Thứ Sáu Tuần Thánh – B: Đức Giêsu Kitô chịu chết
Đức Giêsu là người thế nào thì sẽ chết thể ấy: Người chết như con người, như Đấng Kitô, như Ngôi Lời Thiên Chúa.
ĐỨC GIÊSU KITÔ CHỊU CHẾT
NHẬP ĐỀ
Trong ngày Thứ Sáu Tuần Thánh, chúng ta được mời gọi suy niệm đôi nét chính yếu về cái chết của Chúa Giêsu. Chúng ta có thể tóm tắt vài điểm cơ bản sau đây:
Lời tuyên xưng trong Kinh Tin Kính: “Người chịu đóng đinh vào thập giá vì chúng ta, thời quan Phongxiô Philatô. Người chịu khổ hình và mai táng”: là đặc điểm của niềm tin Kitô giáo so với các tôn giáo khác.
Cái chết của Đức Giêsu vừa là một sự kiện lịch sử vừa là một mầu nhiệm cần khám phá bằng lý trí dưới ánh sáng đức tin.
Cái chết này gắn bó với cuộc sống lại như một biến cố duy nhất giống như hai mặt của một thực tế (1Cr 15; 1Ts 4,14; 1Pr 3,18).
1. NHỮNG DỮ LIỆU LỊCH SỬ
1.1. Cả bốn sách Phúc Âm đều kể về cái chết và cuộc sống lại của Đức Giêsu, một số sách khác trong Tân Ước, sử gia Tacitus người Rôma, sách Tamud của người Do Thái cũng nói đến cái chết này. Đây là những dữ liệu lịch sử chắc chắn.
1.2. Sự kiện xảy ra là: Đức Giêsu Nazareth đã bị quan toàn quyền người Rôma là Phongxiô Philatô kết án đóng đinh trên thập tự do áp lực của các thượng tế và kỳ mục người Do Thái vào ngày thứ Sáu, 7 tháng 4 năm 30 (có một số ít sử gia khác tính là vào ngày 3-4-33), ngày áp lễ Vượt Qua, 14 tháng Nisan (x. Mt 27,45-54; Mc 15,33-39; Lc 23,44-48; Ga 19,31). Giáo hội Công giáo đã giữ truyền thống cử hành ngày Chúa Giêsu chịu chết tương ứng với lễ Vượt Qua của người Do Thái thay vì cử hành vào đúng ngày 7 tháng 4 hằng năm.
1.3. Lý do Đức Giêsu bị kết án: người ta muốn quy trách nhiệm việc xử án bất công cho công nghị Do Thái hoặc quan toàn quyền Rôma. Thực sự chính vì cuộc sống của Đức Giêsu: thái độ của Người đối với lề luật, với ngày sabat, với các tội nhân, hành động của Người trong việc trừ quỷ, tha tội, xua đuổi người buôn bán ra khỏi đền thờ Giêrusalem, một số lời dạy của Người có vẻ như chống lại thái độ người cầm quyền nên người ta muốn tận diệt Đức Giêsu cũng như tiêu diệt phong trào yêu nước của người Do Thái.
2. GIẢI THÍCH VỀ CÁI CHẾT CỦA ĐỨC GIÊSU
2.1. Khởi đầu các môn đệ sửng sốt, không hiểu. Truyền thống Do Thái không nói đến việc Đấng Mêsia bị chính dân tộc chối từ và giết đi. Sau đó cộng đồng Kitô hữu sơ khai mới hiểu được ý nghĩa của thập giá và coi đó là nằm trong chương trình cứu độ của Thiên Chúa (Cv 2,23; 4,28; Pl 2,8). Hơn nữa, cộng đồng đang sống trong hoàn cảnh bị đàn áp, bách hại nên tìm cách áp dụng cuộc khổ nạn của Đức Giêsu vào đời sống của mình.
