Nguồn nước ngay dưới chân mình

Trong những ngày này, khi đi gặp gỡ, trao đổi với các nhà khoa học để lắng nghe những giải pháp giải quyết vấn đề hạn, mặn cho ĐBSCL, chúng tôi chú ý đến ý kiến của ông Triệu Đức Huy – phó tổng giám đốc Trung tâm Quy hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia (Bộ TN-MT).

Ông Huy cho rằng: “ĐBSCL không thiếu nước. Tuy nhiên câu chuyện đặt ra là phải khai thác và sử dụng nguồn nước như thế nào cho thật hiệu quả, khoa học”.

Cụ thể, theo ông Huy, đó là nguồn nước ngầm tại khu vực ĐBSCL với trữ lượng rất lớn nhưng chưa được khai thác khoa học. Trong những ngày hạn, mặn gay gắt thì giải pháp khoan và khai thác nước ngầm để cung cấp cho cả vùng là hiệu quả nhất.

Trong những tháng mùa mưa, các cụm khai thác nước ngầm này có thể đóng lại và tạo thêm hồ chứa nhỏ để thu gom nước mưa nhằm tái tạo cho nguồn nước ngầm.

Ông Huy cho biết theo số liệu điều tra cơ bản tỉ lệ 1/200.000, khu vực ĐBSCL hiện có trữ lượng nước ngầm (khai thác an toàn) là trên 4,5 triệu m³/ngày. Trong khi đó các tỉnh trong khu vực mới khai thác nguồn nước này khoảng 1,9 triệu m³/ngày, còn hơn 2 triệu m³/ngày chưa khai thác.

Nhưng khai thác nước ngầm sẽ làm gia tăng khả năng cạn kiệt nguồn nước, khó phục hồi, tăng nhiễm mặn, gây sụt lún đất bề mặt? Trả lời về vấn đề này, ông Huy khẳng định: số liệu trên được điều tra, nghiên cứu bảo đảm cho việc khai thác nguồn nước ngầm nằm dưới ngưỡng phục hồi, không gây ra những hệ luỵ.

“Kể cả đối với những tỉnh như Bến Tre, Cà Mau vẫn có thể khai thác nguồn nước ngọt ở tầng chứa nước sâu từ 400-500m. Khu vực ĐBSCL phân bố 8 tầng chứa nước ngọt với độ sâu từ vài chục đến 500m. Do đó câu chuyện đặt ra ở đây là phải có quy hoạch tài nguyên nước cho toàn vùng ĐBSCL. Từ đó có dữ liệu để phân bổ việc sử dụng nguồn nước ngầm cho hợp lý. Việc này Bộ TN-MT đang cho triển khai thực hiện” – ông Huy nói thêm.

Ông Huy cũng cho biết theo chỉ đạo của Bộ TN-MT, Trung tâm Quy hoạch và điều tra tài nguyên nước quốc gia đang triển khai cho Liên đoàn Quy hoạch và điều tra tài nguyên nước miền Nam làm việc với các địa phương để có phương án khoan, khai thác nguồn nước ngầm. Chương trình được thực hiện tại Cà Mau, Bạc Liêu và Sóc Trăng. Sắp tới sẽ được triển khai ở một số tỉnh thành khác trong khu vực.

“Trung tâm cũng đã cung cấp bản đồ phân bố nguồn nước ngầm với các chi tiết như tầng chứa nước, nước ngọt ở các độ sâu bao nhiêu, nơi nào… để Bộ TN-MT gửi đến cho từng tỉnh khu vực ĐBSCL biết nhằm khai thác một cách khoa học” – ông Huy nói.

ĐỨC TUYÊN

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên – Môi trường Trần Hồng Hà:

Ông Trần Hồng Hà, bộ trưởng Bộ Tài nguyên – môi trường – Ảnh: Nguyễn Khánh

“Nền kinh tế phải chuyển hướng để thích nghi”

Cuộc trao đổi đầu tiên của PV Tuổi Trẻ với tân Bộ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà xoay quanh câu chuyện về sông Mekong, về hạn mặn đang tấn công ĐBSCL…

Mở đầu cuộc trò chuyện, Bộ trưởng Trần Hồng Hà tâm sự:

“Đối với tôi, đã là người bộ trưởng thì cái gì đang gây ảnh hưởng tới người dân, đang đe doạ đến đời sống của người dân liên quan đến lĩnh vực của mình thì đó là vấn đề tôi nhìn nhận là cấp bách và chắc chắn phải tập trung ưu tiên cao nhất. Cụ thể, một số vấn đề đang nổi lên hiện nay như biến đổi khí hậu, hạn hán ở Tây nguyên, xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long”.

* Bộ trưởng có thể cho biết các biện pháp trước mắt để giải quyết các vấn đề cấp bách vừa nêu?

– Chúng tôi sẽ đẩy nhanh việc giải quyết vấn đề thiếu nước sinh hoạt cho nhân dân ở những vùng hạn hán, mặn xâm nhập. Trách nhiệm của chúng tôi là phải cung cấp các bản đồ điều tra nước ngầm cho một số vùng ở Tây nguyên, đồng bằng sông Cửu Long để trong những điều kiện bắt buộc thì sẽ khoan lấy nước ngọt cho dân. Việc này đã làm và sẽ tiếp tục làm ngay tới đây.

* Đâu là những giải pháp ưu tiên lâu dài đối với vấn đề hạn mặn tại ĐBSCL?

