ĐTC Phanxicô – Loạt Bài Giáo lý Các Thói Hư và Nhân Đức – 12. Thận trọng khôn ngoan (Prudence)

Quảng trường Thánh Phêrô
Thứ Tư, 20 tháng 3 năm 2024

____________________________

Loạt Bài Giáo lý Về Các Thói Hư và Nhân Đức:
Bài 12. Thận trọng

Anh chị em thân mến, chào anh chị em!

Chúng ta dành bài giáo lý hôm nay cho nhân đức thận trọng khôn ngoan (prudence). Cùng với công lý, dũng cảm và tiết độ, đó là một trong những nhân đức được gọi là nhân đức chính, không phải là đặc quyền riêng của người Kitô hữu, mà thuộc về di sản của túi khôn cổ xưa, đặc biệt là của các triết gia Hy Lạp. Vì vậy, một trong những chủ đề đáng lưu ý nhất trong công cuộc gặp gỡ và hội nhập văn hoá chính là chủ đề về các nhân đức.

Trong các tác phẩm thời Trung cổ, việc trình bày các nhân đức không chỉ đơn giản là danh sách những phẩm tính tích cực của linh hồn. Trở lại với các tác giả cổ điển dưới ánh sáng mạc khải Kitô giáo, các nhà thần học hình dung bộ bảy nhân đức – ba nhân đức đối thần và bốn nhân đức chính – như một loại cơ thể sống, trong đó mỗi nhân đức có một không gian hài hòa để chiếm giữ. Có những nhân đức thiết yếu và những nhân đức phụ tùng như trụ, cột, và đầu cột. Quả thực, có lẽ không gì làm cho ý tưởng về sự hòa hợp giữa con người và khát vọng không ngừng hướng tới điều thiện một cách tốt đẹp hơn một nhà thờ chính tòa thời Trung cổ.

Vì vậy, chúng ta hãy bắt đầu với đức thận trọng khôn ngoan. Đó không phải là nhân đức của người sợ sệt, luôn do dự về việc phải làm gì. Không, đây là một cách giải thích sai lầm. Nó thậm chí không chỉ đơn thuần là sự thận trọng (caution). Dành tính ưu thế cho đức thận trọng khôn ngoan có nghĩa là hành động của con người nằm trong trí hiểu và tự do của họ. Người thận trọng khôn ngoan là người sáng tạo: họ lý luận, đánh giá, cố gắng hiểu sự phức tạp của thực tại và không để mình bị choáng ngợp bởi cảm xúc, sự lười biếng, áp lực và ảo tưởng.

Trong một thế giới bị thống trị bởi vẻ bề ngoài, bởi những suy nghĩ hời hợt, bởi sự coi thường cả điều tốt lẫn điều xấu, bài học cổ xưa về sự thận trọng khôn ngoan xứng đáng được làm sống lại.

Thánh Tôma, sau Aristốt, gọi nó là “lý lẽ chính đáng của những điều có thể được làm [recta ratio agibilium]”. Đó là khả năng điều khiển các hành động nhằm hướng chúng tới điều tốt lành; vì lý do này, nó được mệnh danh là “người đánh xe của các nhân đức”. Người thận trọng khôn ngoan là những người có khả năng lựa chọn: chỉ cần nó còn trong sách vở thì cuộc sống luôn dễ dàng, nhưng giữa sóng gió của cuộc sống đời thường lại là chuyện khác; chúng ta thường không chắc chắn và không biết phải đi đường nào. Người thận trọng khôn ngoan không lựa chọn ngẫu nhiên: trước hết, họ biết mình muốn gì, sau đó họ cân nhắc các tình huống, tìm kiếm lời khuyên, và với tầm nhìn rộng rãi và sự tự do nội tâm, họ chọn con đường nào để dấn thân. Điều đó không có nghĩa là họ không mắc sai lầm: suy cho cùng, tất cả chúng ta đều là con người; nhưng ít nhất họ tránh được những thất bại lớn. Thật không may, trong mọi môi trường đều có người có xu hướng gạt bỏ vấn đề bằng những trò đùa hời hợt hoặc kích động tranh cãi. Thay vào đó, thận trọng khôn ngoan là phẩm chất của những người được kêu gọi cai trị: họ biết rằng quản trị là điều khó khăn, có nhiều quan điểm và người ta phải cố gắng hòa hợp chúng, người ta không được làm lợi ích cho một số người mà là cho tất cả mọi người.

Sự thận trọng khôn ngoan cũng dạy rằng, như người ta thường nói, “kẻ hoàn hảo là kẻ thù của điều tốt”. Thật vậy, quá nhiệt tình trong một số tình huống có thể gây ra thảm họa: nó có thể phá hỏng một công trình vốn cần phải được thực hiện dần dần; nó có thể gây ra xung đột và hiểu lầm; nó thậm chí có thể gây ra bạo lực.

Người khôn ngoan biết cách bảo vệ ký ức của quá khứ, không phải vì sợ hãi tương lai, mà vì họ biết rằng truyền thống là di sản của sự khôn ngoan. Cuộc sống được tạo thành từ sự chồng chéo liên tục của những điều cũ và mới, và không phải lúc nào cũng nghĩ rằng thế giới bắt đầu từ chúng ta, rằng chúng ta phải giải quyết những vấn đề bắt đầu từ đầu. Và người khôn ngoan cũng là người biết trước. Khi đã xác định được mục tiêu phấn đấu thì cần phải tìm mọi cách để đạt được mục tiêu đó.

Nhiều đoạn Tin Mừng giúp giáo dục chúng ta về sự khôn ngoan. Ví dụ: người khôn ngoan xây nhà trên đá, còn kẻ khờ dại xây nhà trên cát (x. Mt 7,24.27). Những cô gái mang dầu thắp đèn là khôn ngoan và những cô không mang dầu theo đèn là những kẻ ngu ngốc (x. Mt 25,1-13). Đời sống Kitô hữu là sự kết hợp giữa sự đơn giản và sự khôn lanh. Khi chuẩn bị cho các môn đệ của mình thi hành sứ mạng, Chúa Giêsu khuyên nhủ: “Này đây Thầy sai anh em như chiên đi vào giữa bầy sói; vậy hãy khôn ngoan như rắn và đơn sơ như bồ câu” (Mt 10,16). Như muốn nói rằng Thiên Chúa không chỉ muốn chúng ta nên thánh, Người còn muốn chúng ta nên những vị thánh thông minh, vì nếu không thận trọng khôn ngoan thì đi sai đường là sai lầm lúc ấy!.

Chuyển ngữ: Vũ Văn An
Nguồn: http://vietcatholicnews.net