Tiếng kêu cứu từ lưu vực sông Mê Kông
Hiện trạng sông Mê Kông đang ngày càng nguy kịch do tác động ở thượng nguồn đe doạ sự phát triển bền vững toàn khu vực.
Tiếng kêu cứu từ lưu vực sông Mê Kông
Hiện trạng sông Mê Kông đang ngày càng nguy kịch do tác động ở thượng nguồn đe doạ sự phát triển bền vững toàn khu vực.
Bên cạnh các đập thuỷ điện khổng lồ của Trung Quốc ở thượng nguồn, nhiều dự án thủy điện khác được xúc tiến trên dòng chính sông Mê Kông. Uỷ hội Sông Mê Kông (MRC) đang tiến hành các bước tiền tham vấn đối với dự án đập thủy điện Pak Beng, nằm trong chuỗi dự án 11 đập thuỷ điện sẽ “chặt nát” dòng Mê Kông đoạn chảy qua Lào. Theo MRC, con đập được thiết kế nằm trên dòng chính và có tổng công suất 912 megawatt, với khả năng xả nước gần 6.000 m3/giây.
Theo Tổ chức Sông ngòi quốc tế (International Rivers), đập Pak Beng sẽ có ảnh hưởng lớn đến vùng hạ lưu ở Lào, Thái Lan và Campuchia, còn khu vực ĐBSCL của VN sẽ chịu tác động nặng nhất. “Ngoài tình trạng ngăn cản sự di cư của các loài thuỷ sản, dự án sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến ĐBSCL như thay đổi dòng chảy và chu kỳ lũ cũng như giảm lượng phù sa và năng suất nông nghiệp”, bà Maureen Harris, Giám đốc chương trình Đông Nam Á của tổ chức này, cho biết.
Thuỷ sản bị “dội bom”
Ngoài ra, sông Mê Kông còn sắp bị cho nổ tung nhiều cồn bãi trong kế hoạch nạo vét đoạn dài khoảng 900 km từ tỉnh Vân Nam của Trung Quốc đến tỉnh Luang Prabang ở Lào. Theo kế hoạch, Tập đoàn quốc doanh xây dựng giao thông Trung Quốc (CCCC) đang khảo sát trước khi tiến hành nạo vét nhằm phục vụ tàu trọng tải đến 500 tấn thay vì dùng các tàu 60 tấn trên dòng chảy hiện nay. Chuyên san The Conversation dẫn lời chuyên gia Alan Marshall tại Đại học Mahidol (Thái Lan) nhận định điều này chẳng khác gì Trung Quốc sắp “dội bom” lên đầu nhiều loài thủy sản. “Hàng trăm cồn giữa sông đoạn chảy qua Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan và Lào sẽ bị thổi bay”, ông phân tích.
Cũng theo ông Marshall, tác hại từ việc thay đổi dòng chảy đối với an ninh nước và lương thực trong khu vực chưa hề được tính đến dù nguy cơ vô cùng lớn. Ông cho rằng sẽ rất thiển cận nếu đặt cược nguồn tài nguyên to lớn này chỉ để tăng một ít doanh thu từ giao thương với nước ngoài của Trung Quốc. Mới đây, hoạt động thăm dò trong dự án nạo vét thậm chí còn thọc sâu sang biên giới Thái Lan dù vấp phải sự phản đối quyết liệt của các chuyên gia môi trường và cộng đồng địa phương.
Trước thực trạng hiện nay, chuyên gia Tổ chức Bảo tồn WWF Marc Goichot nhận định với Thanh Niên rằng cần mở rộng khái niệm “quản lý nguồn nước” thành “quản lý lưu vực sông” đa quốc gia. Theo ông, cần thấy rõ vai trò quan trọng của sông Mê Kông trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực, nhất là ở ĐBSCL. “Không nên phá hỏng tương lai của mọi ngành kinh tế chỉ vì lợi ích ngắn hạn của một lĩnh vực duy nhất là năng lượng. Dù năng lượng là yếu tố then chốt nhưng thuỷ điện không phải là lựa chọn duy nhất tại lưu vực sông Mê Kông”, ông khuyến cáo. Trong khi đó, chuyên gia Sasaki kêu gọi tham vấn minh bạch hơn nữa về phát triển thuỷ điện để tối ưu hoá lợi ích, đồng thời giảm thiểu thiệt hại ở mức thấp nhất. Quyết liệt hơn, bà Harris khẳng định: “Phải khẩn cấp dừng xây thêm đập và tạm ngưng các dự án đang xây dựng để nghiên cứu thêm về tác động xuyên biên giới và dài hạn của chúng”.
Minh Phương
