Vụ Hào Dương: phải xử thật nghiêm

Ngư dân hoạt động trong vùng xả thải của Công ty Hào Dương lo lắng nguồn cá đang bị giảm – Ảnh: T.T.D. 

Hầu hết pháp luật các nước đều có quy định xử lý hình sự về hành vi xâm hại môi trường. Tại Mỹ, “Đạo luật về nước sạch” của Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) quy định trách nhiệm hình sự: “Phạt tiền hoặc phạt tù có thể lên đến 15 năm; hoặc cả hai hình thức. Trường hợp tái phạm: gấp đôi hình phạt đối với phạt tiền lẫn phạt tù”.

Bộ luật hình sự nước ta tại điều 183 về “tội gây ô nhiễm nguồn nước” có quy định: “Người nào thải vào nguồn nước dầu mỡ, hóa chất độc hại… hoặc các yếu tố độc hại khác, đã bị xử phạt hành chính mà cố tình không thực hiện các biện pháp khắc phục theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền, gây hậu quả nghiêm trọng thì bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm; phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng thì phạt tù từ 2-7 năm; phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì phạt tù từ 5-10 năm”. Luật môi trường điều 127 cũng quy định: “Người vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường thì tùy tính chất, mức độ vi phạm mà xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự”.

Vấn đề là chúng ta đã có luật để xử lý hình sự các vụ vi phạm môi trường nghiêm trọng nhưng tại sao những người có trách nhiệm hầu như không xử lý hình sự các vi phạm pháp luật về môi trường dù biết rằng theo luật họ có thể chịu trách nhiệm về điều này? Khoản 2 điều 127 Luật môi trường có quy định: “Người đứng đầu tổ chức, cán bộ, công chức lợi dụng, quyền hạn…bảo vệ cho người vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường hoặc thiếu trách nhiệm để xảy ra ô nhiễm, sự cố môi trường nghiêm trọng thì tùy tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự”. Câu trả lời nếu không phải có việc bao che cho doanh nghiệp vi phạm như đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa đặt vấn đề, thì cũng vì lý do những người có thẩm quyền vẫn còn tư duy theo hướng: xem những vi phạm pháp luật về môi trường không phải là tội phạm mà chỉ đơn thuần là hành vi vi phạm hành chính.

Qua vụ việc Vedan trước đây và nay là Hào Dương, có thể thấy hành vi của họ hoàn toàn cố ý, xem thường luật pháp và thách thức công luận. Dường như cơ quan chức năng đã khiến nhiều doanh nghiệp vi phạm có cùng cách nghĩ: cứ gây ô nhiễm môi trường, nếu chẳng may bị phát hiện và công luận phản ứng dữ dội, người dân kêu la thì cùng lắm chỉ trả tiền bồi thường là xong! Thực tế cho thấy hầu hết vụ việc gây ô nhiễm môi trường thì hướng xử lý của cơ quan chức năng cũng chỉ dừng ở mức phạt vi phạm hành chính. Việc cơ quan chức năng không xử lý hình sự loại tội phạm này khiến một bộ phận doanh nghiệp xâm hại môi trường có tâm lý khi chưa bị phát hiện thì vẫn “yên tâm” vi phạm, doanh nghiệp bị phát hiện và bị xử phạt nhiều lần vẫn tái phạm, thậm chí tái phạm nghiêm trọng hơn.

Luật sư HÀ HẢI (Đoàn luật sư TP. HCM)