Từ trái qua: Phó thủ tướng Vũ Đức Đam trò chuyện với hai GS đoạt giải Nobel: GS Jerome Friedman và GS Finn Kydland cùng GS Trần Thanh Vân tại Trung tâm ICISE, Bình Định – Ảnh: TRƯỜNG ĐĂNG

Trong số hơn 300 đại biểu dự hội thảo, đáng chú ý có những người đứng đầu các tập đoàn lớn về hàng không, dược, công nghiệp hoá chất…

“Chúng tôi mời họ tham dự không phải là để họ tài trợ cho hội nghị, mà để lắng nghe họ nói họ đã thu được gì từ các kết quả nghiên cứu khoa học cơ bản. Họ là những “nhân chứng sống” của khoa học cơ bản, họ sẽ chứng minh cho xã hội thấy tầm quan trọng thật sự của khoa học cơ bản” – giáo sư Trần Thanh Vân, người sáng lập và là chủ tịch Hội Gặp gỡ Việt Nam, đơn vị tổ chức hội thảo, lý giải.

Chìa khoá 
cho sự phát triển

Một trong các “nhân chứng sống” này, ông Jean Marie Solvay – chủ tịch hội đồng quản trị Tập đoàn Solvay – giới thiệu máy bay năng lượng mặt trời Solar Impulse 2 có thể bay vòng quanh thế giới được tập đoàn ra mắt năm 2014.

Hành trình của chiếc máy bay này là bay từ Abu Dhabi ở Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất qua châu Á, Mỹ, Nam Âu, Bắc Phi trước khi về điểm xuất phát.

Theo ông Jean Marie Solvay, chiếc máy bay này hoàn toàn không thể ra đời nếu không có các nghiên cứu cơ bản của ngành vật lý.

Còn ông Sébastien Remy – phó chủ tịch hội đồng quản trị Tập đoàn Airbus, giám đốc Trung tâm nghiên cứu – kể một trong những ứng dụng nổi bật nhất từ khoa học cơ bản của tập đoàn này mà Việt Nam đã sử dụng chính là vệ tinh VNREDSAT-1.

Ông Robert Sebbage – phó chủ tịch hội đồng quản trị Tập đoàn dược phẩm Sanofi-Aventis (Pháp) – cho biết đối với một công ty chuyên về sức khoẻ, nghiên cứu là chìa khoá cho sự tồn tại và phát triển.

“Trước đây chúng ta không có HIV, không có Ebola, không có Zika, nhưng giờ chúng ta phải thích nghi và nghiên cứu khoa học không ngừng để tìm ra giải pháp cho các căn bệnh mới hoặc do các virút, vi khuẩn đã kháng thuốc” – ông Sebbage chia sẻ và cho biết công ty ông dành 16% doanh thu đầu tư cho việc nghiên cứu.

Cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế

Giáo sư NGÔ BẢO CHÂU - Ảnh: T.T.D.

Tại hội thảo, giáo sư – viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu, nguyên viện trưởng Viện Khoa học – công nghệ Việt Nam, đặt vấn đề khoa học cơ bản ở Việt Nam nên nghiên cứu gì.

“Bệnh tật tràn lan, bệnh viện quá tải thì khoa học gì góp phần tăng cường sức khoẻ cho nhân dân Việt Nam để không bệnh tật nữa? Dù có phát triển công nghiệp, Việt Nam vẫn là nước nông nghiệp với tỉ lệ nông dân rất lớn, để xuất khẩu nông sản đi nhiều nước, để có sản phẩm nông nghiệp xuất sắc phải phát triển khoa học gì? ĐBSCL thì nhiễm mặn, Tây nguyên, Nam Trung bộ thì hạn hán, Tây Bắc mưa lũ khủng khiếp thì phát triển khoa học gì?” – giáo sư Nguyễn Văn Hiệu hỏi.

Và cũng chính ông đưa ra câu trả lời rằng phải nghiên cứu cơ bản theo định hướng ứng dụng và cộng đồng khoa học Việt Nam cần lời khuyên của các nhà khoa học quốc tế để giải quyết các vấn đề này.

Giáo sư David Gross, nhà khoa học đoạt giải Nobel vật lý năm 2004, nhận định khoa học cơ bản ở Việt Nam phát triển rất chậm. “Tôi có tìm hiểu và thấy rất ngạc nhiên khi biết Việt Nam chỉ dành một phần rất nhỏ GDP đầu tư cho nghiên cứu và phát triển. Khi tôi hỏi một đồng nghiệp ở Việt Nam rằng mức đầu tư cho nghiên cứu và phát triển ở Việt Nam là bao nhiêu, người đó trả lời là 2% GDP, nhưng khi tôi nghiên cứu thì con số đó chỉ là 0,21% GDP. Mức này chỉ ngang ngửa Campuchia, còn thấp hơn Trung Quốc 10 lần, thấp hơn Ấn Độ 5 lần và tới 20 lần so với Hàn Quốc” – ông nói.

Giải pháp đưa ra của ông Koji Omi – nguyên bộ trưởng khoa học – công nghệ Nhật Bản, nhà sáng lập và chủ tịch Diễn đàn khoa học – công nghệ trong xã hội (STS Forum) – là Việt Nam cần đẩy mạnh giao lưu hợp tác với Nhật trong lĩnh vực khoa học. Chia sẻ kinh nghiệm của Nhật Bản, ông cho biết việc thông qua luật cơ bản của khoa học – công nghệ năm 1995 là một bước tiến tích cực, quyết định mức độ Chính phủ Nhật đầu tư cho việc phát triển khoa học – công nghệ như thế nào.

Còn nguyên bộ trưởng Bộ Khoa học – công nghệ Nguyễn Quân bày tỏ: “Không dễ gì chúng ta có thể mời các nhà khoa học hàng đầu thế giới đến Việt Nam. Đây không chỉ là dịp trao đổi học thuật, mà còn là cơ hội để những nhà khoa học Việt Nam tập hợp lại, tìm kiếm các ý tưởng nghiên cứu mới. Do vậy Chính phủ nên có những giải pháp để hỗ trợ hội nghị có thể được tổ chức thường xuyên mỗi năm, hỗ trợ các nhà khoa học quốc tế, các nhà khoa học trong nước, các trường ĐH, viện nghiên cứu tham gia đông đảo”.