Di sản của Thánh Phaolô

Lịch sử Kitô giáo của Malta bắt đầu bằng một cơn bão. Vào năm 60, khi đang trên đường đến Roma để chịu xét xử, tàu – trên đó có Thánh tông đồ Phaolô – bị đắm và dạt vào bờ biển Malta, một sự kiện kịch tính được ghi lại trong sách Tông Đồ Công Vụ (Cv 28, 1–10). Thánh nhân được dân đảo tiếp đón với “lòng nhân đạo hiếm có”, và trong ba tháng lưu lại đây, Thánh Phaolô đã làm nhiều phép lạ chữa lành và rao giảng Tin Mừng. Trong số những người được đánh động bởi sứ vụ của Thánh Phaolô có Pupliô, viên quan lớn nhất của đảo, người sau này trở thành giám mục đầu tiên của Malta.

Trong cuộc viếng thăm Malta năm 2010, Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI đã gọi sự xuất hiện của Thánh Phaolô là “món quà lớn nhất” được trao tặng cho quần đảo, và thực sự, món quà ấy đã được người dân Malta đón nhận hết lòng. Dù sách Tông Đồ Công Vụ không ghi chép rõ ràng các cuộc cải đạo, nhưng thật khó tưởng tượng một Thánh Phaolô đầy nhiệt huyết lại sống giữa người Malta suốt nhiều tháng mà không rao giảng Tin Mừng. Những bằng chứng lịch sử xác nhận Kitô giáo đã bén rễ sớm nơi đây, với các hầm mộ Kitô giáo và nhà thờ thời Byzantine chứng minh sự hiện diện năng động của cộng đoàn tín hữu vào thế kỷ IV.

Malta được coi là một trong những cái nôi đầu tiên của Kitô giáo là điều không thể phủ nhận. Truyền thống Kitô giáo của Malta cổ không kém gì các trung tâm như Giêrusalem, Côrintô hay Roma, mặc dù các hoàn đảo này có diện tích nhỏ bé và vị trí tương đối biệt lập.

Pháo đài hy vọng

Xuyên suốt lịch sử, Malta đã giữ vai trò then chốt như một thành trì bảo vệ Kitô giáo. Điều này được thể hiện rõ rệt nhất trong cuộc vây hãm vĩ đại năm 1565, khi Đế quốc Ottoman tìm cách chiếm hòn đảo như một bàn đạp để tiến vào châu Âu. Các Hiệp sĩ của Thánh Gioan, cùng với người dân Malta, đã kiên cường chống trả suốt nhiều tháng trước những đợt tấn công dữ dội, và chiến thắng kỳ diệu của họ đã bảo vệ Kitô giáo phương Tây, đồng thời tạo tiền đề quyết định cho trận chiến Lepanto sau đó. Sự kháng cự của Malta trong cuộc vây hãm đã mang lại cho đảo quốc này danh tiếng như một pháo đài không thể lay chuyển của niềm hy vọng và lòng sùng kính Đức Maria. Chiến thắng được cho là nhờ sự can thiệp quan trọng của Đức Mẹ Chiến Thắng.

Nhưng ngay cả trước cuộc vây hãm vĩ đại, Malta đã trải qua nhiều thế kỷ biến động. Từ năm 869 đến 1091, hòn đảo nằm dưới quyền cai trị của người Hồi giáo. Một số nhà sử học từng cho rằng giai đoạn này đã làm gián đoạn tính liên tục của Kitô giáo tại đây, nhưng bằng chứng khảo cổ và nông nghiệp lại cho thấy điều ngược lại. Các cuộc khai quật đã phát hiện nhiều hiện vật của Kitô giáo từ thời kỳ này, bao gồm các nhà thờ mang phong cách Byzantine và các hầm mộ, cho thấy một cộng đoàn Kitô hữu kiên cường vẫn tồn tại, thậm chí phát triển mạnh mẽ một cách đáng kinh ngạc. Đến thế kỷ XII, khi lực lượng Norman tái chiếm hòn đảo, Kitô giáo đã công khai trỗi dậy và một lần nữa bước vào thời kỳ hưng thịnh.

Một vùng đất sùng kính Đức Mẹ Maria

Lòng sùng kính Đức Maria của Malta là một trong những nét đặc trưng nổi bật nhất của quốc đảo này. Đức Trinh Nữ Maria có vị trí đặc biệt trong tâm hồn người dân Malta. Đền thánh Quốc gia Đức Mẹ Ta’ Pinu tại Gozo, có niên đại ít nhất từ đầu thế kỷ 15, là một địa điểm hành hương quan trọng, mỗi năm thu hút hàng ngàn người. Đền thánh được xây dựng quanh một sự kiện phép lạ vào thế kỷ 19, là một minh chứng mạnh mẽ về niềm tin sâu sắc của người Malta vào sự chuyển cầu của Đức Mẹ.

Tuy nhiên, lòng sùng kính Đức Maria tại Malta đã có từ rất lâu trước khi có Đền thánh Ta’ Pinu. Suốt nhiều thế kỷ, các hòn đảo đã được trang hoàng bởi nhiều nhà nguyện và nhà thờ dâng kính Đức Mẹ, một minh chứng sống động cho vai trò trung tâm của Mẹ trong đời sống thiêng liêng của người Malta. Lịch phụng vụ của Malta có nhiều lễ Đức Maria, trong đó nhiều lễ quy tụ cả cộng đoàn đến với nhau trong cầu nguyện và cử hành.

