Con đường ven hồ bên trái là vị trí đặt ga C9 của tuyến đường sắt đô thị số 2 – Ảnh: Philippe Lê

Những cư dân của Georgetown, khu nội ô lịch sử nơi tôi sống ở Washington, từng phản đối việc mở một ga tàu điện ngầm trong khu phố thanh lịch và giàu có của họ. Đó là vào những năm 1980, thời điểm mà Washington là “thủ đô tội phạm” của nước Mỹ.

Cư dân Georgetown đã lo sợ đám đông thường dân mà tàu điện ngầm sẽ mang đến, tỉ lệ tội phạm sẽ tăng lên. Một trong những khu vực đầu tiên của Mỹ được bảo vệ như là di sản lịch sử sẽ trở nên đông đúc hơn.

Các cổng ga lớn và xấu xí sẽ phá hỏng cảnh quan hài hoà của khu phố. Cuộc “nổi loạn” của cư dân Georgetown đã bị nghi vấn được thực hiện bởi đặc quyền – thứ gây ảnh hưởng đến các lựa chọn của chính phủ.

Cho đến ngày nay, Georgetown không có ga tàu điện ngầm nào, mặc dù vẫn có một tuyến tàu điện ngầm đi qua khu vực này ở dưới lòng đất.

Một phần tư thế kỷ đã trôi qua kể từ khi lựa chọn không làm ga tàu điện ngầm ở đây đã được thực hiện, đủ dài để đánh giá liệu nó có hợp lý hay không. 

Và có thể có những bài học từ kinh nghiệm này cho các cuộc thảo luận đang diễn ra tại Hà Nội về việc có một ga tàu điện ngầm trong khu vực hồ Hoàn Kiếm lịch sử.

Hồ Hoàn Kiếm luôn là một biểu tượng của Hà Nội – Ảnh: Gia Tiến

Cơ hội bình đẳng cho việc tận hưởng di sản

Georgetown là một trong những khu phố hấp dẫn nhất của Washington và không ngạc nhiên rằng giá đất nằm trong số những khu vực cao nhất trong thành phố. Dạo bộ vòng quanh những con đường rợp bóng cây, ngắm nhìn những kiến trúc đồng nhất thời Victoria, thưởng thức chút đồ uống bên bờ sông hoặc gặp gỡ bạn bè trong những quán bar sống động… những điều này nên được dành cho tất cả mọi người trong thành phố, chứ không chỉ dành cho những người giàu có sống trong khu phố này.

Nhưng việc đến đây bằng xe hơi rất khó khăn vì không có nhiều chỗ đậu xe xung quanh. Do đó, việc không có một ga tàu điện ngầm ở Georgetown đã dẫn tới việc “trục xuất” những người sống ở xa và những người nghèo hơn ra khỏi một trong những nơi tuyệt vời nhất của thành phố.

Giống như Georgetown, khu vực hồ Hoàn Kiếm là một trong những khu vực hấp dẫn nhất ở Hà Nội – Ảnh: Gia Tiến

Người Hà Nội hội tụ ở đó với số lượng ngày càng lớn để tận hưởng sự quyến rũ của hồ, những vườn hoa, các buổi biểu diễn ngoài trời và các hoạt động xã hội, cũng như những kiến trúc xinh đẹp trên các con phố xung quanh.

Sẽ không ngạc nhiên nếu một ngày nào đó toàn bộ khu vực này trở thành phố đi bộ vĩnh viễn, giống như điều đã xảy ra với khu vực lõi lịch sử của nhiều thành phố châu Âu.

Có một ga tàu điện ngầm gần hồ Hoàn Kiếm sẽ cho phép người dân Hà Nội tiếp cận khu vực này dễ dàng hơn, ngay cả khi họ sống xa nơi đây.

