Vì sao bị nhiễm sán lợn, cách điều trị bệnh?

Nhiều trẻ em ở Bắc Ninh đồng loạt được phát hiện nhiễm sán lợn (sán dây lợn) trong vài ngày qua khiến phụ huynh lo lắng. Vì sao bị nhiễm sán dây lợn, triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị bệnh như thế nào?

Sán dây lợn ẢNH: VIỆN SỐT RÉT – KÝ SINH TRÙNG – CÔN TRÙNG TP. HCM CUNG CẤP

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), ở Việt Nam, bệnh sán lợn (sán dây/ấu trùng sán lợn, lợn gạo hay còn gọi là bệnh sán dải, sán dải heo) xuất hiện ở tất cả các vùng miền, các tỉnh thành. Qua số liệu được báo cáo của các cơ sở điều trị đến nay, có ít nhất 55 tỉnh, thành trong cả nước có trường hợp bệnh sán lợn.

Biểu hiện bệnh sán lợn

Phó giáo sư – tiến sĩ Lê Thành Đồng, Viện trưởng Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TP.HCM, cho biết: Việc mắc bệnh sán dây lợn liên quan đến tập quán ăn uống, ăn thịt lợn chưa nấu chín kỹ.

Đối với người, tuỳ thuộc ăn hay nuốt phải trứng, hay nang ấu trùng có thể mắc các thể bệnh khác nhau.

Mắc bệnh ấu trùng sán lợn nếu người ăn phải trứng sán dây lợn nhiễm trong thức ăn. Trường hợp này là nhiễm từ môi trường bên ngoài cơ thể thì có thể thấy ít ấu trùng ở các mô.

Trong trường hợp người bệnh có con sán trưởng thành trong ruột, thì khi đốt sán già rụng, có thể đốt sán bị trào ngược lên dạ dày do phản ứng của nhu động ruột, như vậy sẽ tương tự như ăn phải đốt sán mới. Do đó số lượng ấu trùng sẽ rất lớn.

Ấu trùng sán từ đường tiêu hoá, theo máu đến các cơ, mắt hay não của người và sẽ hoá nang. Tuỳ thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau.

“Nếu nang sán nằm trong cơ sẽ thấy có những u nhỏ, chắc, kích thước khoảng 1 – 2 cm hoặc bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau, nằm ở vị trí cơ vân, không ở trên đường đi của hạch bạch huyết. Nếu nang sán nằm trong não, người bệnh có thể bị động kinh, liệt tay, chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội. Nếu nang sán nằm trong mắt hoặc có thể tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù”, ông Đồng cho biết.

Mắc bệnh sán trưởng thành ở ruột nếu người ăn phải thịt lợn sống hay chưa chín có chứa các nang sán (lợn gạo). Khi đến dạ dày ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non rồi phát triển thành sán dây trưởng thành. Sán dây trưởng thành có thể dài từ 2 – 12 m, có hàng ngàn đốt sán, mỗi đốt có khoảng 50.000 trứng, chúng ký sinh trong ruột non nhiều năm.

“Bệnh sán dây trưởng thành thường không biểu hiện triệu chứng rõ rêt, chủ yếu gây triệu chứng đau bụng, rối loạn tiêu hóa nhẹ. Triệu chứng chủ yếu là người bị bệnh thường xuyên có những cảm giác khó chịu, bứt rứt, có những đốt sán tự rụng theo phân ra ngoài. Đốt sán là những đoạn nhỏ, dẹt, trắng ngà như xơ mít, đầu sán phẳng, một số trường hợp phát hiện thấy có trứng sán trong phân”, ông Đồng cho biết.

Cách điều trị, phòng ngừa

Theo Cục Y tế dự phòng, để biết xem có phải mắc bệnh sán dây, ấu trùng sán lợn hay không cần dựa vào các biểu hiện triệu chứng bệnh như: đi ngoài ra đốt sán, rối loạn tiêu hoá, đau bụng kéo dài…; và các xét nghiệm.

Người bệnh cần được chẩn đoán sớm và điều trị để tránh bệnh lây lan ra cộng đồng.

“Điều trị bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn về nguyên tắc phải chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời ngay khi phát hiện có đốt sán để tránh bị bệnh ấu trùng sán lợn. Việc điều trị bệnh ấu trùng sán dây lợn phải thực hiện ở cơ sở y tế với trang bị phương tiện cấp cứu và phải được theo dõi. Thuốc điều trị bệnh và ấu trùng bệnh sán dây lợn là praziquantel, niclosamide và albendazole”, ông Đồng thông tin.

Để phòng bệnh sán lợn, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân: Không sử dụng thịt lợn ốm để chế biến thực phẩm. Phải ăn chín, uống chín, ăn các thức ăn đã được nấu chín kỹ, chế biến hợp vệ sinh.

– Không ăn thịt lợn tái, chưa nấu chín, nem chua sống (do nguy cơ nhiễm sán dây trưởng thành); không ăn rau sống không đảm bảo vệ sinh (do có nguy cơ mắc bệnh ấu trùng sán lợn).

Thông thường, ấu trùng sán lợn sẽ chết khi được đun nấu ở nhiệt độ 75 độ C trong vòng 5 phút hoặc đun sôi trong vòng 2 phút.

– Cần quản lý phân tươi, nhất là ở những vùng có người nhiễm sán dây lợn trưởng thành. Sử dụng hố xí hợp vệ sinh.

– Người có sán trưởng thành trong ruột phải được điều trị, không phóng uế bừa bãi.

– Không nuôi lợn thả rông.

– Quản lý chặt chẽ tiêu chuẩn vệ sinh các lò mổ lợn (heo).

Theo Cục Y tế dự phòng, trong một vài ngày qua, có nhiều cháu nhỏ ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh đã được gia đình đưa đến Viện Sốt rét Ký sinh trùng Côn trùng Trung ương và Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương để khám xác định bệnh ấu trùng sán lợn.

Các bác sĩ đã và đang tích cực khám chẩn đoán phát hiện các triệu chứng, đánh giá các nguyên nhân, các yếu tố dịch tể, tiền sử sử dụng các loại thức ăn bị ô nhiễm, làm xét nghiệm và tiến hành các phân tích để có chẩn đoán.

Việc chẩn đoán hiện tại có đang mắc bệnh ấu trùng sán lợn hay không cần dựa vào nhiều yếu tố vì xét nghiệm ELISA kháng thể dương tính có thể do đã bị nhiễm bệnh trước đó. Vì vậy, việc chẩn đoán chính xác nguồn lây truyền, đường lây cần có các điều tra, đánh giá dịch tễ cẩn thận, rõ ràng, chính xác đảm bảo khách quan dựa trên các bằng chứng khoa học.

NGUYÊN MI