Theo đó, TS Nguyễn Sĩ Dũng nhấn mạnh rằng các Uỷ ban Quốc hội cần có các phiên điều trần với các bên liên quan để cần thiết ra nghị quyết nhằm sớm giải quyết triệt để những bất cập của BOT trong kỳ họp tháng 10 tới.  

Tọa đàm do Trung tâm trọng tài quốc tế và Viện nghiên cứu chính sách, pháp luật và phát triển tổ chức.

Mới chỉ có lợi ích cho nhà đầu tư

Cho rằng BOT đang là vấn đề nóng, nếu không sớm xử lý thì những bất ổn xã hội có thể xảy ra, TS Dũng đề nghị nên xem xét các nhà đầu tư BOT như một thương quyền. Có nghĩa, chỉ có những doanh nghiệp nào đảm bảo chất lượng tốt, giá rẻ nhất mới được cho quyền khai thác.

Đồng thời, cần phải đảm bảo tính công bằng, bình đẳng các thành phần tham gia. 

Theo ông Dũng, hiện mới chỉ có nhà đầu tư, nhà thầu được có ý kiến, trong khi quyền lợi của những “cổ đông lớn” nhất đại diện cho lợi ích quốc gia lại không được đảm bảo.

Các con đường BOT được đầu tư xây dựng, nhưng những đối tượng tác động lớn nhất là người dân và những nhà kinh doanh vận tải, tức những người chi tiền để trả phí BOT, không được đảm bảo quyền lợi. 

“Họ là những khách hàng, trong nền kinh tế thị trường khách hàng là Thượng đế, nhưng bên thu đưa ra mức bao nhiêu thì Thượng đế phải trả bấy nhiêu” – TS Dũng nhìn nhận.  

Do đó, TS Dũng cho rằng cần phải sớm xử lý và giải quyết các nút thắt, bất cập trong quản lý, vận hành các dự án BOT hiện nay, đảm bảo tính công bằng các của bên liên quan.

Chấm dứt sớm 6 nút thắt

Trước hết, theo ông Dũng, cần chấm dứt ngay việc thu phí BOT như kiểu “trấn lột” như hiện nay. Tình trạng người dân không qua đường BOT, làm đường ở một chỗ nhưng trạm thu đặt trên một con đường khác và vẫn bắt người dân nộp phí là bất hợp lý cần phải chấm dứt ngay. 

Thứ hai, tình trạng đặt trạm thu phí và bắt người dân xung quanh phải đóng phí khi đi qua cũng không hợp lý và cần phải sớm chấm dứt. 

Ông Dũng cho rằng đây là tình trạng “cân thiếu”, ép người dân phải sử dụng. Do vậy, cần phải “tính khác” về cách thu phí đối với người dân sống xung quanh khu vực BOT, bằng chính sách miễn phí thu phí BOT cho những người dân.

Thứ ba, cần phải chấm dứt ngay tình trạng “tráng” lại đường bộ đã có nhưng thu phí đường BOT. Bởi người dân đã phải chi tiền để trả phí bảo trì đường bộ, nguồn tiền ấy cần được sử dụng vào việc bảo trì đường, nhưng hiện nay nguồn tiền ấy được sử dụng như thế nào vẫn chưa được giải trình rõ.

Thứ tư, việc mở rộng một con đường và biến thành đường BOT trên con đường đã sẵn có, cần phải làm một cách minh bạch. Bởi thực trạng nhiều con đường mở ra trên con đường sẵn có, nhưng lại được nhà đầu tư thu tiền như xây dựng cả một con đường, là một sự bất hợp lý cần phải được rà soát và chất dứt ngay.

Thứ năm, cần xem xét lại tất cả các hợp đồng BOT và những cam kết với nhà đầu tư. Bởi những cam kết này được đưa ra, người dân và xã hội đều không được tham vấn ý kiến, vì thế với những con đường BOT được thu phí mà chưa được hỏi ý kiến người dân, thì cần phải rà soát, xem lại. 

Với những khoản phí nào bất hợp lý thì phải được loại bỏ, đảm bảo quyền lợi của người dân.

Thứ sáu, để minh bạch hoạt động của các nhà đầu tư BOT, quá trình thu chi các trạm thu phí, cần phải áp đặt chế độ thu tự động để có số liệu chính xác về số lượng xe đi qua trạm BOT, các khoản tiền chi trả cho ngân hàng, nhân công, vận hành… 

“Thực tế hiện nay, việc thu phí BOT đều rất bất hợp lý, người dân è cổ ra trả mà không biết nguồn tiền được nhà đầu tư sử dụng như thế nào. Đưa ra mức thu và thời gian thu như thế nào cần phải đảm bảo lợi ích chung của nền kinh tế và của người dân” - TS Dũng nhấn mạnh.