Do đó, cơ hội tận hưởng di sản tuyệt vời của thành phố sẽ trở nên bình đẳng hơn. Và trong khi số lượng người đi bộ tăng lên, tắc nghẽn giao thông sẽ giảm. Nhiều người sẽ đến đây bằng tàu điện ngầm hơn là bằng xe máy hoặc xe hơi.

Từ góc nhìn này, tôi sẽ nói “vâng” với đề nghị có một ga tàu điện ngầm trong khu vực hồ Hoàn Kiếm. Đây cũng là câu trả lời mà các thành phố lớn ở châu Âu đưa ra khi đối mặt với quyết định có trạm tàu điện ngầm trong khu vực lõi lịch sử của họ.

Tuy nhiên, vẫn có một từ “nhưng”.

Những ngày lễ Tết, nhất là khi có bắn pháo hoa, hồ Hoàn Kiếm sẽ ở tình trạng của quá tải… – Ảnh: GIa Tiến

Một ga tàu điện ngầm ở hồ Hoàn Kiếm là đúng, nhưng…

Dựa trên màn hình hiển thị tại Trung tâm thông tin văn hóa hồ Gươm, ga tàu điện ngầm Hoàn Kiếm sẽ có bốn cửa và chúng sẽ rất lớn. Một trong số đó được bố trí cùng cụm công trình phụ trợ trong khuôn viên Tổng công ty Điện lực Hà Nội, sát đường Đinh Tiên Hoàng, nằm trong vùng bảo vệ 2 của di tích quốc gia hồ Hoàn Kiếm.

Một cửa khác nằm trên vỉa hè đường Trần Nguyên Hãn và trên một phần đất của Tổng công ty Điện lực Miền Bắc, ảnh hưởng đến lưu thông của người đi bộ. Đặc biệt là cửa số 3 sẽ nằm ngay bên trong vườn hoa xung quanh hồ, rất gần mép hồ. Cửa này sẽ làm giảm mảng xanh và mang lượng người vào ra khổng lồ đến một nơi hiện rất yên tĩnh và gần gũi.

Tôi sẽ thách thức bất cứ ai quen thuộc với khu vực lõi lịch sử của Paris có thể nói vị trí các cửa lên xuống của ga tàu điện ngầm Notre Dame ở đâu.

Tôi sẽ thách thức bất cứ ai quen thuộc với khu vực lõi lịch sử của Paris có thể nói vị trí các cửa lên xuống của ga tàu điện ngầm Notre Dame ở đâu. Không cái nào trong số chúng có thể được nhìn thấy từ quảng trường trước nhà thờ.

Một cái nằm ở một góc xa, gần như ẩn khuất bên dưới hàng cây. Hai cái khác ở xa hơn, phía bên kia sông. Và chúng cũng rất “vô hình”. Du khách đến khu vực lõi lịch sử của Paris có thể đến bằng tàu điện ngầm, nhưng họ không bị nó làm phiền. 

Lo ngại của cư dân Georgetown rằng ga tàu điện ngầm xâm phạm sự hài hòa của đường phố rõ ràng đã được tránh trong trường hợp của Paris. Nhưng trong trường hợp của Hà Nội, dựa trên thiết kế được đề xuất, có thể thấy khó tránh được lo ngại này.

Tóm lại, tôi hoàn toàn ủng hộ việc mở một ga tàu điện ngầm ở khu vực hồ Hoàn Kiếm và hi vọng Hà Nội sẽ không lặp lại sự lựa chọn đáng ngờ mà Washington đã làm liên quan đến Georgetown.

Nhưng tôi cũng hi vọng các nhà chức trách sẽ xem xét sự lựa chọn của Paris liên quan đến ga tàu điện ngầm Notre Dame: có ít cửa hơn, cửa nhỏ hơn, “vô hình” hơn và đặt chúng xa hơn theo hướng về phố Ngô Quyền. 

Bằng cách này, khu vực hồ Hoàn Kiếm sẽ không chỉ trở nên dễ tiếp cận hơn cho tất cả mọi người mà còn được bảo tồn như linh hồn, như trái tim của thành phố.