Tự thân xoay xở

Để tự cứu mình, nhiều doanh nghiệp tư nhân mày mò đổi mới công nghệ, bỏ tiền túi ra nước ngoài thuê chuyên gia, xoay xở tìm thị trường mới…

Sản xuất bóng đèn y tế tại nhà xưởng của Công ty Thành Nhân TNE (Dĩ An, Bình Dương) – Ảnh: Đình Dân

Tuy nhiên, không ít doanh nghiệp phải nản lòng bởi các thủ tục hành… là chính, chưa kể các chính sách hỗ trợ dù có cũng ít đến với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Không đủ sức đầu tư

Ông Thái Tuấn Chí, chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Thái Tuấn, cho rằng để tồn tại trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, doanh nghiệp chỉ có một con đường là đổi mới công nghệ nhằm đẩy giá trị gia tăng cao lên.

Tuy nhiên để làm được điều này, bản thân doanh nghiệp vừa và nhỏ không đủ sức đầu tư máy móc thiết bị từ sản xuất đến nghiên cứu, đầu tư cho con người… nên họ rất cần sự hỗ trợ từ Nhà nước cả về vốn lẫn sự đơn giản hóa trong thủ tục hành chính.

“Mỗi dự án làm việc với các chuyên gia nước ngoài để nhận được tư vấn về chiến lược thương hiệu, sản phẩm… có thể cạnh tranh với hàng ngoại chi phí đều trên 100.000 USD/dự án, nhưng địa phương cũng như các bộ, ngành chưa có chính sách gì hỗ trợ doanh nghiệp” – ông Chí nói.

Theo ông Chí, lẽ ra đối với những doanh nghiệp quyết tâm đổi mới công nghệ, Nhà nước có thể hỗ trợ bằng cách cho chậm nộp thuế, hỗ trợ lãi suất cho vay dài hạn, kinh phí thuê chuyên gia quốc tế để đào tạo đội ngũ khoa học công nghệ…

Ông Nguyễn Cảnh Hà, giám đốc Công ty Hoa Thiên Lý (Q.1, TP.HCM), cho biết từng sản xuất đế giày nhưng gần đây đã cho nước ngoài thuê lại nhà xưởng, còn máy móc vẫn đóng trong kho.

Thời điểm này có cơ hội làm ăn mới trong lĩnh vực này, doanh nghiệp cũng muốn mở lại nhà xưởng nhưng việc tiếp cận vốn là vô cùng khó.

“Khi gõ cửa ngân hàng, họ đòi phải có bất động sản để thế chấp, nhưng sau cơn khủng hoảng doanh nghiệp vừa và nhỏ làm gì còn tài sản để thế chấp” – ông Hà nói.

Trong khi đó ông Diệp Thành Kiệt, phó chủ tịch Hiệp hội Da giày VN (Lefaso), cho biết dù chiếm đến 70% về số lượng với khoảng 600 doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất trong lĩnh vực da giày, nhưng tổng mức đầu tư của các doanh nghiệp tư nhân chỉ khoảng 800 triệu USD, bằng một nửa so với khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), chiếm 30%.

“Hơn 80% doanh nghiệp tư nhân có công nghệ thiết bị, thiết bị chỉ ở mức trung bình và lạc hậu. Chẳng hạn rất khó tìm thấy loại máy may các chi tiết phức tạp, chính xác trị giá 30.000-50.000 USD/máy của khối doanh nghiệp này do họ quá ít vốn và không nhận được hỗ trợ từ chính sách” – ông Kiệt nói.

Nhất bên trọng, nhất bên khinh

Đưa cho chúng tôi xem những sản phẩm đèn tiểu phẫu ánh sáng lạnh vừa ra lò, ông Trần Quang Minh, giám đốc Công ty Thành Nhân TNE, cho biết đây là một trong những loại đèn đòi hỏi kỹ thuật cao, trước đây trong nước chủ yếu phải nhập khẩu.

Sau khi nghiên cứu thị trường, công ty đã quyết định nhập dây chuyền sản xuất theo công nghệ châu Âu để làm thêm các sản phẩm bóng đèn kỹ thuật cao và nhắm tới cả thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, điều ông Minh bức xúc là những lô hàng xuất khẩu đi Indonesia và Philippines vẫn còn nằm kho chờ thủ tục hành chính.

Theo ông Minh, để tìm được đối tác tại thị trường Philippines và Indonesia, doanh nghiệp đã mất cả năm trời mang sản phẩm đi chào hàng, thuyết phục đối tác… Nhưng sau khi đối tác nước ngoài đồng ý nhập, doanh nghiệp này lại mất quá nhiều thời gian xin giấy phép chứng nhận chất lượng, rồi giấy phép trong lĩnh vực y tế…

“Các thủ tục lòng vòng khiến lô hàng này đã nằm ở đây 5-6 tháng vẫn chưa xuất đi được. Rất khó khăn các doanh nghiệp nhỏ và vừa mới tìm được đối tác phân phối lớn từ nước ngoài nhưng thay vì nhận được sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng trong nước, chúng tôi lại bị làm khó…” – ông Minh bức xúc.

Trong khi doanh nghiệp nội bị làm khó đủ kiểu, doanh nghiệp FDI lại nhận được ưu ái từ các chính sách hỗ trợ.

Ông Hồ Đức Lam, chủ tịch Hiệp hội Nhựa VN (VPA), cho biết dù chỉ chiếm khoảng 10% trong số 2.000 doanh nghiệp ngành nhựa đang hoạt động, nhưng các doanh nghiệp FDI ngày càng chiếm tỉ lệ áp đảo về kim ngạch xuất khẩu nhờ năng lực vốn và đặc biệt là được hưởng rất nhiều chính sách ưu đãi.

Chẳng hạn, các doanh nghiệp FDI được miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu để tạo tài sản cố định (máy móc thiết bị), không phải nộp thuế nhập khẩu nguyên liệu nếu có thành tích xuất khẩu, được miễn thuế VAT khi mua máy móc thiết bị xây dựng làm tài sản cố định mà VN chưa sản xuất được…

Chưa hết, các doanh nghiệp FDI còn được hưởng thêm ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp nếu có kim ngạch xuất khẩu trên 50% tổng doanh thu…