Ngày 9.2, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã phê duyệt các sách giáo khoa (SGK) lớp 2 và lớp 6 mới để các địa phương lựa chọn, sử dụng cho năm học tới. Việc lựa chọn SGK lớp 2, lớp 6 sử dụng từ năm học 2021 – 2022 sẽ thực hiện theo Thông tư 25 của Bộ GD-ĐT với thẩm quyền quyết định thuộc về UBND tỉnh, thay vì thẩm quyền lựa chọn là các nhà trường như quy định tại Thông tư 01. Thay đổi này là do thực hiện theo quy định của luật Giáo dục 2019.

Ông Nguyễn Hữu Độ, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, cho biết sau khi Bộ công bố phê duyệt danh mục SGK lớp 2, lớp 6 sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông, UBND các tỉnh, TP sẽ tiến hành việc lựa chọn SGK. Để đảm bảo tiến độ và chất lượng nghiên cứu, lựa chọn SGK của các địa phương, Bộ GD-ĐT đã chỉ đạo các nhà xuất bản (NXB) cung cấp bản PDF các SGK đã được bộ trưởng phê duyệt trên website của NXB trước ngày 21.2.2021, và cấp tài khoản cho cán bộ quản lý, giáo viên (GV) dạy lớp 2, lớp 6 tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu tập huấn sử dụng SGK qua mạng.

NXB phối hợp với Sở GD-ĐT các tỉnh, TP tổ chức giới thiệu SGK bằng hình thức trực tuyến, trực tiếp hoặc kết hợp cả hai hình thức trên tại các đơn vị cấp tỉnh. Việc này sẽ phải hoàn thành trước ngày 10.3.

Phiên làm việc của hội đồng thẩm định sách giáo khoa lớp 2 ẢNH: HÀ LINH

Theo quy định tại Thông tư 25, việc lựa chọn SGK của các địa phương phải hoàn thành trước khai giảng năm học mới tối thiểu 5 tháng. Do vậy, Bộ GD-ĐT yêu cầu các sở GD-ĐT tổ chức lựa chọn SGK tham mưu cho UBND tỉnh hoàn thành lựa chọn SGK lớp 2, lớp 6 trước ngày 5.4; và báo cáo danh mục SGK lựa chọn về Bộ GD-ĐT trước ngày 10.4 tới.

Theo ông Độ, việc in ấn và phát hành SGK đảm bảo đủ số lượng và chất lượng phải được NXB hoàn thành trước 31.7 đến các đơn vị chịu trách nhiệm cung ứng SGK tại các địa phương cung cấp kịp thời đến tất cả học sinh, GV để triển khai thực hiện năm học mới.

Việc bồi dưỡng sử dụng SGK lớp 2, lớp 6 phải hoàn thành trước ngày 31.7.2021 và đảm bảo 100% GV dạy học lớp 2, lớp 6 năm học 2021 – 2022, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đều được tập huấn theo các lớp học tương ứng với môn học/hoạt động giáo dục đối với từng bộ SGK tại địa bàn tỉnh, TP.

Việc thay đổi chủ thể quyết định chọn SGK cho năm học tới cũng đặt ra những vấn đề mà chính các địa phương băn khoăn, nhất là sau những lùm xùm về chất lượng của một số cuốn SGK lớp 1, trong khi chính những cuốn sách này lại được lựa chọn và chiếm thị phần nhiều nhất. Ngoài ra, những lo lắng cũng xuất phát từ thực tế có thể xảy ra, đó là năm trước trường đã chọn SGK này nhưng năm tới tỉnh sẽ chọn SGK khác thì có ảnh hưởng gì đến việc dạy và học của các trường không?

Ông Nguyễn Quốc Anh, Phó giám đốc Sở GD-ĐT Hà Tĩnh, cho rằng thực hiện theo luật Giáo dục 2019 thì từ năm học tới, việc chọn SGK sẽ giao quyền cho UBND cấp tỉnh thay vì cấp trường như với SGK lớp 1. Điều này cũng có thể sẽ tạo ra một luồng ý kiến khác nếu tỉnh lại chọn một bộ SGK khác, vì mong muốn chung là SGK phải ổn định, lâu dài.

Ông Trần Ngọc Hiệp, Trưởng phòng Giáo dục mầm non, tiểu học, Sở GD-ĐT Phú Yên, đặt giả thiết nếu một số cơ sở năm vừa rồi chọn SGK lớp 1 rồi nhưng sau đó trong quá trình giảng dạy thực tế mới thấy một số sách chưa phù hợp, ngữ liệu chưa hợp lý, họ muốn chọn lại thì thế nào?

Trả lời về vấn đề này, Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ cho rằng nếu địa phương nào có nhu cầu lựa chọn lại SGK lớp 1 thì gửi đề nghị lên UBND tỉnh để lựa chọn lại theo quy định của Thông tư 25.

Còn về việc năm nay trường chọn SGK này, sang năm tỉnh chọn SGK khác, PGS Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học (Bộ GD-ĐT), cho rằng Bộ đã có quy định cấu trúc bài học trong SGK mới, bao gồm 4 thành phần cơ bản: mở đầu, kiến thức mới, luyện tập, và vận dụng. Các SGK đều phải đảm bảo yêu cầu này. Bởi vậy, HS khi học sách này, sau đó có chuyển sang học sách khác, cũng không gặp khó khăn. Tuy nhiên, ông Thành cho biết trong thông tư hướng dẫn của Bộ có những quy định mang tính chuyển tiếp và kế thừa để việc chọn SGK dù của UBND cấp tỉnh cũng sẽ không phủ nhận việc chọn SGK của cấp trường trước đó, chứ không có thay đổi đột ngột, trừ khi chính trường đó muốn thay đổi. Ví dụ, Thông tư 25 quy định hằng năm thành lập mới hội đồng chọn SGK nhưng đảm bảo có ít nhất 1/3 số thành viên đã tham gia các hội đồng những năm trước đó.

TS Nguyễn Văn Cường, Đại học Potsdam (Đức), cho rằng lo ngại lựa chọn SGK sẽ tiềm ẩn những nguy cơ tiêu cực thì ở cấp tỉnh hay cấp trường đều có thể xảy ra. Điều quan trọng là phải có quy chế với các tiêu chí cụ thể và quản lý giám sát một cách minh bạch để tránh được những vấn đề này. Hai quy trình lựa chọn SGK đều có những ưu điểm và nhược điểm khác nhau. Tuy nhiên, dù tỉnh chọn thì GV (đại diện của nhiều trường) cũng cần có tiếng nói quan trọng trong hội đồng này.

Ông Đặng Tự Ân, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học (Bộ GD-ĐT), Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông, cho rằng việc lựa chọn SGK phải trên nguyên tắc: cơ sở hội đồng xem xét là các biên bản, đề xuất của các GV trực tiếp giảng dạy. Điều này đảm bảo cho GV được lựa chọn SGK phù hợp nhất cho chính người trực tiếp sử dụng. Cũng theo ông Ân, trong quy trình lựa chọn SGK phải rất coi trọng quá trình trải nghiệm dạy học trên lớp. Do đó, phải có bước quan trọng là mỗi cuốn SGK cần có phân công GV dạy một số bài trước khi đề xuất lựa chọn.