Thu hẹp đối tượng và khu vực ưu tiên

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga đã giải thích như thế khi có nhiều ý kiến đề nghị nên giảm mức độ điểm chênh lệch ưu tiên trong tuyển sinh nhưng trong dự thảo quy chế tuyển sinh ĐH, CĐ, Bộ vẫn giữ nguyên quy định.

Nộp hồ sơ đăng ký xét tuyển vào ĐH, CĐ năm 2015 – Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Giảm mức độ ưu tiên

Về chính sách ưu tiên trong tuyển sinh, dự thảo quy chế về tuyển sinh ĐH, CĐ có điều chỉnh theo hướng thu hẹp đối tượng và khu vực (KV) ưu tiên.

Đối tượng ưu tiên 01 thu hẹp. Thay vì mọi công dân VN là người dân tộc thiểu số có hộ khẩu thường trú tại KV1 thì nay chỉ những người có hộ khẩu KV đó trong thời gian học THPT và phải trên 18 tháng.

Thí sinh (TS) học liên tục và tốt nghiệp THPT tại KV nào thì hưởng ưu tiên theo KV đó, nếu trong 3 năm học THPT có chuyển trường thì thời gian học ở KV nào lâu hơn được hưởng ưu tiên theo KV đó. Nếu mỗi năm học một trường thuộc các KV có mức ưu tiên khác nhau hoặc nửa thời gian học ở trường này, nửa thời gian học ở trường kia thì tốt nghiệp ở KV nào, hưởng ưu tiên theo KV đó. Trong số những trường hợp được ưu tiên theo hộ khẩu thường trú, quy định mới bỏ diện học sinh có hộ khẩu tại các xã 1, 2 thuộc vùng dân tộc và miền núi, chỉ còn học sinh các xã KV3 vùng này và cũng phải có hộ khẩu trên 18 tháng.

Về ưu tiên KV, KV2 được quy định lại, gồm: các thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh; các thị xã, huyện ngoại thành của thành phố trực thuộc trung ương (trừ các xã thuộc KV1).

Trong khi trước đó, trên các phương tiện truyền thông cũng như ở nhiều hội thảo liên quan đến kỳ thi THPT quốc gia và tuyển sinh ĐH, CĐ, nhiều ý kiến đề xuất nên điều chỉnh theo hướng giảm độ chênh lệch về mức độ điểm ưu tiên để tạo sự công bằng hơn trong tuyển sinh. Phần lớn các ý kiến đề xuất thay vì mức điểm ưu tiên tối thiểu 0,5 như hiện nay thì có thể giảm xuống còn 0,25.

Về việc này, ông Bùi Văn Ga giải thích: “Trong một số hội thảo bàn về tuyển sinh, có một số ý kiến cho rằng cần phải quy định lại về mức điểm chênh lệch giữa các đối tượng và KV ưu tiên liền kề. Tuy nhiên, các thông tin mà một số cơ quan chức năng cũng như các trường đưa ra cho thấy nếu chúng ta giảm mức độ ưu tiên xuống thì tỷ lệ TS vùng khó khăn trúng tuyển sẽ giảm so với trước. Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục cũng đã làm một thống kê so sánh năm 2015 và những năm trước đây thì thấy tỷ lệ TS vùng khó khăn đạt ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào (sau khi đã tính điểm ưu tiên) trở lên tương đương nhau. Vì thế Bộ quyết định không giảm điểm chênh lệch giữa các đối tượng và KV ưu tiên liền kề mà chỉ thu hẹp đối tượng được hưởng ưu tiên đối đa (đối tượng 01 và KV1)”.

Bức xúc là do quy định làm tròn điểm

Theo Thứ trưởng Bùi Văn Ga, những bức xúc năm vừa rồi về ưu tiên tuyển sinh không hẳn do mức điểm ưu tiên mà chủ yếu do cách làm tròn điểm. Ông Ga nói: “Năm ngoái, chúng ta quy định quy tròn điểm theo môn, năm nay quy tròn theo tổng điểm, và cũng chỉ quy tròn đến 0,25 điểm. Năm ngoái, vì quy tròn điểm theo môn, rồi khi xét điểm ưu tiên KV lại được cộng thêm 0,5 nữa nên khi nhìn vào thống kê biểu điểm người ta có cảm giác TS được hưởng điểm ưu tiên cao hơn có thêm nhiều lợi thế so với TS được hưởng điểm ưu tiên thấp hơn. Năm nay sẽ không còn bất cập đó nữa”.

Cũng theo ông Ga, con số thống kê cho thấy số TS đạt từ ngưỡng đảm bảo chất lượng trở lên, tỷ lệ TS được hưởng điểm ưu tiên sau khi đã cộng điểm ưu tiên tương đương tỷ lệ TS không được hưởng ưu tiên. “Qua đó cho thấy nếu giảm mức độ ưu tiên, tỷ lệ TS ở KV được ưu tiên sẽ thấp hơn TS ở KV không được ưu tiên. Chính sách ưu tiên là làm sao để cơ hội tiếp cận giáo dục ĐH của học sinh vùng khó khăn cũng tương đương với học sinh vùng thuận lợi hơn. Ví dụ, cứ 10 em đi thi, thành phố có 7 em đỗ ĐH thì nông thôn cũng phải có 6 – 7 em, nếu nông thôn chỉ có 4 em đỗ thôi nghĩa là đang có sự bất bình đẳng về quyền được tiếp cận giáo dục ĐH”, ông Ga nói.

