Cuộc săn lùng “cha đẻ” bitcoin

Logo bitcoin tại một nhà hàng ở San Francisco (Mỹ), nơi chấp nhận thanh toán bằng bitcoin –  Ảnh: Reuters 

Năm năm đã trôi qua, bitcoin từ khởi điểm vô danh bỗng gây cơn sốt chấn động thế giới tài chính. Tuy nhiên người tạo ra bitcoin dù có một cái tên – Satoshi Nakamoto – nhưng đó là ai vẫn là một câu hỏi không có lời đáp.

Bí ẩn bao trùm

Câu hỏi tiếp theo mà chắc chắn sẽ nảy sinh khi đọc đến đây là ai đưa ra những quy định về bitcoin (như đã nêu trong kỳ báo trước). Hồi tháng 11-2008, cái tên Satoshi Nakamoto lần đầu tiên xuất hiện trên Internet, trong một bài viết với tựa đề “Bitcoin: Hệ thống tiền mặt điện tử vi tính ngang hàng (peer-to-peer)”. Bài viết mô tả phương thức sử dụng hệ thống máy vi tính ngang hàng để tạo ra một hệ thống các giao dịch điện tử “không cần phụ thuộc vào sự tín nhiệm”. Và đến ngày 3-1-2009, Satoshi Nakamoto đã biến ý tưởng này thành hiện thực khi ông ta (hay bà ta hoặc họ) nhấn nút trên máy vi tính và tạo ra đồng tiền ảo bitcoin.

Satoshi Nakamoto là một cá nhân hay một nhóm người, đàn ông hay đàn bà? Không ai biết. Chỉ biết Satoshi là một cái tên Nhật, có nhiều nghĩa khác nhau như “thông thái”, “nhanh trí”, “tư duy rõ ràng” hoặc “người có tiền nhân thông thái”. Còn trong tiếng Nhật, naka nghĩa là “bên trong” hay “mối quan hệ”, và moto nghĩa là “nguồn gốc”.

Trên mạng Internet, Satoshi Nakamoto tự nhận mình là nam giới, 37 tuổi, gốc Nhật Bản. Tuy nhiên, cộng đồng mạng và giới chuyên gia nghi ngờ thông tin này bởi phần mềm bitcoin không hề có bất kỳ từ ngữ nào trong tiếng Nhật. Sau khi tạo ra bitcoin, Satoshi Nakamoto bắt đầu gửi thư điện tử cho các nhà lập trình có hứng thú với đồng tiền ảo này và bắt đầu đăng các bài viết trên diễn đàn bitcoin. Các bài viết của Satoshi Nakamoto luôn rất kỹ thuật, không hề có chút thông tin riêng tư và được viết bằng thứ tiếng Anh hoàn hảo.

Bỗng dưng… biến mất

Có một điều chắc chắn là Satoshi Nakamoto là một nhà toán học, một lập trình viên tài ba và là một chuyên gia trong lĩnh vực mã khóa học. Ông sử dụng địa chỉ thư điện tử và trang web không thể bị lần ra. Tuy nhiên đến giữa năm 2010, Satoshi Nakamoto bắt đầu ít liên lạc dần với các lập trình viên. Sau đó ông ta chuyển toàn bộ phần mềm bitcoin cho lập trình viên Gavin Andresen.

Ông Andresen hiện tại là lập trình viên trưởng của mạng lưới bitcoin. Tháng 4-2011, Satoshi Nakamoto gửi thư điện tử cho Andresen nói rằng các lập trình viên dự án bitcoin “không nên nhấn mạnh vào chuyện người sáng lập bí ẩn khi nói về bitcoin” và khẳng định ông đã “hướng tới những thứ khác”. Kể từ đó, Satoshi Nakamoto không còn liên lạc với bất kỳ ai nữa. Một câu chuyện khởi đầu đầy bí ẩn và bây giờ càng kịch tính!

Đã có rất nhiều nỗ lực truy tìm tung tích của Satoshi Nakamoto nhưng đều thất bại. “Mọi người phân tích những từ của Satoshi Nakamoto để xác định xem ông ấy nói tiếng Anh bản xứ hay tiếng Anh Mỹ, hay tiếng Anh chỉ là ngôn ngữ thứ hai của ông ấy. Họ thậm chí còn phân tích ngày ông ấy gửi thư điện tử hoặc đăng bài viết trên mạng để đoán xem ông ấy ở khu vực nào trên thế giới” – lập trình viên Jeff Garzik, người làm cho dự án bitcoin và từng trao đổi thư điện tử với Satoshi Nakamoto, kể. Lập trình viên Gavin Andresen thì cho rằng Satoshi Nakamoto là một học giả.

Một số chuyên gia cho rằng cách Satoshi Nakamoto sử dụng từ tiếng Anh bản xứ trong các bình luận về mã nguồn và trong các bài viết trên diễn đàn bitcoin cho thấy có thể ông là người gốc Anh. Hoặc nếu Satoshi Nakamoto là một nhóm người thì ít nhất trong số đó cũng có một người Anh. Càng mờ mịt, người ta càng tò mò về Satoshi Nakamoto. “Hồi đó tôi rất muốn biết ông ấy là ai và bây giờ vẫn thế” – nhà báo Joshua Davis của tờ The New Yorker, người từng bỏ ra bốn tháng để truy lùng Satoshi Nakamoto cho bài viết đăng trên báo này hồi tháng 10-2011.

