Các kịch bản viễn chinh của Nhật

Giới chức Nhật đang bàn về khả năng áp dụng quyền phòng vệ tập thể cho các tình huống khẩn cấp ở 3 điểm nóng trên thế giới, kể cả biển Đông.

Cuối tuần qua, Tổng thư ký đảng cầm quyền LDP của Nhật Shigeru Ishiba nhấn mạnh có khả năng Tokyo có thể thực hiện quyền phòng vệ tập thể ở những nơi xa xôi nếu điều này cần thiết cho an ninh Nhật. Kyodo News dẫn lời ông Ishiba nói rõ: “Về cơ bản chúng tôi không mong sẽ đi đến phần khác của địa cầu, nhưng nếu đối mặt với một tình huống có tác động lớn tới Nhật, chúng tôi hoàn toàn không loại trừ khả năng đưa lực lượng phòng vệ đến nơi xa”. Ông Ishiba còn đề nghị theo nguyên tắc phòng vệ tập thể, Nhật có thể hỗ trợ nhiều nước khác ngoài đồng minh Mỹ. Ông Ishiba đưa ra tuyên bố trên giữa lúc Thủ tướng Nhật Shinzo Abe có kế hoạch thay đổi cách diễn giải hiến pháp theo hướng cho phép nước này thực hiện quyền phòng vệ tập thể.

Liên minh ở biển Đông

Chính quyền Abe lập luận rằng Nhật cần có quyền tham gia phòng vệ tập thể để ứng phó các tình huống khẩn cấp ở những tuyến đường biển quan trọng và nguy cơ xung đột trên bán đảo Triều Tiên. Theo Asahi Shimbun, các cuộc thảo luận ở ban cố vấn của Thủ tướng Abe cũng như ý kiến của các quan chức thời gian gần đây cho thấy Tokyo đang nhắm đến việc thực quyền phòng vệ tập thể ở 3 khu vực: biển Đông, vịnh Ba Tư và bán đảo Triều Tiên.

Dù nội các Nhật gần như chỉ xem Mỹ và Hàn Quốc là hai nước mà Nhật cần bảo vệ an ninh tập thể, nhiều quan chức thân cận của ông Abe cho rằng nỗ lực nên được mở rộng ra ngoài liên minh này. Trong cuộc phỏng vấn trên một chương trình radio hồi tháng 3, nghị sĩ Yosuke Isozaki gợi ý Nhật có thể cân nhắc thiết lập liên minh với Úc, Philippines và Ấn Độ. Còn ông Ishiba thì đề xuất thêm cả Malaysia và Indonesia. Theo Asahi Shimbun, chính phủ Nhật hy vọng việc thành lập liên minh gần gũi với các quốc gia quan ngại về những hành động của Trung Quốc tại biển Đông sẽ giúp Tokyo kiềm chế Bắc Kinh.

Ngoài biển Đông, vịnh Ba Tư cũng có thể là nơi chính phủ Nhật sẽ thực hiện quyền phòng vệ tập thể để bảo vệ tuyến đường biển qua eo biển Hormuz, nơi khoảng 80% lượng dầu thô của thế giới được vận chuyển ngang qua, theo Asahi Shimbun. Iran từng dọa đóng cửa eo biển này khi căng thẳng về chương trình hạt nhân và những vấn đề khác ở khu vực dâng cao trong giai đoạn 2011-2012. Trong thời gian đó, Mỹ cùng các đồng minh đã tiến hành nhiều cuộc tập trận quốc tế ở vịnh Ba Tư. Tại đây, Lực lượng phòng vệ trên biển (MSDF) của Nhật đã chứng tỏ được khả năng quét mìn của họ, nên giới chức Nhật cho rằng rất có khả năng Washington sẽ yêu cầu Tokyo tham gia sứ mệnh quét mìn ở Hormuz nếu eo biển bị phong tỏa.

Cách diễn giải hiến pháp hiện nay chỉ cho phép tàu Nhật tham gia quét mìn sau khi các bên đình chiến. Trước đây, MSDF từng tham gia quét mìn sau khi thỏa thuận ngừng bắn được ký kết trong chiến tranh vùng Vịnh năm 1991. Một quan chức quốc phòng Nhật cho biết việc áp dụng quyền phòng vệ tập thể đồng nghĩa với khả năng Tokyo có thể tham gia các cuộc chiến tranh do Mỹ dẫn đầu.

Đối đầu với Triều Tiên

Trong một cuộc tranh luận tại quốc hội vào tháng 2, Thủ tướng Abe quả quyết rằng Lực lượng phòng vệ Nhật (SDF) cần có quyền thực hiện phòng vệ tập thể cho các tình huống khẩn cấp ở bán đảo Triều Tiên.  Ông nói rõ: “Khi một tình huống khẩn cấp xảy ra ở bán đảo Triều Tiên và có khả năng tên lửa sắp sửa được phóng, tàu của SDF không thể ngồi yên chứng kiến cảnh tàu Mỹ bị tấn công”. Theo Asahi Shimbun, vào năm 1999, quốc hội Nhật đã thông qua một đạo luật cho phép SDF hỗ trợ hậu cần cho quân đội Mỹ. Tuy nhiên, ông Shinichi Kitaoka, phó chủ nhiệm ban cố vấn về cơ sở pháp lý cho an ninh của Thủ tướng Abe, lập luận đạo luật đó chưa đủ vì nó chỉ cho phép binh sĩ SDF tiếp liệu và hỗ trợ hậu cần cho tàu quân sự Mỹ trong lãnh hải của Nhật. Do đó, theo ông Kitaoka, ở những vùng biển quốc tế, Nhật không thể bảo vệ tàu Mỹ và cũng không thể tiếp liệu cho chúng.

Với sự thay đổi về cách diễn giải hiến pháp, MSDF sẽ không chỉ được phép hỗ trợ hậu cần cho tàu Mỹ ở vùng biển quốc tế mà còn có thể bảo vệ và phản công khi chúng bị tấn công. Dù nội các Nhật không đề cập đến khả năng binh sĩ SDF đổ bộ lên lãnh thổ của nước khác, một quan chức vẫn cho rằng SDF có thể đổ quân vào bán đảo Triều Tiên nếu được Hàn Quốc nhờ cậy.

Văn Khoa