Giảm dần những bất bình đẳng

Nhiều người trực tiếp làm công tác tuyển sinh nhìn nhận những điều chỉnh trong dự thảo quy chế về tuyển sinh ĐH, CĐ bước đầu khá hợp lý.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Nghĩa, Phó giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM, cho rằng việc thu hẹp đối tượng ưu tiên 01 không tác động đến nhiều người. Tuy nhiên, quy định thu hẹp KV1 và KV2 – nông thôn sẽ tác động đến nhiều TS. Báo Thanh Niên từng có loạt bài phản ảnh về sự bất hợp lý trong xác định ưu tiên KV, chẳng hạn TS ở TP.Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng) lại được hưởng KV ưu tiên cao nhất như các huyện, xã khó khăn khác. Những bất hợp lý như vậy sẽ hạn chế trong năm 2016. Do đó, dự kiến số lượng TS hưởng ưu tiên KV sẽ giảm tương đối trong kỳ tuyển sinh năm nay.

Nhưng nếu không chỉnh sửa theo hướng giảm điểm chênh lệch giữa các KV và đối tượng ưu tiên liền kề thì có tạo được sự công bằng cho TS không được hưởng ưu tiên? Chuyên viên tuyển sinh của một trường ĐH tại TP.HCM bày tỏ: “Điều chỉnh chính sách ưu tiên tuyển sinh cần bắt đầu từ việc xem xét lại các căn cứ và cách thức xác định ưu tiên chứ không phải ở chỗ giảm điểm”. Tiến sĩ Nguyễn Đức Nghĩa cũng cho rằng sự chênh lệch về tăng, giảm mức điểm chỉ tác động đến những TS thuộc các KV ưu tiên xét tuyển vào các trường ĐH ở tốp trên ở Hà Nội và TP.HCM. Nếu các TS này xét tuyển vào các trường ở KV hoặc địa phương thì đều như nhau. Ngoài ra, theo tiến sĩ Nghĩa, việc thay đổi mức chênh lệch điểm trúng tuyển nếu không hợp lý sẽ gây khó khăn nguồn tuyển cho các trường ở Tây Bắc, Tây nguyên và tây Nam bộ.

Thực tế kỳ tuyển sinh năm 2015 ở các trường ĐH cho thấy TS điểm cao có xu hướng nộp hồ sơ vào các trường ĐH hoặc ngành hấp dẫn. Lúc bấy giờ những TS được hưởng ưu tiên sẽ càng có lợi thế trong cuộc cạnh tranh mà đôi khi chỉ cần hơn nhau 0,25 điểm là đã đậu hay rớt. Theo thống kê, 100 TS có điểm thi cao nhất đăng ký xét tuyển vào ngành điện – điện tử của Trường ĐH Bách khoa TP.HCM trong đợt xét tuyển đầu tiên năm 2015, số TS được hưởng ưu tiên chiếm 93%, tỷ lệ này chung cho các ngành của Trường ĐH Kinh tế TP.HCM là 92%. Nếu xét theo ngành, lấy tài chính – ngân hàng làm ví dụ, tỷ lệ này ở Trường ĐH Tài chính – Marketing là 83%, giảm dần ở các trường khác như Tôn Đức Thắng (50 – 55% tùy tổ hợp môn), Ngoại ngữ – Tin học TP.HCM còn 30%.

Theo tiến sĩ Nguyễn Đức Nghĩa, việc nộp hồ sơ xét tuyển sau khi biết kết quả thi như năm 2015 càng tạo điều kiện cho những trường lớn, ngành học hấp dẫn ở những thành phố lớn thu hút TS điểm cao dẫn đến tình trạng có TS điểm cao chót vót vẫn rớt.

Như vậy, sự cạnh tranh từng 0,25 điểm thường diễn ra với những TS có điểm thi rất cao, ở những ngành hấp dẫn và ở những trường ĐH lớn. Lúc bấy giờ sẽ có những TS ở những thành phố lớn, điểm rất cao nhưng không được ưu tiên phải nhường suất vào ĐH cho TS có thể thấp hơn mình chỉ 0,25 điểm nhưng được hưởng ưu tiên. Đối với TS ở các thành phố lớn thế là không công bằng. Ngược lại, với TS ở vùng khó khăn, điều kiện sống và học tập thiếu thốn nhưng nỗ lực để học tốt và đạt kết quả cao thì đó là điều sòng phẳng.

Đó là sự cạnh tranh ở ngành học tốt, các trường lớn. Ở một bức tranh khác, dù lấy điểm thấp nhưng nhiều trường địa phương vẫn không đủ nguồn tuyển. Vì vậy, có người e ngại nếu giảm mức điểm chênh lệch ưu tiên sẽ khó cho việc đào tạo nguồn nhân lực ở các vùng khó khăn.

Rõ ràng ưu tiên trong tuyển sinh là một câu chuyện dài mà ở đó sự công bằng tuyệt đối là điều còn nhiều tranh cãi và cần phải điều chỉnh theo thời gian với tác động của những thay đổi trong cuộc sống và quan điểm xã hội. Trước mắt, có thể xem những thay đổi trong chính sách ưu tiên tuyển sinh năm nay như là bước đầu của một sự chuyển biến, nếu so với trước đó. Cũng hy vọng số TS hưởng ưu tiên KV theo đó sẽ hợp lý hơn, giảm dần những bất bình đẳng quá rõ ràng, gây bức xúc như lâu nay.

Nhiên An

Quý Hiên