Donetsk đề nghị sáp nhập vào Nga

Phe tự trị ở miền đông Ukraine liên tục có những động thái khiến khủng hoảng chính trị – xã hội ở nước này ngày càng diễn biến nghiêm trọng.

Tờ Le Monde ngày 13.5 dẫn lời lãnh đạo phe đòi tự trị tại tỉnh Donetsk Denis Pushilin chính thức kêu gọi Moscow xem xét thu nhận “Cộng hòa nhân dân Donetsk” vào Liên bang Nga. Phe đòi tự trị ở một tỉnh miền đông khác là Lugansk trước đó cũng thông báo có thể tổ chức trưng cầu về việc sáp nhập vào Nga. Cuộc trưng cầu dân ý ngày 11.5 tại 2 tỉnh nói trên cho kết quả ủng hộ với tỷ lệ rất cao (lần lượt là gần 90% và trên 96%) việc thành lập nhà nước độc lập. Việc “Cộng hòa nhân dân” Donetsk và Lugansk đòi “chia tay” với Kiev có thể xem là diễn biến bất ngờ. Cho đến khi đóng cửa phòng phiếu ngày 11.5, lực lượng thân Nga chỉ đưa ra những phát biểu về “lãnh thổ tự trị”, tức vẫn thuộc Ukraine ít nhất trong một thời gian và chỉ tính chuyện nhập vào Nga nếu Kiev không thực hiện cải cách nhằm tăng quyền cho các địa phương. Bên cạnh đó, nhiều cử tri bỏ phiếu thuận ở Donetsk và Lugansk tuy rất phản đối chính quyền trung ương lâm thời nhưng không muốn tách khỏi Ukraine.

Giới quan sát nhận định phe đòi tự trị đang đi những nước cờ cứng rắn để gây sức ép khiến Kiev phải nhượng bộ và tiến đến “liên bang hóa” Ukraine. Cụ thể, ngay sau khi ông Pushilin tuyên bố muốn nhập vào Nga, đến lượt “Tư lệnh quân đội” tự phong của “Cộng hòa nhân dân” Donetsk Igor Strelkov thông báo mở chiến dịch “chống khủng bố” nhằm vào “những nhóm tân phát xít” như đảng cực hữu Khu vực cánh hữu và kể cả lực lượng vệ binh quốc gia Ukraine, theo RIA-Novosti. Đây có thể xem là lời đáp trả của lực lượng thân Nga với chiến dịch “chống khủng bố” ở miền đông do Kiev phát động từ đầu tháng 4. Ông Strelkov cũng cho biết các binh sĩ và cảnh sát Ukraine ở Donetsk có 48 giờ để tuyên thệ trung thành với chính quyền tự trị hoặc rời khỏi nơi này.

Quyết tâm tự trị ở Donetsk và Lugansk chắc chắn sẽ khiến tình hình Ukraine thêm căng thẳng. Quyền Bộ trưởng Nội vụ Ukraine Arsen Avakov mới đây khẳng định vẫn sẽ tiếp tục chiến dịch “chống khủng bố” và quân đội nước này sẵn sàng đối đầu với “những kẻ muốn khiêu khích”. Đặc biệt, ông Avakov nhấn mạnh kỳ bầu cử tổng thống ngày 25.5 vẫn diễn ra tại Donetsk, Lugansk như dự kiến dù lực lượng chống chính phủ tại hai nơi này đã tuyên bố tẩy chay.

Trước những diễn biến phức tạp ở miền đông Ukraine, Nga tỏ ra khá thận trọng. Khác hẳn với cuộc trưng cầu tại Crimea hồi tháng 3, Điện Kremlin ra thông cáo “tôn trọng ý nguyện của người dân Donetsk và Lugansk” nhưng vẫn chưa thừa nhận kết quả của cuộc trưng cầu ngày 11.5. Moscow cũng chưa đưa ra bình luận gì về đề nghị sáp nhập vào Nga của hai nơi này. Cùng lúc đó, Nga tỏ ý ủng hộ EU và Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) làm trung gian hòa giải để hạ nhiệt căng thẳng nhưng đồng thời vẫn tiếp tục gây sức ép lên Ukraine. Trong thông cáo ngày 13.5, Bộ Ngoại giao Nga nhận định việc Kiev từ chối ngồi vào bàn đàm phán với phe đòi ly khai ở miền đông và đông nam là “khước từ đối thoại với nhân dân”. Cùng ngày, Chủ tịch Tập đoàn Gazprom (Nga) thông báo sẽ cắt nguồn khí đốt cung cấp cho Ukraine vào ngày 3.6 nếu Kiev không thanh toán hóa đơn của tháng này trễ nhất vào ngày 2.6.

Lan Chi