Số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy một thực tế đáng ngại: khoảng 55% dân thành thị sống trong các khu ổ chuột ở Campuchia, ở Mông Cổ là 43%, Myanmar là 41%, Philippines là 38%. Riêng ở Việt Nam, Trung Quốc và Indonesia – thuộc nhóm các nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới – tỉ lệ dân thành thị trong khu ổ chuột là hơn 20%.

Trên một số khía cạnh, Việt Nam nói riêng và nhóm các quốc gia đang phát triển nói chung phải hứng nhận hậu quả từ thành công của chính mình. Quá trình đô thị hoá ồ ạt và di cư trong nước đã vượt quá khả năng của các chính phủ trong việc cung cấp hạ tầng và dịch vụ thiết yếu. Theo Hãng tin Bloomberg, ở những nơi như thủ đô Manila của Philippines và Jakarta của Indonesia, các công trình nhà ở bất hợp pháp hoặc thiếu quy hoạch mọc lên với mật độ dày đặc để đáp ứng nhu cầu ở của hàng triệu lao động nhập cư – động cơ chính của nền kinh tế.

“Các khu ổ chuột mới là bằng chứng nền kinh tế đang tăng trưởng và cơ hội thường chỉ có ở thành phố lớn. Tuy nhiên các chính phủ không thể cung cấp đủ nơi ăn chốn ở cho những người mới. Các chính phủ cần phải cải thiện chính sách sử dụng đất đai và điều chỉnh giá nhà ở cho phù hợp” – bà Makiko Watanabe, chuyên gia đô thị của WB, nhận định.

Theo bà Watanabe, các nước đang phát triển có thể học hỏi từ thành công của các nước láng giềng như Singapore, Hàn Quốc và Nhật – những nước cũng từng vật lộn với khu ổ chuột trước đây. Ở Singapore, chính phủ đã xây dựng một siêu đô thị như ngày nay từ một thị trấn nông thôn với các khu ổ chuột bằng cách tạo ra nhiều dạng nhà ở giá cả phù hợp với túi tiền người dân. “Chỉ cần có quyết tâm chính trị, điều này có thể thực hiện được” – bà Watanabe kêu gọi.

Một chiến lược khác có thể áp dụng là tăng cường các đô thị vệ tinh bên ngoài thành phố lớn bằng cách xây trường học, bệnh viện, đường cao tốc và sân bay để khuyến khích thêm đầu tư, tạo ra việc làm mới.

Từ Bắc Kinh cho đến Bangkok, các chính phủ đang cố gắng khắc phục tình trạng thủ đô/thành phố lớn thu hút hết lực lượng lao động và vốn đầu tư.

Ở Philippines, nó đồng nghĩa với nỗ lực phân chia bớt lượng của cải và đầu tư tập trung ở Manila. Hiện nơi này đang là khu vực tập trung của 22 triệu người sinh sống và chiếm hơn 1/3 nền kinh tế.

“Nếu thành công trong việc xây dựng các trung tâm kinh tế vệ tinh, khi đó ta có thể giảm bớt mật độ dân số. Cần phải thay đổi cách nhìn cho rằng dân ổ chuột là gánh nặng cho chính phủ và xã hội. Họ tạo ra nhiều việc làm cần thiết cho thành phố lớn cũng như nhiều cơ hội kinh tế nhưng họ chưa được công nhận đúng vì họ thuộc một khu vực kinh tế không chính thức. Nhưng sự thật họ là xương sống của nền kinh tế” – chuyên gia Watanabe kết luận.