Trước và sau khi chiến tranh Ucraina bùng nổ với cuộc tấn công của Nga vào lãnh thổ Ucraina từ ngày 24/2/2022, Đức Thánh Cha đã nhiều lần lên tiếng, chưa có cuộc chiến nào từ trước đến nay ngài lên tiếng nhiều như vậy.

Không nêu đích danh Putin và Nga

Những lần lên án của Đức Thánh Cha đối với chiến tranh tại Ucraina ban đầu còn nhẹ nhàng, nhưng với thời gian, sự lên án này ngày càng mạnh mẽ. Ngài phê bình “những kẻ gây nên chiến tranh”, lên án sự vi phạm công pháp quốc tế, tố giác sự đàn áp dân chúng bằng bom đạn và sợ hãi, và gọi Ucraina là một ”nước tử đạo”. Ngài bác bỏ việc sử dụng kiểu nói mà Nga sử dụng, “chiến dịch quân sự đặc biệt” để chỉ cuộc xâm lăng Ucraina, và gọi đích danh đó là chiến tranh. Đức Thánh Cha nói: “Tại Ucraina, máu và nước mắt chảy thành sông”. Đó không phải chỉ là “một chiến dịch quân sự”, nhưng là một cuộc chiến tranh gieo rắc chết chóc, tàn phá và lầm than.

Nhưng lập trường với ngôn ngữ “ngoại giao” như thế bị một số báo chí mạnh mẽ phê bình. Họ muốn Đức Thánh Cha tố giác và đích danh lên án Nga và Putin. Như một bài xã luận của trang mạng Sismografo viết: “Sự ngoan cố không thể hiểu được như thế của Đức Giáo hoàng không phải là điều tốt. Các quyền của con người, của các dân tộc, quốc gia, bị lâm nguy ở đây… Đức Giáo Hoàng cần công khai nêu đích danh Tổng thống Nga Vladimir Putin như một kẻ gây hấn, tấn công, và kêu gọi cả Đức Thượng phụ Kirill, Giáo chủ Chính thống Nga, là người ủng hộ chính sách của Putin, hãy thay đổi lập trường sai trái ấy”.

Nhưng cũng có nhiều người bênh vực lập trường của Đức Thánh Cha Phanxicô và ngành ngoại giao của Tòa Thánh trong vấn đề này.

Đức TGM Claudio Gugerotti, Sứ thần Toà Thánh tại London, từng là Sứ thần tại Belarus và Ucraina, giải thích rằng “trong việc trung gian, chúng ta cần rất thẳng thắn và loại bỏ những tội lỗi của con người. Chiến tranh ở Ucraina là điều kinh khủng và tuyệt đối không thể chấp nhận được. Nhưng đồng thời vai trò của Giáo Hội cũng là một “nhịp cầu tình thương và tôn trọng”, luôn tránh rơi vào những lời hùng biện. “Mục đích của Toà Thánh luôn luôn là một khả thể cuối cùng khi mọi khả thể khác đã chấm dứt. Nếu bạn nói một lời loại bỏ thì khả thể ấy không còn nữa. Đức Giáo hoàng và ngành ngoại giao Toà Thánh luôn chứng tỏ rằng dù điều gì xảy ra đi nữa, các vị luôn tôn trọng mọi đối tác như một con người. Đó là điều kiện tiên quyết để có thể có một vai trò trong cuộc làm trung gian. Nếu phía thứ ba tuyệt đối loại bỏ một phía kia, coi họ là quái vật, thì người ấy không chấp nhận tham gia cuộc thương thảo vì cảm thấy không được chấp nhận.”

Victor Gaetan, tác giả cuốn sách “Những nhà ngoại giao của Thiên Chúa” (God’s Diplomats) xuất bản năm ngoái (2021) về ngành ngoại giao Tòa Thánh, viết rằng “bạn luôn luôn phải dành chỗ cho cuộc nói chuyện kế tiếp, cuộc đối thoại sau này”. Và Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói rằng “Toà Thánh sẵn sàng làm tất cả những gì có thể để phục vụ hoà bình”.

Vụ hai phụ nữ Nga và Ucraina cùng vác Thánh Giá

Gần đây nhất là những phản đối và phê bình mạnh mẽ việc Đức Thánh Cha chấp thuận cho hai nữ y tá Ucraina và Nga, bạn với nhau ở Roma, được mời cùng vác Thánh Giá trong chặng thứ 13 của Đàng Thánh Giá trọng thể ngài cử hành tại Hí trường Colosseo ở Roma vào tối Thứ Sáu Tuần Thánh 15/4. Đó là Irina người Ucraina, xuất thân từ thành Bucha gần Kiev, và Albnina, người Nga từ thủ đô Mascơva.

Trong cuộc phỏng vấn dành cho Đài Vatican, Albina nói: “Tôi cầu nguyện cho Ucraina. Tôi cầu nguyện cho thân nhân họ hàng tôi và cầu cho những kinh hoàng này sớm chấm dứt. Thế giới đang cần hòa bình và tình thương. Hai dân tộc anh em này sẽ chứng tỏ điều đó.”

