Theo hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh sán dây chó ở người do Bộ Y tế vừa ban hành, bệnh sán dây chó là bệnh gây ra bởi các loài sán thuộc giống Echinococcus.

Bệnh do ấu trùng sán dây chó Echinococcus có đặc điểm là phát triển chậm, trong một thời gian dài có thể hoàn toàn không có biểu hiện lâm sàng. Các nang sán hay gặp ở gan, sau đó là phổi và các cơ quan khác như thận, lách, tim, tổ chức thần kinh hoặc xương.

Bệnh sán dây chó ở người có 2 hình thái tổn thương chính là thể nang nước và thể nang tổ ong.

Thể nang nước do nhiễm ấu trùng sán dây chó loài E.granulosus. Bệnh ghi nhận ở hầu hết các châu lục đặc biệt là những vùng nuôi nhiều cừu, bò. Tại châu Á, bệnh phân bố tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan, Mông Cổ, Indonesia, Bangladesh, Nepal, Ấn Độ. VN đã ghi nhận các bệnh nhân có nang nước ở phổi do loài E.ortleppi. Nguồn bệnh do E.granulosus có vật chủ chính là: chó nuôi, chó hoang…; vật chủ trung gian là loài động vật ăn cỏ, đặc biệt là cừu.

Các triệu chứng thường xuất hiện vào giai đoạn cuối, khi nang kén đã phát triển gây chèn ép, kích thước của nang dao động 1 – 15 cm. Các triệu chứng thay đổi tùy vị trí, kích thước và số lượng của nang kén. Vị trí thường gặp của nang kén sán E.granulosus là gan và phổi.

Ở gan, người bệnh có biểu hiện ăn khó tiêu, viêm túi mật, vàng da, sốt nhẹ. Ở phổi, người bệnh ho dai dẳng, sốt nhẹ, đôi khi ho khạc ra máu, mẩn ngứa.

Thể nang tổ ong do nhiễm ấu trùng sán dây chó loài E.multilocularis. Bệnh lưu hành tại vùng bắc bán cầu như ở Trung Quốc, Nga, Bắc Âu, Bắc Mỹ. E.multilocularis có vật chủ chính là các loài động vật hoang dại: cáo, chồn…; vật chủ trung gian là loài gặm nhấm như chuột đồng, chuột nhà.

Người mắc bệnh do ăn uống các loại thực phẩm bị nhiễm trứng sán dây chó hoặc sau khi có tiếp xúc trực tiếp với chó, cáo, chồn nhiễm bệnh.

Các triệu chứng cũng phụ thuộc vào vị trí và kích thước của nang, nhưng thường chẩn đoán nhầm với xơ gan hoặc ung thư gan thứ phát. Bệnh thường gặp ở người cao tuổi. Người bệnh có triệu chứng gan to, cứng, không đau, không tìm thấy khối u nguyên phát.

Ban đầu, nang kén thường xuất hiện ở gan, sau đó lan sang các cơ quan lân cận hoặc theo đường máu đến phổi, não. Bệnh tiến triển đưa đến trạng thái suy kiệt và tử vong sau vài năm.

Về chẩn đoán, cần lưu ý phân biệt với các khối u lành/ác tính; áp xe gan do amip; nang tạng bẩm sinh, nang lao; nấm nội tạng.

Về điều trị, phẫu thuật bóc tách nang kén là cách duy nhất điều trị tiệt căn trong phần lớn trường hợp thể nang nước. Cần phối hợp điều trị nội khoa bằng thuốc đặc hiệu. Ngoài ra, một số phương pháp điều trị khác như: chọc hút dịch nang; kỹ thuật PAIR (hút dưới da, tiêm hóa chất, hút lại). Đối với thể nang tổ ong, điều trị kết hợp phẫu thuật và dùng thuốc.

Bộ Y tế cũng hướng dẫn dùng thuốc tẩy sán phác đồ 28 ngày (dùng albendazol) lặp lại ít nhất 3 lần, xen giữa các đợt điều trị là khoảng nghỉ 14 ngày, lưu ý các tác dụng phụ của thuốc.

NAM SƠN

TNO