Đại lễ mừng kỷ niệm 100 năm Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng

LẠNG SƠN (21.11.2013) – Vào ngày 21-11-2013, hàng ngàn trái tim của mọi thành phần Dân Chúa giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng chung nhịp đập hướng về Nhà thờ Chính toà của giáo phận trong ngày hân hoan cử hành Đại lễ Năm Thánh kỷ niệm 100 năm Toà Thánh thiết lập Phủ doãn Tông toà Lạng Sơn – Cao Bằng.

Những cơn mưa rả rích cùng với tiết trời lạnh miền sơn cước không làm vơi đi niềm vui, không làm chùn bước chân của dòng người từ khắp các nẻo đường của giáo phận về tham dự Đại lễ. Đoàn xa xôi nhất đến từ Giáo xứ Thánh Tâm Hà Giang vượt qua chặng đường 450 km đã về từ sáng sớm ngày hôm qua, 20-11. Dẫu đường sá xa xôi với bao khó khăn nhưng sự háo hức và niềm vui của mọi người không hề thuyên giảm. Nhà thờ Chính toà đã thực sự trở nên mái nhà chung và diễn tả sống động một bầu khí gia đình thật đẹp nơi Giáo phận truyền giáo Lạng Sơn – Cao Bằng.

Ngay từ rạng sáng, nhiều người đã đến Nhà thờ Chính toà để cộng tác chuẩn bị mừng Đại lễ Năm Thánh Giáo phận, tùy theo khả năng.

Trong phòng khách Toà Giám mục, Đức cha Giuse đón tiếp phái đoàn của các giáo phận, các đoàn thể và ban ngành, các đại diện Chính quyền từ Trung ương đến Tỉnh, thành phố và phường sở tại… đến chúc mừng và chia vui với gia đình giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng nhân dịp Đại lễ Năm Thánh.

Đúng 9g51, đồng hồ và các chuông trên tháp Nhà thờ Chính toà ngân lên rộn ràng, báo hiệu giờ cử hành Thánh lễ. Đoàn đồng tế gồm Đức Tổng giám mục Leopoldo Girelli và quý đức tổng giám mục, quý giám mục, quý linh mục và phó tế từ khuôn viên Toà Giám mục rước qua quảng trường Nhà thờ Chính toà, tiến lên lễ đài chính. Tham dự Thánh lễ đặc biệt long trọng này có trên 3.500 người gồm quý khách, quý tu sĩ và giáo dân khắp nơi.

Sau khi đoàn đồng tế đã tiến lên lễ đài, Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân, Giám mục Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng, thay mặt cho mọi thành phần Dân Chúa trong giáo phận phát biểu chào mừng các vị khách quý. Hiện diện trong Thánh lễ có Đức Tổng Giám mục Leopoldo Girelli – Đại diện Toà Thánh tại Việt Nam, Đức Tổng Giám mục Phêrô Nguyễn Văn Nhơn, Đức Tổng Giám mục Phanxicô Xaviê Lê Văn Hồng, Đức cha Giuse Nguyễn Chí Linh, Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Đệ, Đức cha Giuse Nguyễn Năng, Đức cha Tôma Vũ Đình Hiệu, Đức cha Gioan Maria Vũ Tất, Đức cha Cosma Hoàng Văn Đạt, Đức cha Giuse Vũ Văn Thiên, Đức cha Anphongsô Nguyễn Hữu Long, Đức cha Giuse Nguyễn Văn Yến và Đức cha Lorenso Chu Văn Minh; các cha tổng đại diện các giáo phận, quý cha bề trên dòng và rất đông quý cha trong và ngoài giáo phận. Đức cha Giuse cũng chào mừng và cảm ơn sự hiện diện của đại diện Chính quyền các cấp, từ Trung ương đến địa phương, các ban ngành đoàn thể, quý vị đại diện các Tôn giáo bạn và các vị khách từ nhiều giáo phận trong cả nước, đoàn đến từ Tổng Giáo phận Nam Ninh (Trung Quốc)…

Với tư cách vị mục tử của giáo phận, Đức cha Giuse vui mừng chào đón mọi thành phần Dân Chúa trong Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng đã trở về mái nhà chung của giáo phận họp mừng Đại lễ và cộng tác để công việc được tốt đẹp.

