Ông Nguyễn Xuân Anh – Ảnh: HỮU KHÁ

Trên website chính thức của Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội, có thông báo cho các công dân Việt Nam rằng: trước khi nộp đơn đi học ở Mỹ, các sinh viên tương lai phải rà soát kỹ càng ngôi trường họ dự định học, hoặc các chương trình giáo dục mà họ mong muốn theo đuổi.

Theo đó, bước đầu tiên và quan trọng nhất để xác định chất lượng và tính hợp pháp của ngôi trường là xem ngôi trường này đã được kiểm định hay chưa. 

Điều này được thực hiện rất đơn giản, bằng cách tra cứu thông tin từ công cụ kiểm định của Bộ Giáo dục Mỹ (USDE) hoặc Hội đồng Kiểm định giáo dục đại học (CHEA).

Bằng được cấp khi trường chưa được kiểm định

Trường Southern California University for Professional Studies (đến năm 2007 đổi tên thành California Southern University) – nơi Bí thư Thành uỷ Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh lấy bằng thạc sĩ và tiến sĩ hệ chính quy chuyên ngành quản trị kinh doanh – được kiểm định bởi hai trung tâm: Hội đồng kiểm định giáo dục từ xa (DEAC) và Hội đồng các trường đại học và cao đẳng của Liên hiệp các trường học và Đại học miền Tây (WASC Senior College and University Commission).

Theo đó, DEAC kiểm định Trường ĐH California Southern University vào ngày 16-1-2010 và sau đó tự nguyện rút lui không kiểm định trường nữa vào ngày 1-11-2015, đồng thời thông báo ngày xem xét kiểm định kế tiếp là 31-12-2019.

Trong khi đó, WASC Senior College and University Commission chứng nhận đã kiểm định ĐH California Southern University vào ngày 19-6-2015.

Hình ảnh cơ sở chính California Southern University trên trang web của trường

California Southern University là một trường đại học trực tuyến, cung cấp các khóa học online và cả học online kết hợp học tại trường. Trong khi đó, theo quy định của Bộ GD-ĐT, riêng với văn bằng do cơ sở giáo dục nước ngoài cấp cho người học theo hình thức học từ xa, sẽ chỉ được công nhận khi đảm bảo đồng thời hai điều kiện: các chương trình giáo dục từ xa để cấp văn bằng đã được cơ quan kiểm định chất lượng giáo dục công nhận và được Bộ GD-ĐT cho phép đào tạo hoặc liên kết đào tạo tại Việt Nam.

Thực tế, phải đến tháng 1-2010 California Southern University mới lần đầu tiên được kiểm định chất lượng bởi tổ chức DEAC.

Trong trường hợp một cơ sở đại học tuy đã nhận được chứng chỉ chất lượng, nhưng bằng cấp và tín chỉ được trường đó cấp trước thời điểm có chứng chỉ thì được coi là không có chứng chỉ chất lượng (unaccredited degrees/credits).

Tương tự, như vậy, đối chiếu quy định chung của Bộ GD-ĐT về công nhận văn bằng, những bằng được cấp trước năm 2010 – khi Trường California Southern University chưa được kiểm định – cũng sẽ không được công nhận tại Việt Nam.

Bộ GD-ĐT cũng xác định rõ: văn bằng do cơ sở giáo dục nước ngoài cấp sau khi được công nhận, sẽ là căn cứ xác nhận về trình độ đào tạo của người có văn bằng, để tiếp tục học tập tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân của Việt Nam. 

Văn bản công nhận văn bằng có giá trị pháp lý để người có văn bằng sử dụng văn bằng phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam.

Giá trị văn bằng của ông Xuân Anh ra sao?

Ông Nguyễn Xuân Anh nhận bằng tiến sĩ của Trường Southern California University for Professional Studies (SCUPS) – một trường chỉ chuyên đào tạo và cấp bằng cho các chương trình đào tạo online – vào thời điểm tháng 12-2006.

Bằng tiến sĩ chuyên ngành quản trị kinh doanh của ông Nguyễn Xuân Anh là một trong ba chuyên ngành trường này đào tạo ở bậc tiến sĩ. Ở thời điểm đó, trường này chưa nhận được bất cứ một chứng nhận kiểm định chất lượng nào, dù đã được cấp giấy phép từ năm 1978. 

Trong khi đó, các chứng nhận kiểm định chất lượng do các tổ chức kiểm định độc lập đánh giá và công nhận chính là tiêu chí quan trọng đầu tiên, để xác định chất lượng bằng cấp, chương trình đào tạo của một trường đại học tại Hoa Kỳ.

Vì vậy, theo đánh giá của hai chuyên gia về giáo dục đại học ở Mỹ khi trao đổi với Tuổi Trẻ, tấm bằng tiến sĩ từ SCUPS của ông Nguyễn Xuân Anh tuy không phải là bằng bất hợp pháp, nhưng có giá trị chất lượng rất thấp, nếu đối chiếu theo các tiêu chí đánh giá, xếp hạng của Mỹ.

Ngay cả ở Mỹ, tấm bằng tiến sĩ nói trên hầu như không có giá trị sử dụng, sẽ không có doanh nghiệp, tổ chức nào chấp nhận tấm bằng này trong tuyển dụng. Đơn giản, vì bằng cấp của một cơ sở giáo dục đại học không có chứng chỉ kiểm định thường bị coi là vô giá trị.

Dấu mộc bên trái mang tên trường Southern California University for Professional Studies (SCUPS) trong thời điểm trường đang bị hủy tư cách đăng ký (trade mark). Còn dấu mộc bên phải hiện đang được sử dụng mang tên California Southern University – Ảnh: TL

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Lê Viết Khuyến, nguyên phó vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học Bộ GD-ĐT, cũng cho rằng dù Hoa Kỳ không cấm việc đào tạo chương trình chưa qua kiểm định, nhưng giá trị văn bằng của chương trình kiểu này sẽ không được cộng đồng xã hội công nhận. 

Người học phải có ý thức tìm hiểu kỹ uy tín học thuật của cơ sở đào tạo cũng như giá trị văn bằng, vì nếu không họ sẽ phải mất tiền bạc và thời gian cho các khóa đào tạo vô nghĩa.

Mặt khác, một yếu tố nữa khiến tấm bằng tiến sĩ của ông Nguyễn Xuân Anh không được đánh giá về chất lượng, đó chính là thời gian đào tạo tiến sĩ của ông Xuân Anh chỉ vỏn vẹn trong 21 tháng, nếu tính cả các kỳ nghỉ lễ theo quy định của các trường đại học tại Hoa Kỳ.

Ông Lê Viết Khuyến cho biết theo phân loại tiêu chuẩn quốc tế về giáo dục của UNESCO, thời gian đào tạo tiến sĩ ít nhất phải kéo dài 3 năm toàn thời gian. Việc quy định thời gian đào tạo tối thiểu này nhằm đảm bảo được cường độ làm việc dành cho người học trình độ tiến sĩ.