2.2. Cuộc khổ nạn – sống lại của Đức Giêsu xảy ra theo kế hoạch Thiên Chúa đã định và báo trước: “Đức Kitô đã chết vì tội lỗi chúng ta đúng như lời Thánh Kinh, rồi Người đã được mai táng và ngày thứ ba đã chỗi dậy đúng như lời Thánh Kinh”(1Cr 15,3-4). Vì thế, các Kitô hữu sơ khai dựa vào Kinh Thánh để khám phá ra ý nghĩa cái chết của Đức Giêsu qua các hình ảnh: Abel bị giết, Giuse bị bán làm nô lệ, tiên tri Giêrêmia bị bách hại, Israel bị lưu đầy, chiên lễ Vượt Qua…
2.3. Đức Giêsu tự hiến dâng chính mình cho Thiên Chúa như của lễ đền tội cho con người (x. 1Cr 11,24; Lc 22,19… Đây là mình Thầy hiến tế vì anh em…). Người là tôi tớ Giavê được tiên tri Isaia báo trước: “Chính Người đã bị đâm vì chúng ta đã phạm tội, bị nghiền nát vì chúng ta lỗi lầm… Người đã bị ức hiếp, buộc tội, rồi bị thủ tiêu… Người đã bị khai trừ khỏi cõi nhân sinh, vì tội lỗi của dân, Người bị đánh phạt. Người đã bị chôn cất giữa bọn ác ôn, bị mai táng với người giàu có, dù đã chẳng làm chi tàn bạo… Đức Chúa đã muốn Người phải bị nghiền nát vì đau khổ… (Is 52,5-10).
2.4. Đức Giêsu chết để thiết lập giao ước mới với Thiên Chúa: “Tất cả anh em hãy uống chén này, vì đây là máu Thầy, máu giao ước đổ ra cho muôn người được tha tội” (Mt 26,28; Mc 14,22-25; Lc 22,19-20; 1Cr 11,23-25).
3. KINH NGHIỆM CỦA ĐỨC GIÊSU VỀ SỰ CHẾT
Chúng ta muốn tìm hiểu khía cạnh thâm thuý, tinh vi của mầu nhiệm thập giá tiềm ẩn trong cõi lòng sâu thẳm của Đức Giêsu, trong ý thức và trong chính bản thể của Người. Đức Giêsu là người thế nào thì sẽ chết thể ấy: Người chết như con người, như Đấng Kitô, như Ngôi Lời Thiên Chúa.
3.1. Con người Giêsu chết
Vì là con người nên khi đối mặt với cái chết, Đức Giêsu cũng kinh hãi, run sợ do bản năng bảo tồn sự sống như bất cứ sinh vật nào. Theo truyền thống Do Thái: chết là hết hy vọng, xa cách nguồn sống, xa cách Thiên Chúa (x. Tv 6,6; 88,11-13; Is 38,18…). Hơn nữa, Người còn bị giết chết nhục nhã giữa tuổi thanh xuân (x. Is 53,2-3) với khổ hình dành cho hạng người nô lệ.
Một mảnh dằm nhỏ cắm vào da thịt ta cũng làm cho chúng ta cảm thấy nhức nhối, huống chi Đức Giêsu với tay chân bị đóng đinh vào thập giá, đầu bị những chiếc gai nhọn đâm thâu, lượng máu mất dần qua những vết thương, bị sức nặng cơ thể kéo xuống làm cho ngộp thở từng giây và Người phải ấn đôi chân trên điểm tựa bị đóng đinh để cố gắng hít từng hơi thở nhỏ trong suốt quãng thời gian từ 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều, ta mới hiểu nỗi đớn đau khủng khiếp trên thân xác của Người.
