Tác giả Nguyễn Thị Hải (qua bài Quá trình khai thác và thực thi chủ quyền biển đảo Đàng Trong dưới thời chúa Nguyễn 1558 – 1777) nhìn nhận: “Quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa nằm trên tuyến đường thương mại trên biển hết sức quan trọng. Tuy nhiên, tuyến đường hàng hải này dù đã xuất hiện từ rất sớm, có thể từ thế kỷ 2, nhưng chưa có cư dân nào lên đảo khai thác, hay nói đúng hơn là chưa có sự chiếm hữu nào trên hai quần đảo này”. Tác giả Dương Phước Thu qua nghiên cứu thực địa tại Lý Sơn đã cho rằng: “Khi những chiếc thuyền câu vào nộp thuế khai thác hóa vật ở Hoàng Sa cho đô thành Phú Xuân, các chúa Nguyễn đều ghi công ban thưởng, khen tặng… Những văn bản ấy được người dân Lý Sơn bảo lưu như máu thịt của mình, nay còn lại khá nhiều trong gia phả, các bản sắc phong, trong các nhà thờ họ Phạm, Nguyễn, Trần, Ngô, Võ, Dương… ở huyện đảo Lý Sơn” (Ra Lý Sơn để được gần Hoàng Sa và hiểu thêm về người dân giữ biển).