Trong diễn văn chào mừng, Đức cha Giuse đã khái lược dòng lịch sử 100 năm của Giáo phận truyền giáo Lạng Sơn – Cao Bằng qua những mốc quan trọng và những thời điểm đáng ghi nhớ. Từ khi hạt giống Tin Mừng được gieo vãi trong một cách thức rất đặc biệt, miền đất Lạng Sơn – Cao Bằng này đã trở nên một dấu chỉ tình thương và sự yêu thương quan phòng của Thiên Chúa. Hành trình 100 năm qua là hành trình đi trong ân sủng và phúc lành gìn giữ của Thiên Chúa. Hành trình trước mắt mang nhiều dấu chỉ của niềm vui và hy vọng về một mùa lúa thiêng liêng dồi dào cho cánh đồng truyền giáo bao la bát ngát nhưng đang ngày một khởi sắc. Dấu mốc lịch sử 100 năm của giáo phận là một thời khắc quan trọng để giáo phận nhìn lại quá khứ với niềm tri ân cảm tạ, chấn hưng hiện tại với niềm vui và bình an, hướng tới tương lai với niềm hy vọng và xác tín.

Đúng 9g45, Thánh lễ đại trào mừng 100 năm Toà Thánh thiết lập Phủ doãn Tông Toà Lạng Sơn – Cao Bằng được chính thức cử hành do Đức Tổng Giám mục Leopoldo Girelli chủ sự. Cộng đoàn phụng vụ tham dự trong niềm sốt sắng, trang nghiêm và tâm tình đầy xúc động.

Đức cha Giuse Nguyễn Chí Linh, Giám mục Giáo phận Thanh Hoá, đã có bài chia sẻ đầy ý nghĩa. Ngài điểm qua một vài kỷ niệm khi đến thăm giáo phận thời khó khăn với một vị giám mục, một linh mục, một nữ tu và số giáo hữu khiêm tốn, đời sống giáo phận nghèo nàn, cơ sở vật chất tiêu điều, một bầu khí cô quạnh, đìu hiu. Tưởng chừng như có những thời điểm giáo phận truyền giáo này chỉ còn là danh nghĩa. Nhưng, ơn Chúa quan phòng đầy tình thương đã luôn gìn giữ và nâng đỡ bằng nhiều cách thức khác nhau, khi âm thầm, khi mãnh liệt, để rồi hôm nay, giáo phận bừng lên sức sống mới, một sự hồi sinh đến bất ngờ. Giai đoạn lịch sử 100 năm đánh dấu bao thăng trầm trong đời sống giáo phận, nhưng đó cũng là những năm tháng hạt giống Tin Mừng được âm thầm gieo vãi và chờ ngày kết trái đơm bông. Đức cha Giuse bày tỏ hy vọng và xác tín rằng với ơn Chúa và nỗ lực của mọi thành phần Dân Chúa nơi đây, ánh sáng Tin Mừng sẽ được chiếu toả mạnh mẽ hơn, xuyên qua từng dãy núi, chiếu toả trên núi rừng và thấm đẫm vào từng bản làng, thôn xóm.

Sau phần hiệp lễ và lời nguyện của vị chủ tế, cha Tổng Đại diện Giuse Trần Đức Hạnh, thay mặt cho mọi thành phần Dân Chúa trong Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng, nói lên tâm tình tri ân và niềm cảm tạ tới Đức Tổng Giám mục Đại diện Toà Thánh, quý đức tổng giám mục, quý đức giám mục, quý cha, quý tu sĩ, quý khách đã đến chúc mừng, chia sẻ niềm vui với giáo phận nhân dịp Đại lễ Năm Thánh kỷ niệm 100 năm của giáo phận truyền giáo. Với sự quan tâm ưu ái của Toà Thánh, của các đấng bậc trong Hội Thánh và của các vị mục tử, con thuyền Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng đã vượt qua được những thăng trầm và thách đố khắc nghiệt của hoàn cảnh và thời cuộc, để hôm nay, giáo phận có những sự hồi sinh và những phát triển đáng khích lệ. Ngày Đại lễ Năm Thánh hôm nay được diễn ra thật tốt đẹp và cảm động. Đó là bằng chứng rõ nét tình thương Thiên Chúa và tấm lòng của quý đấng bậc, quý khách đối với giáo phận nhỏ bé xa xôi này. Cha Giuse cũng cảm ơn sự cộng tác nhiệt tình của các giáo xứ, dòng tu và các đoàn hội cùng mọi thành phần Dân Chúa cho ngày đại lễ hôm nay.

