Thẩm phán Toà án tối cao Philippines Antonio Carpio (bìa trái) cùng các quan chức tại thủ đô Manila tham quan cuộc triển lãm bản đồ cổ ngày 11-9 để chứng minh rằng Trung Quốc không hề có bất cứ “chứng cứ lịch sử gì” để đòi chủ quyền trên biển Đông – Ảnh: Reuters

Quan tâm sát sao diễn biến trên biển Đông, tôi thấy tình hình đang đến mức độ rất đáng lo ngại. Sau khi mở rộng xây dựng căn cứ nổi ở biển Đông, chắc chắn Trung Quốc sẽ tiếp tục xây dựng ở những nơi khác. 

Ông Võ Anh Tuấn (nguyên đại sứ Việt Nam tại Liên Hiệp Quốc, trưởng đoàn đàm phán Luật biển 1982):

Biển Đông sẽ càng thêm xáo trộn, bất an. Quyền lợi chính đáng của Việt Nam và những nước trong khu vực Đông Nam Á sẽ tiếp tục bị xâm phạm nặng nề.

Đặc biệt đáng lo nhất là sau khi mở rộng được căn cứ không quân ở vùng biển này, Trung Quốc hoàn toàn có khả năng mở rộng thiết lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) như đã thực hiện ở biển Hoa Đông.

Tình hình sẽ vô cùng phức tạp và nguy hiểm khi Trung Quốc kiểm soát cả bầu trời lẫn mặt biển và dưới lòng biển bằng lực lượng không quân, hải quân áp đảo của mình.

Lúc ấy, việc thực thi những quyền lợi chính đáng của Việt Nam như bảo vệ chủ quyền biển, ngư dân khai thác ngư trường, lưu thông hàng hải, hàng không sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn mới.

Tôi nghĩ rằng Trung Quốc đã xác định những mục tiêu rất rõ ràng. Họ thiết lập lộ trình chiếm đoạt biển Đông và từng bước thực hiện một cách chắc chắn, quyết đoán, bất kể quyền lợi cũng như ý kiến chính đáng của các nước khác.

Có ba mục tiêu lớn trong việc xây dựng ở Gạc Ma này.

Thứ nhất, họ tận dụng kẽ hở lẫn qua mặt Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS). Bằng cách mở rộng xây dựng, giả vờ như cho dân ở (nhưng thực chất là căn cứ quân sự), họ có thể lập luận mập mờ các điều khoản trong Luật biển rằng đảo có dân sinh sống, có điều kiện phát triển để đòi hỏi những quyền lợi lẽ ra không phải của mình.

Khi phải đem Luật biển ra tranh cãi, họ có thể đưa ra các ngụy tạo mới như ở Gạc Ma này để lập luận này nọ và đòi hỏi các vùng đặc quyền của mình. Đây là vấn đề mới và cực kỳ nguy hiểm, nhất là khi Trung Quốc ỷ mạnh luôn cho rằng mình đúng mà bất chấp các quốc gia khác.

Thứ hai là khi có căn cứ không quân, hải quân ở Gạc Ma, Trung Quốc sẽ khắc phục được điểm yếu chiến thuật của mình. Khi có đường băng, nơi tiếp liệu này, họ không còn phải lo tầm bay hạn chế nếu xuất phát từ Hải Nam.

Khi cần phải không chiến hay thực thi quyền vùng nhận dạng phòng không, họ có thể tận dụng tối đa căn cứ mới ở Gạc Ma. Một trục lộ hàng hải trải suốt từ Đài Loan Trung Quốc qua eo biển Malacca sẽ bị họ khống chế.

Thứ ba, như tôi đã nói ở trên, sau khi xây dựng Gạc Ma và tiếp tục mở rộng ra các điểm khác, Trung Quốc sẽ hiện thực hóa đường lưỡi bò của mình. 

Tôi nghĩ rằng Trung Quốc đang thực hiện giai đoạn mới trước cộng đồng quốc tế. Trước đây họ muốn quốc tế coi họ là một đối tác, còn bây giờ họ muốn coi họ là một cường quốc, hành xử theo những nguyên tắc của họ, luật pháp của họ. Điều này là cực kỳ nguy hiểm. Họ không muốn các quốc gia khác trao đổi với mình như là một đối tác mà buộc phải làm theo họ.

Các quốc gia trong khu vực và cộng đồng thế giới cần phải cảnh giác và có giải pháp trước vấn đề này. Trung Quốc có câu lùi một bước để tiến ba bước.

Những hành xử lúc căng lúc mềm vừa qua của họ thật ra đều nằm trong chiến lược thôn tính. Cần phải cảnh giác để đừng mắc mưu. Cần phải hợp sức đoàn kết với nhau để giải quyết vấn đề Trung Quốc, nếu không sẽ rất nguy hiểm và phải trả giá nặng nề.