) bởi ai cũng dè chừng trước cách hành xử đầy bất ngờ của ông, được mô tả như bức tượng thần Janus hai mặt: mang tính khiêu khích lẫn tính cải cách.

Người ta cũng có thể đoán được phần nào thông điệp nói gì qua danh sách 15 khách mời riêng của Nhà Trắng được ngồi cùng lô với đệ nhất phu nhân Melania Trump: đó là những người được hưởng lợi từ cải cách thuế, là cặp vợ chồng nhận con nuôi là các nạn nhân của vụ bê bối thuốc giảm đau ung thư có chứa chất opioid gây nghiện, đó là các nạn nhân của tình trạng bạo lực băng đảng…

Có thể chắc chắn là Tổng thống Trump sẽ ngợi ca những thành quả mà chính quyền ông đã làm được trong một năm qua cho dân chúng Mỹ – vấn đề là mức độ ngợi ca thế nào (đương nhiên chẳng ai biết được cho đến khi ông Trump phát biểu xong), có quá lố không – và để từ đó làm bệ phóng nêu ra những ý tưởng cho tương lai của dân Mỹ. Một cố vấn của ông Trump hé lộ rõ với truyền thông là ông sẽ nhắc lại thành quả về giảm thuế, về bãi bỏ các quy định, về giảm thất nghiệp, tăng lương và tạo ra những kỷ lục tăng trưởng của thị trường chứng khoán.

Ông cũng phải đóng vai trò người hàn gắn nước Mỹ đang bị cho là chia rẽ mạnh mẽ – hiện trạng mà ông bị cho đã góp phần không nhỏ vào đó trong thời gian vận động tranh cử. Hẳn vị lãnh đạo nước Mỹ cũng mong muốn cải thiện điều đó bởi tiêu đề của thông điệp liên bang của ông đã được xác định là “Xây dựng nước Mỹ an toàn, mạnh mẽ và tự hào”. Một trong những người tham gia chấp bút vào bản thông điệp này tiết lộ rằng nó sẽ mang tính cân bằng (giữa hai đảng) và hướng đến tương lai cho nước Mỹ.

Theo tiết lộ từ nhiều nguồn, thông điệp tối 30-1, ngoài chuyện kinh tế sẽ đề cập 4 chương chính: kế hoạch cải thiện hạ tầng nước Mỹ, cải cách hệ thống nhập cư vào Mỹ, những yêu sách của Mỹ để đạt cân bằng giao thương với các nước và những thách thức trên trường quốc tế mà Mỹ đang đối mặt.

Có thể thấy thông tin chính thức đưa ra từ Nhà Trắng là khá nhỏ giọt với những phát ngôn lấp lửng kiểu như Tổng thống Trump sẽ kêu gọi “Quốc hội phải hành động” và đưa ra những ý tưởng mới thực thi các chính sách mà ông mong muốn.

Nhưng thực tế là trong thời gian ngắn vừa qua đã có một cuộc chạy đua trong các cuộc thỏa hiệp nhằm đạt thành công cho thông điệp đầu tiên của ông Trump. Sau những chỉ thị cứng rắn về nhập cư, ông Trump đã ngỏ ý cho hợp pháp hoá đến 1,8 triệu người nhập cư vào Mỹ ở tuổi nhỏ (thuộc diện DACA), nhưng ông yêu cầu đánh đổi điều đó bằng 25 tỉ USD ngân sách dành cho việc xây dựng tường biên giới với Mexico và việc cải cách sâu rộng đối với chính sách nhập cư vào Mỹ nói chung.

Riêng trong khoản này, có thể các vị nghị sĩ còn tìm cách mặc cả nhưng những thăm dò cho thấy 2/3 số người Mỹ được hỏi đã thuận theo cách cứng rắn của tổng thống nên các vị dân biểu sẽ khó lòng đòi hỏi thêm khi kỳ bầu cử giữa kỳ sắp đến.

Thông điệp của ông Trump cũng sẽ kêu gọi “Quốc hội hành động” trong việc thông qua trước mắt chương trình cải thiện hạ tầng lên đến 200 tỉ USD – và về dài lâu lên đến 1.000 tỉ USD. Ngân sách có thể thâm hụt nhưng xem ra các vị nghị sĩ không có nhiều cửa phản đối bởi hiện trạng cho thấy hạ tầng nước Mỹ rất cần được “giặm vá” lại và chưa kể chương trình này cũng đồng nghĩa với tạo việc làm, kích thích kinh tế.