Cái chết nói lên thực trạng con người dính líu với tội lỗi (x. Rm 5,12; 8,3), nhất là Đức Giêsu lại vô tội (x. 2 Cr 5,21). Vì thế, nỗi đau tinh thần còn khủng khiếp hơn: ngoài nỗi đau buồn bị môn đệ bỏ rơi, quần chúng chế nhạo, trong đó có cả những người nhận phép lạ của Người, Đức Giêsu đón nhận tất cả tội lỗi của con người nên cảm thấy như bị Người Cha thánh thiện xua đuổi, bỏ rơi: “Lạy Thiên Chúa, Lạy Thiên Chúa của con, sao Ngài bỏ con?” (Mc 15,34).
Cái chết nói lên bản chất của thụ tạo và tính liên đới của con người với vũ trụ vạn vật: cái chết của Chúa Giêsu mang chiều kích vũ trụ, nên vạn vật đồng cảm với Người “Bóng tối bao phủ khắp mặt đất. Màn trong đền thờ xé ra từ trên xuống dưới. Đất rung, đá vỡ, mồ mả bật tung và xác của nhiều vị thánh đã an nghỉ được trổi dậy” (x. Mt 27,45.51-52; Mc 15,33; Lc 23,44-55).
3.2. Đấng Kitô chết
Đức Giêsu chết như Đấng Mêsia: Người là hiện thân của những gì Đức Giavê hứa với dân Israel, thế mà bây giờ Người phải chết: người công chính bất lực trong tay kẻ quyền thế gian ác, sứ mệnh Mêsia của Người xem ra bị thất bại, Thiên Chúa có vẻ bỏ rơi Người (x. Kh 2,10). Có phải Người hành động sai?! Đức Giêsu bị dân ngoại hành quyết trong khi Người sống và giữ luật trọn hảo: “Người bị đóng đinh giữa hai tên trộm cướp”. Người là nạn nhân của cơ chế, của luật lệ bất công.
Đức Giêsu chết trong cảnh cô đơn: môn đệ bỏ rơi, bao nhiêu kẻ được ơn phép lạ của Người cũng giơ tay hô lớn: “Đóng đinh hắn vào thập giá”, cả dân chúng quay lưng lại với Người. Đức Giêsu cảm thấy như bị Thiên Chúa bỏ rơi: đây là cực hình khủng khiếp nhất “Cha bỏ con” (Mc 15,34). Đức Giêsu vẫn tin tưởng tràn đầy hy vọng và bước đi trong đường lối của Thiên Chúa: “Con phó thác hồn con trong tay Cha” (Lc 23,46). Hành động của Đức Giêsu là mẫu mực cho hành động của chúng ta, vì chúng ta cũng là Kitô hữu và nhận lãnh sứ mạng Kitô như Người.
3.4. Thiên Chúa chết
Thiên Chúa có thể trở thành con người thì cũng có thể chết như con người. Chết là một tình trạng quy về chủ thể, là một hành động của chủ thể nên Ngôi Lời nhập thể đã thật sự chết. Tính toàn năng và toàn ái của Thiên Chúa tỏ lộ rõ trong cái chết của Đức Giêsu. Thiên Chúa vốn bất tử trong bản tính riêng của mình nhưng trở thành khả tử nơi một bản tính khác. Ngôi Lời bất tử trong thiên tính nhưng có thể chết trong nhân tính.
Vì Thiên Chúa là tinh thần tuyệt đối, vượt lên trên không gian và thời gian nên cái chết của vị Thiên Chúa mới có thể lan rộng tới mọi người, mọi vật ở bất cứ đâu và vào bất cứ thời điểm nào. Do đó, cái chết giao hoà với Thiên Chúa của Đức Giêsu mới mang lại ơn cứu độ cho toàn thể thụ tạo.