Những bó hoa tươi như gói ghém bao tâm tình tri ân của con cái xứ Lạng được kính tặng Đức Tổng Giám mục Đại diện Toà Thánh, quý đức tổng, quý đức cha hiện diện.

Đức Tổng Giám mục Leopoldo Girelli bày tỏ sự vui mừng và cảm kích khi lần thứ ba được đến thăm Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng và nhất là hiện diện, chủ sự Thánh lễ mừng bách chu niên giáo phận. Nhìn vào bầu khí long trọng của Thánh lễ này, cũng như Đêm Diễn Nguyện đầy ý nghĩa hôm trước, ngài nói lên sự phát triển đầy khích lệ của giáo phận, cũng như sự nỗ lực với tất cả nhiệt tâm của Đức cha Giuse, quý cha và toàn thể Dân Chúa nơi đây. Một giáo phận truyền giáo nhỏ bé nhất của Giáo hội Công Giáo tại Việt Nam, nhưng đang có những sự vươn lên đầy hy vọng. Lạng Sơn – Cao Bằng được ví như hai con mắt thật đẹp của Giáo hội Việt Nam hôm nay.

Ngài ví von một cách thật ấn tượng: hôm nay chúng ta thấy trời mưa nên quảng trường này được che bằng hai chiếc ô rất lớn, tượng trưng cho Lạng Sơn và Cao Bằng, nhưng chúng ta chỉ có một mái thật rộng để che lễ đài này, nói lên chỉ có một Giáo hội duy nhất, và tất cả chúng ta quy tụ nơi đây để bày tỏ một tinh thần Gia đình duy nhất. Chúng ta hãy hết sức gìn giữ những giá trị quý báu của tiền nhân đi trước đã dầy công vun trồng, và hôm nay hãy tiếp tục chăm sóc cho cánh đồng truyền giáo có được những mùa gặt bội thu.

Sau lời huấn từ, Đức Tổng Giám mục chủ sự và quý đức tổng, quý đức cha đã long trọng ban phép lành cho toàn thể Cộng đoàn hiện diện. Thánh lễ kết thúc lúc 11g15, mọi người cất cao lời cảm tạ hồng ân Thiên Chúa và chia sẻ với nhau niềm hân hoan vui mừng trong ngày Đại lễ.
 

Kính thưa cộng đoàn phụng vụ.

Chúng ta đang có mặt tại Lạng Sơn, nơi có những thắng cảnh nổi tiếng đã gợi hứng cho hai câu thơ hữu tình: “Ai lên xứ Lạng cùng anh; bõ công cha mẹ sinh thành nên em.”

Về lãnh địa tôn giáo, chúng ta đang có mặt tại Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng, giáo phận ít người có đạo nhất của Giáo hội Việt Nam. Đại lễ như hôm nay, nếu là tại các giáo phận khác, chắc chắn là sẽ chật ních giáo dân. Nhưng ở đây, như mọi người đang thấy, đa số người hiện diện đều là khách đến từ xa. Tổng số giáo dân của Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng hiện nay chỉ trên năm nghìn, ít hơn một giáo xứ cỡ trung của các giáo phận khác. Chẳng những ít, lại còn rải rác trên một địa bàn dài hơn năm trăm kilômét. 

