Ông Barry Sautman – chuyên gia nghiên cứu chính trị Trung Quốc tại Đại học Bách khoa Hong Kong – nhận định với việc gây rối ở biển Đông những ngày qua, Trung Quốc đang cố chứng minh với các nước trong khu vực rằng yêu sách của họ đối với các đảo ở biển Đông hoặc Hoa Đông vẫn còn tồn tại.

Trong khi đó, ông Taylor Fravel, giáo sư chính trị học tại Viện Công nghệ Massachusetts của Mỹ, cũng cho rằng việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 ở vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam là động thái phục vụ ý đồ chính trị của Bắc Kinh. “Xét về mặt kinh tế, chưa có cơ sở chứng minh khu vực Trung Quốc hạ đặt Hải Dương 981 có trữ lượng hydrocarbon lớn. Vì thế, việc hạ đặt giàn khoan với chi phí xây dựng và vận hành khổng lồ như thế không phải là một kế hoạch tiềm năng. Có thể thấy Trung Quốc đang sử dụng Hải Dương 981 nhằm khẳng định và thực thi quyền tài phán đối với các vùng nước mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền tại biển Đông” – báo New York Times dẫn lời giáo sư Fravel.

Giáo sư Fravel khẳng định vị trí Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý và trên thềm lục địa của Việt Nam. Hành động của Trung Quốc lần này cho thấy Bắc Kinh luôn có tham vọng mở rộng lãnh thổ và thích hành động đơn phương.

Nghị sĩ Mỹ tiếp tục lên án Trung Quốc

Nhóm sáu thượng nghị sĩ Mỹ do chủ tịch Ủy ban quan hệ đối ngoại của Thượng viện Mỹ Robert Menendez dẫn đầu hôm 9-5 đã ra tuyên bố chung lên án Trung Quốc gây leo thang ở biển Đông, đồng thời kêu gọi thành lập gói pháp lý nhằm đưa ra các giải pháp hòa bình đối với những căng thẳng trên biển.

Theo AFP, nhóm này gồm thượng nghị sĩ Marco Rubio, Ben Cardin, Jim Risch, John McCain cùng thượng nghị sĩ Patrick Leahy, chủ tịch thường trực Thượng viện Mỹ. Tuyên bố chung có đoạn viết: “Động thái gần đây của Trung Quốc liên quan đến giàn khoan Hải Dương 981 được nhiều tàu quân sự và các tàu khác của nước này hộ tống đến vùng biển ngoài khơi của Việt Nam ở biển Đông là rất đáng quan ngại. Những hành động này đe dọa đến dòng chảy tự do thương mại toàn cầu trong một khu vực quan trọng”.

Tuyên bố chung mô tả các tàu Trung Quốc đã sử dụng chiến thuật gây hấn, kể cả đâm vào các tàu Việt Nam một cách nguy hiểm. Theo đó, các hành động đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng hoặc sử dụng vũ lực, cưỡng bức và hăm dọa đều không thể chấp nhận và sẽ dẫn tới bất ổn định. “Chúng tôi hối thúc chính quyền Mỹ nói rõ với Trung Quốc rằng các yêu sách và tranh chấp lãnh thổ cần phải được giải quyết một cách hòa bình, thông qua ngoại giao và phù hợp với luật pháp quốc tế” – tuyên bố viết.

Tuyên bố cũng kêu gọi các nghị sĩ tại Thượng viện Mỹ cùng thông qua nghị quyết trên trong thời gian sớm nhất nhằm đưa ra thông điệp rõ ràng đối với các hành động khiêu khích của Trung Quốc.

Hành động thù địch

Cùng ngày, hạ nghị sĩ Eliot L. Engel, thành viên cao cấp của Đảng Dân chủ tại Ủy ban đối ngoại Hạ viện Mỹ, cũng lên án các hành động của Trung Quốc ở biển Đông là “khiêu khích không cần thiết, đe dọa hòa bình và sự ổn định chung của khu vực”. “Những hành động này của Trung Quốc mang tính thù địch” – hạ nghị sĩ Eliot L. Engel nhấn mạnh.

Giám đốc Chương trình châu Á thuộc Viện Nghiên cứu quốc phòng và an ninh hoàng gia Anh Edward Schwarck cho rằng Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng biển của Việt Nam ở biển Đông là thách thức nghiêm trọng đối với khu vực.

Còn báo Times of India dẫn tuyên bố của Bộ Ngoại giao Ấn Độ hôm 9-5 cho biết chính phủ nước này rất quan ngại về những diễn biến căng thẳng tại biển Đông hiện nay. New Delhi đang theo dõi sát tình hình và kêu gọi các bên xem việc duy trì hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng là lợi ích sống còn đối với cộng đồng quốc tế.

Cùng ngày, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki Moon bày tỏ quan ngại về những căng thẳng leo thang giữa Trung Quốc và Việt Nam ở biển Đông. Ông kêu gọi các bên liên quan hết sức kiềm chế, giải quyết tranh chấp bằng con đường hòa bình thông qua đối thoại và phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Hiến chương Liên Hiệp Quốc.

MỸ LOAN