Ma tuý kích thích đưa đến cửa tử

Hiện nay, chữ “ma tuý” được dùng với nghĩa rộng, có những chất ngoài đặc tính gây khoái cảm và gây lệ thuộc còn có tính chất dược lý đối kháng với thuốc phiện, heroin. Đó là thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương, gọi tắt là ma tuý kích thích.

Thời gian qua, báo chí đăng tải nhiều thông tin về việc sử dụng thuốc lắc, rồi đến ma tuý đá và gần đây là việc nhập lậu cây khat.

Gây các bệnh tâm thần

Ma tuý kích thích đầu tiên là amphetamin. Do tính kích thích, trước đây amphetamin được dùng làm thuốc (tên biệt dược Maxiton) để chống lại cơn buồn ngủ. Trước đây, Maxiton được dùng phổ biến trong học sinh, sinh viên để thức đêm học thi và nhiều người lạm dụng đến nỗi bị suy nhược tâm thần do nhiễm độc. Amphetamin bị cấm dùng làm thuốc từ lâu và bị liệt vào ma tuý.

Thuốc lắc lạm dụng hiện nay chính là “ecstasy”. Về mặt ngôn ngữ, “ecstasy” là từ mang ý nghĩa “trạng thái xuất thần, ngây ngất” vì khi dùng nó, người ta bị kích thích chỉ muốn lắc điên cuồng. Khi thử trên súc vật, thuốc lắc gây tác dụng hỗn hợp của sự kích thích hệ thần kinh trung ương và gây ảo giác bằng cách ảnh hưởng đến các chất sinh học trung gian của não là serotonin và dopamin.

Do tác động đến chức năng “sinh serotonin” của não mà thuốc lắc gây nên hội chứng gọi là “Hội chứng serotonin” khiến thay đổi cách cư xử, thái độ. Thuốc lắc còn gây tăng thân nhiệt (người nóng lên như bị sốt), quan trọng hơn hết là gây độc tính đối với não. Nó làm giảm trữ lượng serotonin ở nhiều vùng trên não, phá hủy đầu tận cùng dây thần kinh sinh ra serotonin.

2-3 năm gần đây, có nhiều báo cáo cho biết thuốc lắc gây ngộ độc cấp và làm tử vong nhiều người sử dụng nó do gây độc tính đối với não như vừa kể. Phải kể thêm việc sử dụng thuốc lắc lâu dài không đưa đến cái chết tức khắc hay từ từ cũng dẫn đến các bệnh tâm thần, từ lo sợ vô cớ, trầm cảm đến loạn thần kinh thật sự.

Còn ma tuý đá thực chất là dẫn chất khác của amphetamin, gọi là methamphetamin (trước đây xuất hiện với tên biệt dược là Methedrine nên còn được viết tắt là Met). Dân chơi ở xứ ta gọi là ma tuý đá do có dạng tinh thể trong suốt. Là một dẫn chất amphetamin, nên tác hại của ma tuý đá tương tự thuốc lắc.

Mất hết lý trí với cây thiên đường

Cây khat mới được du nhập vào nước ta bất hợp pháp. Đây là một loài thực vật có tên khoa học Catha edulis. Cây khat còn được gọi là cây thiên đường vì có tác dụng: người buồn bã dùng nó sẽ trở nên yêu đời, vui vẻ. Nó có nguồn gốc ở các nước châu Phi và các nước Ả Rập Trung Đông, dùng để nhai từ hàng ngàn năm trước.

Trong cây khat chứa hợp chất alkaloid monoamine có tên cathinone. Hợp chất này có tác dụng giống như amphetamin (kích thích làm tỉnh táo, chán ăn, ảo giác…) nên có thể xếp vào ma tuý kích thích. Năm 1980, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp cây khat vào thuốc gây nghiện loại nhẹ (gây lệ thuộc tâm lý giống thuốc lá).

Cây khat bị cấm ở Mỹ, Canada và nhiều nước ở châu Âu như Anh, Pháp, Đức… nhưng không cấm ở một số nước châu Phi. Ngoài tác dụng kích thích gây đê mê, ảo giác, tăng động nói nhiều… cây khat gây hại cũng dữ: kích động mất kiểm soát, hung dữ, táo bón, giãn đồng tử mắt, tăng nhịp tim, tăng huyết áp, viêm dạ dày, mất ngủ, lâu ngày gây loạn thần…

Thuốc lắc, ma tuý đá, cây khat là các chất gây nghiện, tuy không mạnh như thuốc phiện, heroin nhưng cũng làm người nghiện khốn đốn và gây ra những hệ luỵ không tốt cho xã hội. Tác hại của thuốc phiện, heroin là người nghiện gây tội ác khi đói thuốc, họ làm bất cứ hành động nào để có tiền mua ma tuý. Còn tác hại của ma tuý kích thích là người nghiện gây tội ác khi no say thuốc, chính tác dụng kích thích tăng động, gây ảo giác của thuốc làm họ mất lý trí và gây tội ác.

PGS.TS NGUYỄN HỮU ĐỨC (Đại học Y dược TP.HCM)