Còn Irina nói: “Cuộc chiến tranh hiện nay đang tàn phá điều mà các dân tộc chúng tôi đã xây dựng với bao nhiêu hy sinh. Chị bạn tôi đây người Nga cảm thấy có lỗi và xin lỗi tôi, nhưng tôi trấn an chị ấy rằng chị không có lỗi gì cả trong những vụ này”.

Phản ứng chống đối

Đại sứ Ucraina cạnh Toà Thánh, ông Andrij Jurasz, phản đối Toà Thánh và nói rằng: không nên tổ chức kinh nguyện như thế như một phương thế hoà giải, hoà giải phải diễn ra sau đó: “Sự hoà giải đến sau, khi sự gây hấn tấn công chấm dứt. Khi người Ucraina không những có thể cứu mạng sống của mình nhưng cả tự do nữa. Và dĩ nhiên, chúng ta biết rằng hoà giải diễn ra khi những kẻ tấn công nhìn nhận tội của họ và xin lỗi.”

Cả Đức TGM Trưởng Sviatoslav Schevchuk, Giáo chủ Công giáo Ucraina nghi lễ Đông phương, cũng nhận định rằng sự kiện một phụ nữ Ucraina và một phụ nữ Nga cùng vác thánh giá là điều không thích hợp và mơ hồ trong lúc này và thậm chí có tính chất xúc phạm. Văn bản và những cử chỉ trong chặng thứ 13 của Đàng Thánh Giá này không thể hiểu nổi, nhất là trong lúc chờ đợi cuộc tấn công thứ hai đẫm máu hơn của các lực lượng Nga chống lại các thành thị và làng mạc của chúng tôi. Những cử chỉ hoà giải giữa các dân tộc chỉ có thể khi chiến tranh chấm dứt và những kẻ phạm tội ác chống lại nhân loại sẽ bị kết án theo công lý.

Giải thích

– Không có phản ứng chính thức nào từ phía Đức Thánh Cha hay Toà Thánh, nhưng Đức TGM Visbaldas Kulbokas, Sứ thần Toà Thánh tại Ucraina, cho biết đã chuyển về Vatican các phản ứng trong dư luận Ucraina về vụ này. Toà Thánh đã biết các phản ứng từ phía Ucraina. Các ký giả tại Vatican đang trả lời phản ứng của người Ucraina, và nhấn mạnh rằng kinh nguyện này không phải là một hành vi chính trị. Dưới thập giá của Chúa Giêsu, tốt và xấu, kẻ tấn công và nạn nhân, đều có. Lúc đó, cũng là một kinh nguyện của Chúa Giêsu cho mỗi người: Ngăn chặn kẻ tấn công và thúc đẩy họ phải hoà giải. Cứu Ucraina, cứu các sinh mạng, các gia đình, trẻ em, tự do, cứu vãn các đền thờ, cứu dân Ucraina.

Đức TGM Sứ thần Visvaldas cũng kêu gọi mọi người hãy nhìn kinh nguyện này không phải về phương diện chính trị, nhưng dưới khía cạnh cầu nguyện, xin Chúa ban ơn tha thứ trong tâm hồn chúng ta.

– Tuy không có phản ứng chính thức từ Vatican, nhưng cha Antonio Spadaro, Dòng Tên, Chủ nhiệm tạp chí “Civiltà Cattolica” (Văn minh Công giáo), của Dòng Tên ở Ý, giải thích: “Đức Thánh Cha Phanxicô là một vị mục tử chứ không phải là một nhà chính trị. Ngài hành động theo tinh thần Tin Mừng là hòa giải, kể cả không có hy vọng hữu hình trong cuộc chiến tranh gây hấn mà ngài gọi là ‘một tội phạm thánh’. Vì thế ngài đã thánh hiến Ucraina cùng với nước Nga cho Trái Tim Đức Mẹ. Hai phụ nữ, Albina và Irina, Thứ Sáu Tuần Thánh cùng vác Thánh Giá. Họ không nói lời nào. Không nói lời xin lỗi hay những điều khác. Không nói gì cả. Đó là một dấu chỉ ngôn sứ giữa tối tăm dầy đặc. Và đó là một lời khẩn cầu Thiên Chúa, xin Chúa ban ơn hòa giải.”

Cha Spadaro nhận định: “Sự hiện diện của họ chung với nhau là một kinh nguyện gây thắc mắc để xin một ơn mà chỉ mình Chúa có thể ban. Lời ngôn sứ được ghi khắc trong tâm hồn và nơi bóng đen của lịch sử. Lời cầu xin đối với tín hữu ngày nay vẫn còn: trong tình trạng ngày nay “yêu thương kẻ thù” có nghĩa là gì? Đây là trọng tâm của Tin Mừng. Và Đức Giáo hoàng là mục tử hoàn vũ. Đối với ngài vẫn có giá trị điều ngài viết trong một dòng tweet: “Chúa không phân chia chúng ta thành những người xấu và người tốt, bạn hữu và kẻ thù. Đối với Chúa, tất cả chúng ta là những người con được yêu mến. Đó thực là một điều kinh khủng và khó được chấp nhận. Nhưng đó là Tin Mừng của Chúa Kitô.”

G. Trần Đức Anh, OP

Nguồn: https://www.vaticannews.va/vi/vatican-city/news/2022-04/vai-ngo-nhan-doi-voi-lap-truong-cua-dtc-ve-chien-tranh.html