Sài Gòn chuyện đời của phố: Ảnh cũ, người xưa

Không biết tự bao giờ, nửa thế kỷ trước hoặc có khi xa hơn nữa, những ngày đầu năm, nhiều gia đình ở Sài Gòn thường diện những bộ trang phục đẹp nhất rồi đến tiệm cùng chụp với nhau vài kiểu ảnh.

Ảnh chụp thiếu nữ và trẻ em trong studio ở Sài Gòn ngày xưaẢNH: TƯ LIỆU GIA ĐÌNH BÀ N.T.G – SƯU TẦM CỦA HOÀNG VIỆT

Ở các tiệm hình, chủ tiệm đã có sẵn các tấm phông rất đẹp vẽ đủ thứ cảnh bằng màu bột trên vải bố. Nhà nào muốn có cảnh sống trong lâu đài sang trọng thì hai vợ chồng ngồi trên bộ ghế salon, các con đứng, phía sau là phông vẽ cảnh cầu thang, nền gạch bông, lan can lầu, cửa sổ có màn tha thướt ngó ra cảnh vườn bông um tùm. Ai yêu thiên nhiên thì đứng trước phông có cây cối, con đường nhỏ ngoằn ngoèo. Ai thích du ngoạn phong lưu thì sẵn phông cảnh tháp Eiffel xa xa…

Các chủ tiệm ảnh còn chuẩn bị sẵn các thứ khác như ghế mây cho em bé ngồi, xe nhỏ để em bé cưỡi, súng đồ chơi hay nón cao bồi để giả làm tay thợ săn. Ảnh chụp phim lớn 6×6, rất nét. Vài ngày sau ra lấy ảnh, cả nhà sung sướng, tấm nhỏ bỏ album, tấm lớn lộng khung kiếng treo trên tường. Khách đến chơi xuýt xoa thấy ai cũng đẹp nhờ kỹ thuật bố trí ánh sáng chuyên nghiệp của thợ chụp hình, đã vậy còn dùng cọ chấm sửa mụn hay nếp nhăn trên mặt cho da thật láng.

Chụp ảnh cho khách trong ngày đầu năm, đối với anh Đức Vượng, chủ hiệu ảnh Mỹ Lai ở ngã tư Phú Nhuận là chuyện quá quen thuộc, dù đến nay hầu như đã mai một. Từ hồi còn nhỏ đầu thập niên 1960, anh đã phụ bố chụp và làm ảnh cho khách. Muốn chụp ảnh trong studio cho đẹp, từ những năm 1950, bố anh đã sắm sửa đủ các trang thiết bị. Ngoài máy ảnh có chân, dàn đèn, quan trọng nhất là những tấm phông bằng vải bố. Phải mua loại vải bố mịn, chắc và thuê hoạ sĩ vẽ cảnh vật theo ý mình muốn bằng màu đen trắng, xám. Tấm vải phải đủ lớn, phủ hết tường và dài đến mức có thể phủ luôn mặt đất, người được chụp có thể đứng lên trên vì không muốn thấy chân tấm phông, chỗ tiếp giáp với mặt đất. Nếu gặp phải tấm phông ngắn, chỉ vừa sát đất thì cần có sẵn vài dụng cụ như chậu hoa giả, chân cột để đặt vào che bớt tạo vẻ tự nhiên. Cảnh vẽ không được quá sắc nét, khi chụp trông mới tự nhiên, tạo cảm giác cảnh ở phía xa, ảnh có chiều sâu hơn. Nhà anh dùng hai tấm phông, đều là cảnh ngoại thất, một tấm ngoài sân căn biệt thự cổ và một tấm ngoài sân ngôi nhà ở hiện đại. Ngoài ra, còn có một tấm phông trơn màu xám nhạt, điểm xuyết chút mây trời nhè nhẹ xa xa. Khách có học, tinh tế thích phông này hơn.

Giống như các tiệm ảnh, tiệm Mỹ Lai phải trang bị thêm bàn ghế cổ điển hay tân thời phù hợp với phông. Có một thứ thường dùng là cái ghế mây cho các em bé khi chụp chung với gia đình hoặc chụp một mình. Nhà anh còn giữ lại cái ghế mây thời đó, thành ghế tròn xoe như mặt trăng. Bố anh thường bảo phải là ghế mây của người Hoa trong Chợ Lớn, mua ở vòng xoay Phú Lâm, mới chắc chắn và dẻo dai. Với kết cấu tròn như vậy, em bé ngồi trên ghế vững và đẹp. Nếu cần có thể phủ vải hoa lên thành ghế cho lạ mắt.

Anh Vượng nhớ những buổi sáng đầu năm, cửa tiệm vừa mở là đã thấy xa xa một chiếc xích lô chở nghễu nghện cả một gia đình, ông bố bận nguyên bộ complet, mẹ bận áo dài, hai đứa nhỏ diện áo sơ mi và một em bé trong lòng mẹ. Xe đổ xuống, cả nhà kéo vào ầm ĩ cả tiệm. Có khi vừa taxi, vừa xích lô đưa người đến, từng gia đình phải ngồi đợi đến phiên mình. Chụp xong, sẵn đang diện, họ lại ngoắc xe đi chúc xuân.

Các tiệm chụp hình thường bận rộn vào chiều thứ bảy, chủ nhật. Cuối tuần, nhiều người đến chụp ảnh. Một số gia đình đưa em bé dưới 1 tuổi đến, yêu cầu chụp em bé ở truồng nằm sấp, khoe cơ thể tròn trĩnh xổ sữa. Ảnh đó sẽ được phóng to treo trang trọng trên tường nhà qua nhiều năm, cả khi em bé đó lớn lên đi lấy chồng lấy vợ. Thỉnh thoảng, có gia đình đến chụp chung tấm ảnh với cậu ấm trong nhà sắp lên đường du học. Thanh niên, thiếu nữ đến chụp chân dung, chụp nửa người, nghiêng các kiểu, có khi gương mặt nửa sáng nửa trong bóng tối. Ảnh này dùng gửi người yêu hay bạn ở xa, đang trong quân ngũ hay đưa lên báo tham gia làm quen qua thư, kết bạn bốn phương…

Các tiệm chụp hình ở khu lao động thường đáp ứng nhu cầu thích chụp quần áo có hóa trang, như khăn voan kiểu Ấn, khăn choàng lông giả công chúa… của khách quanh đó. Ở khu vực đường Lê Lợi, đa số khách chỉ thích chụp ảnh giản dị chân phương, không hóa trang. Các tiệm ảnh khu người Hoa cũng chuộng hóa trang khi chụp ảnh. Kiểu chụp ảnh có phông màn đến thập niên 1990 thì nhạt dần. Đến nay, chỉ có các tiệm chụp ảnh cưới còn dùng phông, nhưng không vẽ cảnh, phông trơn và cũng điểm xuyết ít vân mây. Sau đó, chủ tiệm còn xử lý nhiều bước trên ảnh.

Phạm Công Luận

(Trích Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 4, NXB Văn hoá – Văn nghệ TP.HCM và Phương Nam Book)