ĐTC Phanxicô – Loạt Bài Giáo lý Các Thói Hư và Nhân Đức – 16. Tiết độ

Quảng trường Thánh Phêrô
Thứ Tư, 17 tháng 4 năm 2024

____________________________

Loạt Bài Giáo lý Về Các Thói Hư và Nhân Đức:
Bài 16. Tiết độ

Anh chị em thân mến, chào anh chị em buổi sáng!

Hôm nay tôi sẽ nói về đức tính cốt yếu thứ tư và cuối cùng: tiết độ. Với ba nhân đức kia, nhân đức này có chung một lịch sử xa xưa và không chỉ thuộc về các Kitô hữu. Đối với người Hy Lạp, việc thực hành các nhân đức lấy hạnh phúc làm mục tiêu. Nhà triết học Aristốt đã viết chuyên luận quan trọng nhất của ông về đạo đức, gửi nó cho con trai ông là Nicomachus, để hướng dẫn con ông nghệ thuật sống. Tại sao mọi người đều tìm kiếm hạnh phúc dù rất ít người đạt được nó? Đây là câu hỏi. Để trả lời câu hỏi này, Aristốt đương đầu với chủ đề về các nhân đức, trong đó enkráteia, tức là sự tiết độ, chiếm một vị trí nổi bật. Thuật ngữ Hy Lạp có nghĩa đen là “quyền lực đối với chính mình”. Vì vậy, tiết độ là một sức mạnh đối với chính mình. Do đó, đức tính này là khả năng làm chủ bản thân, nghệ thuật không để bản thân bị khuất phục bởi những đam mê nổi loạn, thiết lập trật tự trong điều mà Manzoni gọi là “mớ hỗn độn của trái tim con người”.

Sách Giáo lý của Giáo Hội Công Giáo dạy chúng ta rằng “sự tiết độ là nhân đức luân lý làm giảm bớt sự hấp dẫn của thú vui và mang lại sự cân bằng trong việc sử dụng của cải được tạo ra”. Sách Giáo lý tiếp tục: “Nó bảo đảm cho ý chí làm chủ được bản năng và giữ cho ham muốn trong giới hạn của những gì đáng trân trọng. Người tiết độ hướng những ham muốn cảm giới về những gì tốt đẹp và duy trì sự thận trọng lành mạnh, không chạy theo những thèm muốn hèn hạ mà kiềm chế những ham muốn” (1809).

Vì vậy, tiết độ, như người Ý nói, là đức tính đúng đắn. Trong mọi tình huống, người ta cư xử khôn ngoan, bởi vì những người hành động luôn bị thúc đẩy bởi sự xung động hoặc hoa mã cuối cùng đều không đáng tin cậy. Những người không có sự tiết độ luôn không đáng tin cậy. Trong một thế giới mà nhiều người huênh hoang về việc nói những gì họ nghĩ, thì thay vào đó, người tết độ lại thích nghĩ về những gì mình nói. Anh chị em có hiểu được sự khác biệt này không? Không nói ra bất cứ điều gì nảy ra trong đầu tôi, như thế… không: nghĩ về những gì tôi phải nói. Họ không đưa ra những lời hứa suông mà đưa ra những cam kết trong phạm vi mà họ có thể thực hiện được.

Với cả thú vui, người tiết độ cũng hành động sáng suốt. Quá trình tự do của những xung động và sự phóng túng hoàn toàn dành cho những thú vui cuối cùng lại phản tác dụng, đẩy chúng ta vào trạng thái buồn chán. Biết bao người từng muốn thử ngấu nghiến mọi thứ nhưng lại thấy mình mất đi cảm giác thích thú với mọi thứ! Vì vậy, tốt hơn hết là anh chị em nên tìm kiếm biện pháp phù hợp: chẳng hạn như thưởng thức một loại rượu ngon, nếm thử từng ngụm nhỏ thì tốt hơn là nuốt hết trong một lần. Tất cả chúng ta đều hiểu điều này.

Người tiết độ biết cân nhắc lời nói và liều lượng. Họ nghĩ về những gì họ nói. Họ không để cho một phút tức giận nào hủy hoại những mối quan hệ và tình bạn mà sau đó khó có thể xây dựng lại được. Đặc biệt là trong cuộc sống gia đình, nơi mà sự ức chế thấp hơn, tất cả chúng ta đều có nguy cơ không kiểm soát được căng thẳng, cáu kỉnh và tức giận. Có lúc nói và có lúc im lặng, nhưng cả hai đều cần có biện pháp đúng đắn. Và điều này áp dụng cho nhiều việc, chẳng hạn như ở với người khác và ở một mình.

Nếu người tiết độ biết kiềm chế tính nóng nảy của mình, điều này không có nghĩa là chúng ta luôn thấy người đó có khuôn mặt bình yên và tươi cười. Thật vậy, đôi khi cần phải phẫn nộ, nhưng luôn phải theo cách đúng đắn. Đây là những hạn từ: thước đo chính xác, con đường đúng đắn. Một lời quở trách đôi khi có lợi hơn một sự im lặng chua chát, cay đắng. Người tiết độ biết rằng không có gì khó chịu hơn việc sửa lỗi người khác, nhưng họ cũng biết điều đó là cần thiết; nếu không, người ta cung cấp sự thống trị tự do cho cái ác. Trong một số trường hợp, người tiết độ thành công trong việc kiềm chế những thái cực: họ khẳng định những nguyên tắc tuyệt đối, khẳng định những giá trị không thể thương lượng, nhưng cũng biết cách hiểu mọi người và biểu lộ sự tương cảm với họ. Biểu lộ sự tương cảm.

Do đó, món quà của người tiết độ là sự cân bằng, một phẩm chất quý giá nhưng hiếm có. Thật vậy, mọi thứ trong thế giới của chúng ta đều đẩy đến mức quá mức. Thay vào đó, sự tiết độ kết hợp tốt với các giá trị Tin Mừng như nhỏ bé, kín đáo, khiêm tốn, hiền lành. Người tiết độ đánh giá cao việc tôn trọng người khác nhưng không coi đó là tiêu chuẩn duy nhất cho mọi hành động, mọi lời nói. Họ nhạy cảm, họ có thể khóc và không xấu hổ, nhưng họ không khóc vì chính mình. Trong thất bại, họ đứng lên; trong chiến thắng, họ có khả năng quay trở lại cuộc sống dè dặt trước đây. Họ không tìm kiếm những tràng pháo tay nhưng biết rằng mình cần người khác.

Thưa anh chị em, không phải sự tiết độ làm cho người ta u ám và buồn nản. Ngược lại, nó cho phép người ta tận hưởng những điều tốt đẹp hơn trong cuộc sống: ngồi cùng bàn ăn, sự dịu dàng của tình bạn, sự tin tưởng với những người khôn ngoan, ngạc nhiên trước vẻ đẹp của tạo hóa. Hạnh phúc có chừng mực là niềm vui nảy nở trong lòng những người nhận ra và trân trọng những gì quan trọng nhất trong cuộc sống. Chúng ta hãy cầu xin Chúa ban cho chúng ta ơn phúc này: ơn phúc trưởng thành, tuổi tác, trưởng thành về cảm xúc, trưởng thành về mặt xã hội. Ơn phúc tiết độ.

Chuyển ngữ: Vũ Văn An
Nguồn: http://vietcatholicnews.net