“Cứ mỗi khi đọc được tin giá của đồng bitcoin tăng cao tôi lại tự hỏi liệu Satoshi Nakamoto có theo dõi thông tin đó không. Ông ta lúc đó nghĩ gì? Ông ấy có tự hào không? Liệu sẽ có ngày ông ấy tiết lộ danh tính của mình? 10 năm hay 20 năm nữa chăng?” – nhà báo Davis nói. Nhưng có không ít người cho rằng theo chính logic của bitcoin thì thân thế của Satoshi Nakamoto không phải là điều quan trọng. Bởi bitcoin được thiết kế để lấy công nghệ thay thế cho sự tín nhiệm. “Điều cần thiết là một hệ thống chi trả điện tử dựa trên các bằng chứng mã hóa thay vì sự tín nhiệm, cho phép hai bên giao dịch trực tiếp với nhau mà không cần một bên ủy nhiệm thứ ba” – Satoshi Nakamoto từng viết như thế trong bài viết đầu tiên về bitcoin.

Chắc chắn là giàu sụ

Trong bài báo đăng trên tờ The New Yorker năm 2011, nhà báo Joshua Davis cho rằng Satoshi Nakamoto có thể là nhà xã hội học người Phần Lan Vili Lehdonvirta hoặc chuyên gia Anh Michael Clear, người tốt nghiệp ngành mã khóa học ở ĐH Trinity College Dublin. Nhưng cả hai đều phủ nhận mình là Satoshi Nakamoto.

Tháng 10-2011, trên trang Fast Company, nhà báo điều tra Adam Penenberg đưa ra một số bằng chứng cho thấy Satoshi Nakamoto có thể là ba chuyên gia Neal King, Vladimir Oksman và Charles Bry, những người đã có bằng sáng chế về công nghệ năm 2008. Tuy nhiên cả ba cũng lắc đầu.

Tháng 5-2013, chuyên gia công nghệ thông tin Mỹ Ted Nelson cho rằng Satoshi Nakamoto thực chất là nhà toán học người Nhật nổi tiếng Shinichi Mochizuki. Tuy nhiên trong một bài báo trên tờ The Age, ông Mochizuki đã bác bỏ thông tin này. Một số người cũng cho rằng Satoshi Nakamoto là Jed McCaleb, người sáng tạo hệ thống máy tính ngang hàng Overnet, ứng dụng chia sẻ thư mục eDonkey2000 và là người sáng lập sàn giao dịch bitcoin Mt.Gox. Sau này McCaleb lập ra Công ty Ripple Labs, phát triển một loại tiền ảo khác là ripple.

Cũng trong năm 2013, hai nhà toán học Israel Dorit Ron và Adi Shamir đăng bài báo cho rằng Satoshi Nakamoto có quan hệ với Ross William Ulbricht, người bị Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI) cáo buộc là ông chủ của trang web chợ đen ma túy Silk Road, chuyên sử dụng đồng bitcoin để giao dịch. Và mới đây ông Josh Zerlan, giám đốc Hãng công nghệ Butterfly Labs, tuyên bố Satoshi Nakamoto có thể là một nhóm người ở châu Âu, có mối quan hệ sâu sắc với ngành tài chính quốc tế. Thậm chí có không ít người cho rằng chính lập trình viên Gavin Andresen là Satoshi Nakamoto, che giấu hành động của mình một cách tài tình.

Có một điều chắc chắn dù Satoshi Nakamoto là ai thì ông ta cũng rất giàu. Một số lập trình viên phát hiện Satoshi Nakamoto đã “đào” bitcoin ngay từ thời điểm ban đầu và hiện đang sở hữu khoảng 1 triệu bitcoin. Ở thời điểm giá trị đồng bitcoin đạt đến đỉnh cao 1.200 USD, số tiền này tương đương 1,2 tỉ USD. Lập trình viên Sergio Demian Lerner phân tích các giao dịch trên mạng và xác định trong hơn bốn năm qua, Satoshi Nakamoto mới chỉ tiêu khoảng 500 bitcoin. Lập trình viên Gavin Andresen và nhiều chuyên gia khác cũng đồng ý với phân tích này.

Dù thế nào, tất cả cũng chỉ là những lời đồn đoán. Có thể thế giới sẽ không bao giờ biết được Satoshi Nakamoto là ai, có lý tưởng như thế nào, và động lực nào dẫn tới việc ông tạo ra bitcoin. Có lẽ sự bí ẩn của “cha đẻ” bitcoin đã tô điểm thêm cho sự lôi cuốn của đồng tiền ảo này. Dù sao Satoshi Nakamoto cũng đã được vinh danh khi tên ông được dùng để đặt cho đơn vị bitcoin nhỏ nhất: 1 satoshi bằng 0,00000001 bitcoin.

HIẾU TRUNG – NGUYỄN VĂN CẦM