Vì Thiên Chúa là tình yêu vô biên và quyền năng tuyệt đối nên Ngài có thể làm bất cứ điều gì để diễn tả tình yêu của mình. Đức Giêsu đã muốn chết như một vị Thiên Chúa làm người để diễn tả “tình yêu cho đến cùng của Người” (x. Ga 13,1) và “không có tình yêu nào cao quý hơn tình yêu của người thí mạng vì bạn hữu mình” (x. Ga 15,13). Người chịu khổ nhưng không bị huỷ diệt và nhờ đó Người mới lấy cái chết của mình để cứu chuộc chúng ta. Trên thập giá Thiên Chúa xuất hiện như Đấng hoàn toàn tự do trong tình yêu. Tình yêu tuyệt đối là trao hiến chính mình một cách hoàn toàn cho người mình yêu. Con người có thể đáp lại tình yêu Thiên Chúa bằng cách thương yêu nhau: “Nếu Thiên Chúa đã yêu thương chúng ta như thế, chúng ta cũng phải thương yêu nhau. Ai không yêu thương thì không biết Thiên Chúa vì Thiên Chúa là tình yêu” (1Ga 4,11.8).
Đức Giêsu trở thành Thiên Chúa cho con người và con người cho Thiên Chúa qua cái chết của Người trong một tình yêu hỗ tương. Thiên Chúa chết vì loài người để loài người chết cho Thiên Chúa. Khi con người đạt được điểm này là con người trở thành Thiên Chúa.
4. NHỮNG BÀI HỌC ĐƯỢC MẠC KHẢI TỪ CÁI CHẾT NÀY
4.1. Bức màn trong đền thờ Giêrusalem bị xé ra làm đôi từ trên xuống dưới (Mt 27,51-53) muốn nói lên nhiều điều: TC. không còn xa cách con người nhưng rất gần với con người và vũ trụ vạn vật. Một tôn giáo mới mẻ và phổ quát bắt đầu với cái chết của Chúa Giêsu: thân xác Chúa Giêsu như bức màn để ta đi qua và gặp được Thiên Chúa.
4.2. Thiên Chúa là tình yêu: yêu đến độ chết cho con người (x.Ga 3,16; 1Ga 4,10; Rm 8,32) cách vô điều kiện (Ga 10,11.17.19;Rm 5,8). Đó là bài học căn bản nhất (Gl 2,20; Ep 5,2.25).
4.3. Thiên Chúa đáng kinh sợ: vì tình yêu Thiên Chúa như ngọn lửa thiêu rụi mọi dấu vết tội ác và biến đổi tất cả thành tốt lành, thanh khiết nhờ Thánh giá Chúa Giêsu. Phải dám đóng đinh mình vào Thánh giá với Chúa Giêsu và yêu thương vô vị lợi như Người, chúng ta mới có khả năng cứu độ thế giới.
4.4. Cần phải có tình yêu để giải quyết vấn đề đau khổ và sự dữ: đau khổ là một mầu nhiệm không thể thấu triệt, cần biết nhẫn nại chịu đựng. Cần phân biệt đau khổ và sự dữ, sự dữ không phải là một thực tại mà chỉ là việc vắng bóng sự thiện (privatio). Dù sự dữ do bất cứ ai gây nên, ta cũng bắt chước Đức Giêsu dùng đau khổ để thắng sự dữ, dùng cái chết để tìm sự sống lại.
4.5. Kenosis là hành động từ bỏ chính mình (Pl 2,6-11). Đây là chìa khoá quan trọng để hiểu biết và giải thích trọn vẹn về cái chết của Chúa Giêsu Kitô: đó là quyết định vĩnh viễn của Ngôi Lời khi nhận lấy nhân tính sa đoạ để hoà mình vào xã hội trần thế và cũng là quyết định của Đức Giêsu để sống trọn thân phận thấp hèn trong xã hội này chỉ vì yêu chúng ta và để cứu chúng ta (x. Pl 2,10-11; Ep 1,20-22). Đây cũng là con đường tự huỷ của người môn đệ Đức Kitô. Kenosis là một con đường chứ không phải là mục đích.
KẾT LUẬN
Đức Kitô đã vượt qua cái chết để đến vinh quang Phục Sinh, ta cũng phải biết cùng chết với Người để mang lại ơn cứu độ và chia sẻ vinh quang (x. Rm 6,6; Gl 5,24).
