Theo tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH, dự thảo quy chế đào tạo thạc sĩ có những điểm đáng lưu ý. Theo đó, chương trình đào tạo trình độ thạc sĩ phải tuân thủ quy định về chuẩn chương trình đào tạo theo định hướng nghiên cứu hoặc ứng dụng. Thời gian đào tạo trình độ thạc sĩ được xác định trên cơ sở số lượng tín chỉ phải tích lũy cho từng chương trình và do hiệu trưởng, giám đốc cơ sở đào tạo quy định, kéo dài không quá 2 năm so với thời gian thiết kế của chương trình.

Về tuyển sinh, quy chế hiện hành chỉ có hình thức thi tuyển. Tuy nhiên, căn cứ luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Giáo dục đại học, bên cạnh thi tuyển, cơ sở đào tạo được phép sử dụng phương thức xét tuyển hoặc kết hợp giữa thi tuyển và xét tuyển.

Cụ thể, dự thảo quy chế quy định tuyển sinh trình độ thạc sĩ theo hướng quy định về nguyên tắc và ngưỡng bảo đảm chất lượng đầu vào. Các cơ sở đào tạo xây dựng phương án tuyển sinh phù hợp với điều kiện cụ thể của từng trường, từng ngành nhưng vẫn phải tuân thủ các tiêu chuẩn tối thiểu do nhà nước quy định để thực hiện trách nhiệm giải trình cũng như sự giám sát của các bên liên quan và toàn xã hội.

Quy định về phương thức xét tuyển, cơ sở đào tạo căn cứ theo kết quả học tập ĐH, đề xuất nghiên cứu đối với chương trình thạc sĩ theo định hướng nghiên cứu. Các trường ban hành quy chế tổ chức xét tuyển cho phù hợp với trường và ngành đào tạo. Chẳng hạn như xét hồ sơ học tập, kinh nghiệm làm việc, bài luận về bản thân, thư giới thiệu của giảng viên hoặc người quản lý, đề xuất cho đề tài nghiên cứu đối với chương trình theo định hướng nghiên cứu…

Theo tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy, dự thảo quy chế cũng cho phép đối tượng đầu vào là người học có bằng ĐH ở các ngành khác nhau với khối lượng học tập tích lũy khác nhau. Như vậy, để đáp ứng nhu cầu đào tạo của mọi đối tượng người học khác nhau, tổ chức đào tạo trình độ thạc sĩ có thể mềm dẻo về quy trình nhưng vẫn phải bảo đảm về chất lượng. Theo tiến sĩ Thủy, đó là một trong những ưu điểm của phương thức tổ chức đào tạo theo hệ thống tín chỉ.

Do quy định tại luật Giáo dục ĐH sửa đổi, bổ sung năm 2018 không cho phép liên kết đào tạo trình độ thạc sĩ ngoài cơ sở, nên các cơ sở đào tạo không được phép tổ chức đào tạo thạc sĩ ngoài trụ sở chính hoặc phân hiệu.

Dự thảo quy chế đào tạo trình độ thạc sĩ cũng cho phép đào tạo trực tuyến không quá 30% khối lượng kiến thức của toàn bộ chương trình đào tạo.

Cơ sở đào tạo cũng phải quy định khối lượng tín chỉ học viên đăng ký tối thiểu và tối đa cho mỗi học kỳ nhằm hạn chế tình trạng chương trình học tập quá ngắn so với thời gian đào tạo, qua đó bảo đảm chất lượng học tập, thời gian đủ để học viên học và tiếp thu kiến thức.

Dự thảo cũng quy định đảm bảo chất lượng đầu ra. Riêng về ngoại ngữ, dự thảo quy định chuẩn đầu ra ngoại ngữ phải đạt trình độ bậc 4 theo khung năng lực 6 bậc cho VN. Chuẩn đầu ra này cũng là điều kiện đầu vào của tuyển sinh trình độ tiến sĩ tại VN.

Để hạn chế việc một giảng viên hướng dẫn luận văn thạc sĩ theo định hướng nghiên cứu tràn lan và không có công cụ kiểm soát chất lượng, dự thảo đã được chỉnh lý làm rõ hơn so với quy định tại quy chế hiện hành về yêu cầu và quy định hướng dẫn luận văn đối với chương trình đào tạo theo định hướng nghiên cứu. Cụ thể, dự thảo quy định: “Người có chức danh giáo sư được hướng dẫn tối đa 7 học viên; người có học vị tiến sĩ khoa học hoặc có học hàm phó giáo sư được hướng dẫn tối đa 5 học viên; người có học vị tiến sĩ từ 1 năm trở lên được hướng dẫn tối đa 3 học viên trong cùng thời gian, kể cả học viên của cơ sở đào tạo khác”.

Tính trung thực trong học thuật được nhấn mạnh tại dự thảo quy chế. Cơ sở đào tạo có các quy định về cách thức trình bày luận văn, số lượng từ tối thiểu và tối đa theo yêu cầu của từng ngành đào tạo; quy định về cam kết của học viên trong đạo đức nghiên cứu; quy định và hướng dẫn việc sử dụng hoặc trích dẫn kết quả nghiên cứu đã công bố theo các quy định trích dẫn quốc tế đã chuẩn hóa và theo yêu cầu của từng ngành, chuyên ngành đào tạo; quy định về rà soát và chống sao chép bằng phần mềm chuyên dụng; xử lý vi phạm khi tỷ lệ sao chép không trích dẫn đúng quy định.

Theo tiến sĩ Thủy, để tăng cường vai trò quản lý nhà nước trong thực hiện tự chủ đào tạo trình độ thạc sĩ, dự thảo bổ sung quy định về công khai thông tin và trách nhiệm giải trình của cơ sở đào tạo cũng như quy định yêu cầu minh bạch tra cứu văn bằng để phục vụ công tác hậu kiểm.

Trước đó, tháng 10.2019, Báo Thanh Niên có loạt bài Đào tạo thạc sĩ ngày càng dễ dãi phản ảnh những tiêu cực trong đào tạo thạc sĩ ở một số cơ sở giáo dục.