– Tôi cho rằng vấn đề khan hiếm nguồn nước là thách thức với VN. Vì vậy, vấn đề quản lý tài nguyên nước là phải làm sao để cho xã hội nhận thức được chúng ta đang khan hiếm nguồn nước do tác động của biến đổi khí hậu, do chịu ảnh hưởng bởi khoảng 70% nguồn nước ở VN đang phụ thuộc vào nước ngoài.

Đặc biệt, với câu chuyện về nguồn nước ở đồng bằng sông Cửu Long, đúng là vấn đề rất bức xúc. Việc này chính lãnh đạo các địa phương đề xuất cần phải có giải pháp tổng thể, đầu tư cái gì ở đây cũng nằm trong mối quan hệ tương tác của các địa phương với nhau, cái được – mất tổng thể.

Nếu như chỉ đầu tư ở một địa phương của đồng bằng sông Cửu Long thì có thể không hiệu quả, nhiều khi đó là vấn đề không tác dụng.

Mặt khác, chúng ta cũng phải nhận thức, tính toán đến việc là một quốc gia thiếu nước thì nền kinh tế phải chuyển hướng để thích nghi, làm sao sử dụng nguồn nước tiết kiệm, sử dụng nguồn nước hiệu quả. Ngay từ bây giờ và trong tương lai phải có nhận thức như vậy.

Chúng tôi đang cùng Bộ NN&PTNT, Bộ KH-ĐT dự kiến tháng 4 này sẽ phê duyệt đề án tổng thể do Ngân hàng Thế giới hỗ trợ nguồn vốn để tập trung thực hiện tại các tỉnh vùng đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có nội dung rà soát, bổ sung những số liệu có liên quan về tài nguyên môi trường, đặc biệt là tài nguyên nước ở vùng này.

XUÂN LONG thực hiện

Ông Lê Văn Hoài (xã Phú Sơn, huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre):

Vợ chồng ông Lê Văn Hoài bên vườn cây sầu riêng giống chết trụi, để lại khoản nợ 250 triệu đồng – Ảnh: V.Tr.

Chúng tôi đã kiệt sức rồi…

Từ tết đến giờ, tui và bà con nông dân ở đây không có ngày nào ăn thấy ngon và được ngủ yên giấc. Mùng 1 tết, nước mặn vào tới mương vườn nhưng không có ai hay biết. Suốt mấy ngày liền tui bơm nước tưới hơn 55.000 cây sầu riêng giống. Một tuần sau lá cây bị cháy vàng quạch. Cây giống của bà con trong xã Phú Sơn, huyện Chợ Lách bị chết la liệt.

Mãi đến lúc này tui mới biết cây chết vì nước bị nhiễm mặn. Nhưng tất cả đều đã muộn. Khoan giếng tìm nước ngọt cũng không có. Nước sông thì mặn chát. Hàng triệu cây giống ở xứ Cái Mơn này chết dần, chết mòn trong sự bất lực của những người nông dân tụi tui.

Thằng con trai tui năm nay học lớp 12. Vợ chồng tôi vay mượn được 250 triệu đồng làm vốn ươm cây sầu riêng giống, dự định khi bán hết sẽ trả hết nợ và có dư chút ít lo cho nó học đại học. Hôm cây giống ngoài vườn đang bị cháy lá vì nhiễm mặn, nó chạy về hớn hở báo tin: “Con thi học sinh giỏi quốc gia đậu rồi. Thầy cô nói được tuyển thẳng vào đại học”.

Nghe xong, nước mắt của vợ chồng tui cứ trào ra. Vừa vui lại vừa lo. Vui vì con học tập có kết quả tốt, lo là rồi đây không biết lấy đâu ra tiền cho con ăn học, khi mà nguồn sống của mình là cây trái đang chết rụi.

Tui có nghe báo đài nói năm nay thiên tai hạn hán và xâm nhập mặn khốc liệt nhất trong vòng 100 năm trở lại đây. Rồi do Trung Quốc, Lào đắp đập thuỷ điện quá nhiều nên nước từ thượng nguồn sông Mekong bị chặn lại hết không chảy về VN được.

Lần đầu tiên người dân ở đây mới thấy cảnh nước sông mặn chát như thế này nên rất lúng túng, bế tắc không biết phải làm sao.

Tụi tui là nông dân ít học nên không rành chuyện đập thuỷ điện ở Trung Quốc, cũng không hiểu gì về biến đổi khí hậu mà tui nghe trên tivi. Tui chỉ biết rằng đợt hạn hán, xâm nhập mặn mới có mấy tháng mà bà con nông dân ở đồng bằng sông Cửu Long đã kiệt sức rồi. Hơn lúc nào hết, nông dân tụi tui rất cần sự quan tâm hỗ trợ của Nhà nước.

Trước mắt cần khoanh nợ, giãn nợ và cho những hộ bị thiệt hại được vay tiếp để có vốn làm lại từ đầu. Bên cạnh đó là đầu tư nhiều hệ thống thỷ lợi ngăn mặn, giữ ngọt quy mô lớn ở vùng đồng bằng sông Cửu Long để năm sau và nhiều năm sau nữa nông dân được yên tâm sản xuất mà không lo khô hạn, xâm nhập mặn gì nữa.

Các nhà máy nước luôn có đủ nước ngọt phục vụ người dân, không còn cảnh uống nước mặn và đổi nước ngọt giá cao nữa.

VÂN TRƯỜNG ghi