Điều đó đủ nói lên hoàn cảnh đặc thù của Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng. Mỗi lần nghĩ đến miền đất Giáo Hội địa đầu giới tuyến này, dường như ai trong chúng ta cũng đều cảm thấy ít nhiều bồi hồi thương cảm. Bản thân tôi, mỗi lần nghĩ đến Lạng Sơn – Cao Bằng, tôi lại nhớ đến kỷ niệm một chuyến đi tham quan miền Bắc hai mươi năm về trước. Đoàn chúng tôi, gồm 9 linh mục hạt Phan Rang, giáo phận Nhatrang, đã dừng chân tại Lạng sơn. Trong tâm tưởng của tôi lúc đó, Toà giám mục nào cũng phải là một ngôi nhà bề thế, vững chắc. Thế mà, đến cái nơi gọi là Toà Giám mục Lạng Sơn ấy, bước vào cổng băng qua một khu vườn hoang liêu cô tịch, chỉ thấy một căn nhà gỗ, còn mới, nhưng thô sơ và nhỏ như một hộ thường dân nghèo. Trước hiên, một cái lu nước trơ vơ, một con khỉ lặng lẽ ăn chuối, vài cái cuốc dựng hững hờ bên vách ván… Lòng tôi lúc ấy chùng xuống theo cảnh vật im lìm tĩnh mịch. Càng xúc động hơn nữa khi nhìn thấy một linh mục già yếu hom hem, lẫm đẫm bước ra tiếp khách. Thì ra đó chính là Đức cha Vinh-sơn Phaolô Phạm Văn Dụ, Giám mục Giáo phận LS-CB… Từ sau nhà, một cụ bà tuổi chừng 90, nhỏ thó, gầy còm. Thoắt một cái đã thấy bà leo lên cây hồng trong sân, hái quả để tặng chúng tôi. Đức cha giới thiệu đó là Sr. Mến, nữ tu duy nhất của giáo phận. Ngài còn nói giáo phận có một cha già duy nhất đã ngoài 80 nhưng hôm nay không ở đây. 

Thì ra Lạng Sơn – Cao Bằng chỉ có một Giám mục già, một linh mục cũng già, và một nữ tu còn già hơn. 3 con số 1 gầy yếu ấy xem ra rất biểu trưng cho lịch sử Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng.

Thật vậy, thời cực thịnh trước năm 1954, LS-CB có đến hai giám mục, 30 linh mục. Thế mà bây giờ chỉ có 1 giám mục và 16 linh mục. Thời bấy giờ đã có Chủng viện Têrêxa, nay chủng viện không còn nữa, và không biết đến bao giờ mới khôi phục lại được. Thời bấy giờ, con số giáo dân là 5.000. Bây giờ là 5.400, chỉ hơn được 400 sau một chằng đường dài đăng đẵng gần 60 năm. 

Bao nhiêu năm xây dựng từ khi thiết lập Phủ doãn Tông toà năm 1913 để rồi khi đất nước chia đôi năm 1954, LS-CB hầu như hoàn toàn phá sản, chỉ còn lại sợ hãi và đói nghèo! Chưa kịp đứng lên thì cuộc chiến Việt-Trung năm 1979 lại cướp đi tất cả: Lạng Sơn – Cao Bằng chỉ còn lại hốt hoảng lo âu? 

Phải chăng lịch sử của miền đất này chỉ là lịch sử của đau thương khốn khó? Phải chăng 100 năm Phũ doãn Tông toà Lạng Sơn – Cao Bằng chỉ là 100 năm thoái hoá, 100 năm đi lùi, 100 năm hao mòn hy vọng?

Lấy gì để tạ ơn Chúa với một quá khứ dập vùi như thế ? Tìm đâu ra nghị lực với một hiện tại mong manh như hiện nay? Trông vào đâu bây giờ để tiến vào tương lai? Đến khi nào Lạng Sơn – Cao Bằng mới theo kịp các giáo phận bạn? 

Thật vậy, với những con số thật đáng bi quan hiện nay, Lạng Sơn – Cao Bằng, chúng ta dễ mà nghĩ rằng chả bao lâu nữa giáo phận này sẽ bị xoá tên. 

Nhưng thưa cộng đoàn phụng vụ.

