Nobel Y sinh 2015 vinh danh đông y

Mùa Nobel 2015 bắt đầu bằng giải Y sinh được công bố vào ngày 5.10 dành cho 3 nhà khoa học William C.Campbell, Satoshi Omura và Đồ U U.

(từ trái) Các chủ nhân Nobel Y sinh 2015 Omura, Campbell và Đồ U U – Ảnh: Reuters

Các chủ nhân của giải Nobel Y sinh năm nay được vinh danh về những thành tựu trong “cuộc chiến” chống lại các loại bệnh do ký sinh trùng gây ra.

Những loại bệnh này khá hiếm gặp ở các nước phát triển Âu Mỹ, nhưng rất phổ biến ở các quốc gia nhiệt đới và cướp đi sinh mạng của hàng trăm ngàn người mỗi năm, phần đông là trẻ em và người nghèo.

Theo website Nobelprize.org, 2 nhà khoa học Campbell (Ireland) và Omura (Nhật Bản) được trao giải vì “đã tìm ra cách chữa trị cho các loại bệnh do giun gây ra”. Còn bà Đồ (Trung Quốc) trở thành nữ khoa học gia thứ 12 trong lịch sử được nhận giải Nobel Y sinh nhờ tìm ra được chất giúp trị sốt rét.

Ủy ban Nobel nhận định: “Những loại bệnh do ký sinh trùng gây ra là mối hoạ cho nhân loại từ nhiều thiên niên kỷ qua. Các bệnh này ảnh hưởng đặc biệt đến những cộng đồng dân cư nghèo khó nhất trên thế giới và là rào cản rất lớn để cải thiện sức khoẻ và chất lượng cuộc sống của con người. Các nhà khoa học đoạt giải Nobel Y sinh năm nay đã tìm ra phương thức để tạo nên cuộc cách mạng trong việc điều trị một số bệnh nguy hại nhất do ký sinh trùng gây ra”.

Quen thuộc với VN

Một điều rất thú vị là giải Nobel Y sinh 2015 đã cho thấy tầm quan trọng của đông y. Giáo sư Đồ, 85 tuổi, đã tìm ra artemisinin, một trong những dược chất hiệu quả nhất hiện nay về điều trị sốt rét, theo tờ Le Monde. Dược chất này được chiết xuất và điều chế từ cây thanh hao hoa vàng (Artemisia annua). Đây là loại thảo dược họ cúc, được sử dụng rất nhiều trong y học cổ truyền VN và Trung Quốc. Các danh y của nước ta như Tuệ Tĩnh và Hải Thượng Lãn Ông từng dùng thanh hao hoa vàng để trị sốt rét.

Từ thập niên 1960 – 1970, bà Đồ và các cộng sự đã thu thập hơn 2.000 phương thuốc dân gian về chữa trị sốt rét. Từ đó, họ điều chế 380 loại thuốc từ thảo mộc. Trong số này, dược chất chiết xuất từ thanh hao hoa vàng đã cho thấy hiệu quả khi thí nghiệm trên chuột. Giáo sư Đồ đã đối chiếu với y văn cổ để điều chỉnh quy trình chiết xuất và đến đầu thập niên 1970 đã tách thành công dược chất artemisinin. Có thể nói, thành quả này là sự kết hợp hoàn hảo giữa y học cổ truyền phương đông và y học hiện đại phương tây.

Giáo sư Campbell, 85 tuổi và Giáo sư Omura, 80 tuổi, thì được vinh danh với hoạt chất Avermectin. Những dẫn xuất của hoạt chất này giúp điều trị nhiều bệnh do ký sinh trùng gây ra, đặc biệt là bệnh mù loà đường sông và bệnh phù chân voi. Bệnh mù loà đường sông là bệnh do nhiễm giun chỉ Onchocerca volvulus từ ruồi đen, vốn sinh sản ở những vùng sông suối. Bệnh phù chân voi cũng do giun chỉ nhưng truyền từ vật trung gian là muỗi.

Trong thập niên 1970, nhà vi sinh vật học Omura đã tìm thấy 50 loài vi khuẩn thuộc họ Streptomyces có khả năng kháng lại nhiều loài vi trùng khác. Dựa trên công trình của nhà khoa học người Nhật, ông Campbell, nhận ra 1 trong số 50 loài vi khuẩn nói trên tỏ ra đặc biệt hiệu quả để chống lại các ký sinh trùng ở gia súc, thú kiểng và cả con người. Từ vi khuẩn này, ông đã điều chế thành công hoạt chất Avermectin.

Giáo sư William C.Campbell (Đại học Drew, Mỹ) và đồng nghiệp Satoshi Omura (Đại học Kitasato, Nhật Bản) sẽ nhận mỗi người 1/4 phần thưởng trị giá 8 triệu krona (960.000 USD) của giải Nobel Y sinh 2015. Phần còn lại thuộc về Giáo sư Đồ U U (Viện Y học cổ truyền Trung Quốc).

Các giải Nobel khác sẽ lần lượt được công bố là: vật lý (6.10), hoá học (7.10), văn chương (8.10), hoà bình (9.10) và kinh tế (12.10).

Lan Chi