Thật vậy, Malta nổi tiếng với các cuộc hành hương kính Đức Maria mang nét độc đáo riêng. Một trong số đó là Camino Mariæ Melitensis, một tuyến hành hương dài 60 km kéo dài từ Castrum Maris đến Mellieħa, được thiết kế bởi tổ chức XirCammini phối hợp với VisitMalta. Tuyến đường này kết nối những địa danh tiêu biểu nhất trong truyền thống sùng kính Đức Mẹ phong phú của Malta.

Các địa điểm thánh thiêng và dấu tích Kitô giáo sơ khai

Di sản thiêng liêng của Malta được khắc hoạ ngay trong chính cảnh quan của hòn đảo. Những hầm mộ Kitô giáo tại Malta, có niên đại từ những thế kỷ đầu tiên của đức tin, chắc chắn là quan trọng nhất ngoài Roma. Các khu mộ này, với bàn tiệc agape và nhiều biểu tượng Kitô giáo, là bằng chứng sống động về một cộng đoàn đã sống và chết trong niềm hy vọng vào sự Phục Sinh.

Những địa điểm đáng chú ý khác bao gồm các nhà thờ cổ và hầm mộ tại Tad-Dejr, tàn tích của một vương cung thánh đường Byzantine ở Tas-Silġ, và khu phức hợp San Pawl Milqi, nơi theo truyền thống cho rằng Pupliô đã đón tiếp Thánh Phaolô. Mỗi địa điểm đều cung cấp một cái nhìn sâu sắc về đời sống đức tin mạnh mẽ của các Kitô hữu tiên khởi tại Malta, cũng như sự kiên cường của họ trong việc gìn giữ đức tin giữa bao nghịch cảnh.

Malta và sứ vụ Năm Thánh

Khi Giáo hội hoàn vũ cử hành Năm Thánh, mẫu gương của Malta tỏa sáng cách đặc biệt. Câu chuyện của đảo quốc này là một hành trình kiên trì, một chứng tá về sức mạnh bền bỉ của niềm hy vọng trước mọi thử thách. Truyền thống Kitô giáo không gián đoạn của quần đảo Malta mang lại hy vọng cho Giáo hội hôm nay, nhắc nhở chúng ta rằng niềm hy vọng có thể vượt qua thời gian, xung đột và thay đổi.

Vai trò của Malta trong sứ vụ Năm Thánh mang nhiều chiều kích. Trước hết, đó là lời nhắc nhớ về căn tính truyền giáo của Giáo hội, với công cuộc rao giảng Tin Mừng của Thánh Phaolô vẫn đang trổ sinh hoa trái cho đến ngày nay. Đồng thời, Malta cũng nêu bật tầm quan trọng của niềm hy vọng, khi người dân nơi đây đã gìn giữ đức tin của mình qua nhiều thế kỷ thử thách, từ các cuộc xâm lược ngoại bang cho đến những biến động văn hóa.

Cuối cùng, lòng sùng kính Đức Maria tại Malta nhấn mạnh đến mối liên hệ lâu dài của Mẹ như một nguồn an ủi và hướng dẫn cho mọi Kitô hữu. Khi các tín hữu hành hương đến những địa điểm linh thiêng như Đền thánh Đức Mẹ Ta’ Pinu, Đền thánh Quốc gia Đức Mẹ Mellieħa, và một số đền thánh khác, họ được nhắc nhớ về vai trò của Mẹ Maria trong việc dẫn đưa các tín hữu đến gần hơn với Con của Mẹ.

Những đóng góp của Malta cho Kitô giáo toàn cầu vượt xa quy mô của quốc đảo này. Lịch sử của Malta nhắc nhở chúng ta rằng ngay cả những cộng đoàn nhỏ bé nhất, khi được bén rễ trong đức tin và niềm hy vọng, cũng có thể tạo nên ảnh hưởng to lớn đối với thế giới. Khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô mời gọi Giáo hội sống sứ vụ, Malta hiện lên như một ngọn hải đăng hy vọng, một chứng tá sống động cho sức mạnh biến đổi của Tin Mừng.

Trong lúc cử hành Năm Thánh, Giáo hội có thể tìm thấy cảm hứng nơi Malta, học hỏi từ truyền thống đức tin lâu đời của quốc gia này, lòng can đảm trong việc bảo vệ chân lý, và niềm hy vọng không lay chuyển nơi Đức Kitô. Lịch sử của Malta là một lời mời gọi gửi đến mọi tín hữu: hãy đem đức tin ra giữa lòng thế giới với lòng tin tưởng, trông cậy vào Thiên Chúa, Đấng đã gìn giữ dân Người qua bao thế hệ. Hãy đáp lại lời mời hành hương, và khám phá cách mà niềm hy vọng vẫn đang sống động nơi quần đảo Malta ngày nay.

Vatican News

Nguồn: https://www.vaticannews.va/vi/church/news/2025-06/su-vu-malta-nam-thanh-chung-ta-duc-tin-hy-vong.html