Cứ cái nhìn nhân loại, người đời có thể nghĩ như thế. Nhưng dưới con mắt đức tin, lịch sử không chỉ là những con số. Lịch sử chủ yếu là thời gian Thiên Chúa thực hiện ý định của Ngài. Lịch sử dẫu có thăng trầm, có là thất bại, vẫn là lịch sử của tình thương Thiên Chúa. Cuộc đời 25 năm của Têrêxa Hài Đồng Giêsu là một cuộc đời diễn ra trong đau khổ, nhưng cuối cùng chị đã vui mừng kêu lên “mọi sự đều là hồng ân Thiên Chúa”. Thánh Phaolô trong bài đọc thứ hai hôm nay cũng cho rằng lịch sử là thời gian chúng ta mong đợi Thiên Chúa bày tỏ vinh quang của Người.

Quả thế, lần dở lịch sử, chúng ta thấy: Lạng Sơn – Cao Bằng đã được khai sinh bằng máu các thánh tử đạo. Người giáo dân đầu tiên tới đây năm 1858 là Ông Phó Nhậm, thời Tự Đức bị đày lên Lạng Sơn chỉ vì ông là con ruột của ông Trùm Đích, Nam Định, can tội chứa chấp cha Thánh Giacôbê Đỗ mai Năm Thanh hoá nên bị xử trảm năm 1838. 

Người có đạo thứ hai tại Lạng Sơn cũng là một người bị phát vãng, đó là thầy Trần Triêm tức cụ sáu Trần Lục, người sau này xây nhà thờ đá Phát Diệm. Ba trăm người giáo hữu kế tiếp ở Lạng Sơn hầu hết đều là dân bị triều đình Huế lưu đày biệt xứ. Rõ ràng là Thiên Chúa đã “rút sự lành từ sự dữ”. Ngài đã dùng “viên đá bị thợ xây loại bỏ” làm “đá góc tường” để xây dựng Toà nhà Hội Thánh Chúa tại đây. 

Từ đó, hàng hàng lớp lớp linh mục Việt Nam, Pháp, Tây Ban Nha, Dòng Đa Minh và các cha triều kế tiếp nhau đổ về LS-CB. Giáo dân từ các giáo phận bạn đến Lạng Sơn – Cao Bằng đến đây lập nghiệp tuy không đông nhưng cũng đủ để tạo ra một cộng đoàn mỗi lúc một phát triển. 

Có thể nói được rằng giáo phận LS-CB là thành phẩm của một công trình hợp tác rộng lớn đa thành phần và đa quốc gia. Phải chăng đó là nét biệt loại nhất của Giáo Hội Chúa tại LS-CB ? Mãi đến nay, LS-CB vẫn còn là một điểm hẹn truyền giáo của các linh mục, nữ tu, chủng sinh và giáo dân đến từ mọi nẻo đường đất nước, từ Long Xuyên xa xôi cực Nam cho đến thủ đô Hà Nội tận miền Bắc, từ Giáo phận Thái Bình, Bắc Ninh, Phát Diệm, Bùi Chu, cho đến các dòng Đa Minh, Ngôi Lời, Phanxicô, Don Bosco, Chúa cứu thế, tu hội Lazarristes, các nữ tu Đaminh Lạng Sơn, St. Paul de Chartres, Thủ Thiêm…Tất cả đang có mặt trên cánh đồng Lạng Sơn – Cao Bằng sặc sỡ muôn màu với các dân tộc Kinh, Hoa, H’mong, Dao, Tày, Nùng… Đó là bằng chứng hùng hồn nhất cho thấy trong suốt dòng lịch sử đầy máu, mồ hôi và nước mắt, chưa bao giờ cánh đồng Lạng Sơn – Cao Bằng thiếu thợ gặt từ muôn phương đổ về.

Phải chăng Lạng Sơn – Cao Bằng là nơi ứng nghiệm lời tiên tri của Thánh vịnh 126: “Ai nghẹn ngào ra đi gieo giống. Mùa gặt mai sau khấp khởi mừng”? Phải chăng Lạng Sơn – Cao Bằng là nơi hạt cải tẻo teo đang lớn dần và trở thành “đất lành chim đậu”? 

