Một trang trong SGK tiếng Việt lớp 1, bộ Cánh diều – Ảnh: T.TR.

Ba nguyên tắc như Đề cương văn hóa năm 1943 của Đảng Cộng sản Việt Nam là “Dân tộc, khoa học, đại chúng” nghe có vẻ cũ nhưng lại rất kinh điển, đang là nền tảng phát triển văn hóa Việt Nam hiện đại.

Xem lại SGK tiếng Việt lớp 1, bộ Cánh diều, theo tôi, đều chưa đạt tới.

1. Kho tàng truyện cổ tích, ngạn ngữ, thơ ca… Việt Nam thiếu gì chuyện hay và đậm chất giáo dục, tại sao không khai thác, lại phải đi vay mượn nước ngoài rồi “phỏng theo”, “theo”? Như vậy chẳng khác nào là “thả mồi bắt bóng” và không gần gũi với trẻ lớp 1.

Triết lý giáo dục nền tảng là bắt nguồn từ bầu sữa mẹ, từ triết lý văn hóa dân tộc Việt Nam. Đó có phải là một phương diện của “Tính dân tộc”?

2. Dạy tiếng Việt lớp 1 thì nên và cần phải bắt đầu từ chuẩn phổ thông cả về phát âm và ngữ nghĩa, sau đó giáo viên mới mở rộng ra phương ngữ, cách dùng theo bản địa cho từ ngữ và ngữ cảnh thêm phong phú. Giải thích như tổng chủ biên là làm ngược.

Và nếu như giáo viên các vùng miền chỉ giải thích theo phương ngữ thì chuẩn tiếng Việt sẽ ra sao? Không dùng từ thuần Việt và chuẩn tiếng Việt, lấy phương ngữ làm trung tâm, là xâm hại chuẩn tiếng Việt. Đó là một nét của “tính khoa học” mà SGK phải tuân theo.

3. Các câu chuyện và cách diễn giải đưa vào SGK nên và cần giúp học sinh “dễ hiểu, dễ nhớ và dễ làm theo, dễ học theo”. Tính đại chúng của SGK là không phải lắt léo hay mẹo vặt để một số người mới hiểu được, mà phải làm cho cả học sinh, giáo viên và phụ huynh cùng hiểu, cùng tham gia sáng tạo; như vậy mới tránh việc hiểu sai, hiểu chệch.

Câu chuyện vay mượn, cắt đôi gây hiểu nhầm, hiểu sai rồi bài sau mới hiểu đúng là rất không nên; và nếu trẻ học buổi trước rồi bệnh nghỉ học, thì nửa sau câu chuyện ai bù cho các em? Thử hỏi như thế, giáo dục ra sao cho trẻ mới vào trường? Đó là một yêu cầu của “tính đại chúng”.

Tôi không biết việc biên soạn SGK đầu tư thế nào để nhóm tác giả đầu tư thời gian và tâm sức cho công trình này, nhưng không thể cải tiến đổi mới đến mức mà xã hội phải kiên trì mãi mới có thể hiểu nhưng thực tế là rất khó hiểu. Theo tôi, tổng chủ biên nên lắng nghe, cầu thị mà nhìn lại nghiêm túc.