Trên đường về Lạng Sơn hôm qua, tôi bỗng phát hiện lượng xe trọng tải đông gấp bội lượng xe trên các trục lộ khác. Tôi chợt nghĩ rằng đó là hình ảnh tuyệt vời nhất về Giáo phận Lạng Sơn – cao Bằng. Rồi đây, sức sống của Lạng Sơn – Cao Bằng sẽ tuôn chảy ào ạt như thác lũ về muôn nơi. Rồi đây, muôn dân sẽ rầm rồ đổ về Lạng Sơn – Cao Bằng như xưa kia các dân tộc thi nhau trẩy hội Giêrusalem.

Tôi còn nhận thấy Lạng Sơn – Cao Bằng có nhiều núi đá vôi nổi tiếng. Đẹp thì có đẹp nhưng cũng phải nhìn nhận là khô cằn và trơ trụi. Thế mà kể từ ngày nông dân tại đây biết cách trồng cây na, thảm xanh bạt ngàn đã bao phủ khô cằn trơ trụi. Đó là ý tưởng mà mà Đức Tổng Giuse Ngô Quang Kiệt, nguyên Giám mục Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng, nhân một lần giảng tĩnh tâm cho Linh mục đoàn Nha Trang, đã dùng để mô tả viễn ảnh tương lai tươi đẹp của Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng. Có nghĩa là rồi đây, hạt giống đức tin cũng sẽ phủ xanh mọi nơi Lạng Sơn – Cao Bằng như cây na.

Trong bài “tâm tình về quá khứ, hiện tại và tương lai” ngày 20-10-203, Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân của chúng ta đã kể lại chuyến đi thăm LS-CB năm 1991 và ngài đã viết: “Lúc bấy giờ, trong tôi không có một tư tưởng nào dù nhỏ nhất là sẽ có ngày mình sẽ hiện diện, sống và làm việc tại Toà Giám mục của Giáo phận luôn được gọi là “truyền giáo” này? Quả thật, đó là thánh ý của Thiên Chúa mà ngày hôm nay nhìn lại, tôi cảm nhận rằng đó chính là sự huyền diệu trong chương trình quan phòng của Thiên Chúa”. 

Ơn Chúa là thế đó. Ngài đưa chúng ta vào sự nghiệp của Ngài một cách tài tình đến độ chúng ta không ngờ. Như lời Thánh Phaolô trong bài đọc thứ hai hôm nay, Ngài dành cho chúng ta vinh dự được “hiệp thông với Con của Ngài là Đức Giêsu Kitô” trong công cuộc xây dựng Nước Chúa trên trần gian. 

Chúa Giêsu trong bài Tin Mừng hôm nay đi trên vùng biên giới Samaria và Galilêa, bên này là tín hữu, bên kia là lương dân. Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng hôm nay cũng đang đi trên miền biên giới cực Bắc Việt Nam. Biết đâu, cũng giống như Đức cha Giuse Ngân không ngờ một ngày nào đó sẽ là Giám mục Lạng Sơn – Cao Bằng, người Lạng Sơn – Cao Bằng một ngày nào đó sẽ là những tay thợ gặt lành nghề trên cánh đồng truyền giáo mênh mông bát ngát bên kia thác Bản Giốc? Và nếu vậy phải chăng Chúa đang chuẩn bị cho Lạng Sơn – Cao Bằng một sứ mệnh và một vinh dự lớn lao? 

“Các đấng tiền bối đã làm được bao công việc nơi đây, lẽ nào mình không làm được gì?” Đó là lời tuyên bố đầy tự tin, đầy lạc quan và đầy hứa hẹn của Đức Cha Giuse đương nhiệm nhân dịp Năm Thánh kỷ niệm 100 năm Phũ doãn Tông toà Lạng Sơn. 

Thay mặt cho tất cả khách mời hôm nay, tôi xin mượn ý tưởng đó của ngài làm lời cầu chúc tốt đẹp nhất gửi đến mọi thành viên đại gia đình Lạng Sơn – Cao Bằng, đến tất cả những ai yêu mến Lạng Sơn – Cao Bằng, đến những người phương xa đang hướng lòng về Lạng Sơn – Cao Bằng.

Bên kia đám mây, mặt trời vẫn chiếu sáng. Hỡi con cái Lạng Sơn – Cao Bằng, hãy cố lên. Amen

+ Giuse Nguyễn Chí Linh

Giám mục Hoá