Được thúc đẩy bởi tinh thần Năm Thánh, tài liệu kêu gọi các Giáo hội địa phương thúc đẩy cuộc hoán cải sinh thái toàn diện cả ở cấp độ cá nhân và cộng đồng trong các bối cảnh xã hội khác nhau.

Thúc đẩy các cơ chế tái cơ cấu nợ

Nhắc lại số 51 của Thông điệp Laudato si’ và lời kêu gọi của Đức Giáo hoàng Phanxicô về việc xóa nợ cho các quốc gia nghèo, tài liệu nhấn mạnh sự mất cân bằng bắt nguồn từ lịch sử dài của bất bình đẳng, khai thác và lệ thuộc cơ cấu. Điều này khiến nhiều người cho rằng các quốc gia đang phát triển đang cho các nước công nghiệp hoá vay một khoản nợ sinh thái, được dùng để bù đắp ít nhất một phần khoản nợ tài chính họ đang gánh chịu.

Tài liệu viết: “Một bước đi cụ thể có thể là việc kích hoạt các cơ chế tái cơ cấu nợ công nhận sự tồn tại của hai hình thức nợ gắn kết với nhau: nợ kinh tế và nợ sinh thái. Các cơ chế này có thể được phát triển hơn nữa trong khuôn khổ cải cách cần thiết của hệ thống tài chính đa phương, sao cho phù hợp hơn với mục tiêu giảm đói nghèo và bảo vệ thụ tạo.”

Nguồn gốc thực dân của khủng hoảng nợ sinh thái

Tài liệu giải thích rằng cuộc khủng hoảng nợ bắt nguồn từ di sản của chủ nghĩa thực dân. Sau khi giành được độc lập trong thế kỷ 20, nhiều quốc gia đã phải gánh khoản nợ từ thời thuộc địa và buộc phải vay mới để bảo đảm các dịch vụ cơ bản và cơ sở hạ tầng. Điều này tạo ra sự lệ thuộc lâu dài vào các thể chế tài chính quốc tế, hình thành cái gọi là bẫy nợ: một vòng luẩn quẩn trong đó việc trả lãi đã rút cạn các nguồn lực công thiết yếu như y tế và giáo dục, cản trở sự phát triển bền vững. Đại dịch, khủng hoảng khí hậu, lạm phát và xung đột đã làm trầm trọng thêm tình hình. Từ năm 2004 đến 2023, nợ công của các quốc gia đang phát triển đã tăng gấp bốn lần.

80% lượng khí thải đến từ các nước G20

Mặc dù khó có thể định lượng chính xác tổng nợ sinh thái, nhưng chắc chắn rằng phần lớn đến từ Trung Quốc, Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu, trong khi các nước kém phát triển chỉ chiếm khoảng 4% lượng phát thải toàn cầu. Sự mất cân đối này là rõ ràng. Hơn nữa, những cộng đồng ít chịu trách nhiệm gây ra nhất cho cuộc khủng hoảng khí hậu lại đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Không có đủ nguồn lực kinh tế và cơ sở hạ tầng để thích ứng, họ phải gánh chịu những hậu quả nặng nề nhất từ một cuộc khủng hoảng mà họ không tạo ra.

Xoá nợ không phải là liên đới mà là công lý đền bù

Tài liệu cũng cảnh báo rằng quá trình chuyển đổi kỹ thuật số có nguy cơ lặp lại – thay vì vượt qua – việc khai thác và bất công cơ cấu vốn từng chi phối mối quan hệ giữa Bắc và Nam bán cầu. Nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng đối với nguyên liệu thô đã gây ra áp lực khai thác mới, chủ yếu tập trung ở các quốc gia phía Nam, nơi thường thiếu các biện pháp bảo vệ môi trường và xã hội. Các hệ sinh thái bị hủy hoại để phục vụ chuỗi cung ứng cho các quốc gia giàu có, trong khi họ là những người hưởng lợi chính.

Từ quan điểm này, tài liệu của Vatican nhấn mạnh rằng việc xoá nợ tài chính không được coi là một hành động liên đới hay quảng đại, mà là một hành động công lý đền bù. Đây không phải là một hình phạt, mà là một phương tiện để xây dựng một liên minh mới giữa các dân tộc, đặt nền tảng trên công lý xã hội và việc chăm sóc ngôi nhà chung.

Một liên minh mới vì công ích

Do đó, Bộ Phục vụ Phát triển Con người Toàn diện nhấn mạnh rằng vấn đề cốt lõi không nằm ở lòng bác ái, mà ở bất công cơ cấu và các mô hình phát triển không bền vững. Từ đó, tài liệu kêu gọi một “liên minh mới” thúc đẩy và chia sẻ công ích, trách nhiệm, công lý xã hội, tình liên đới, bổ trợ, tham gia, công bằng cùng và liên thế hệ, cùng với việc bảo vệ và chăm sóc thụ tạo, sự thận trọng và phòng ngừa, cũng như quyền tiếp cận các nhu cầu cơ bản, bao gồm giáo dục về sinh thái toàn diện.

Tất cả những điều này đòi hỏi một “sự thay đổi hướng đi sâu sắc”, bao gồm cả trong hoạt động mục vụ của các Giáo hội, vốn được kêu gọi thực hành đích thực tính Công giáo và hiệp hành. Lời mời gọi được đưa ra trong tài liệu là: thay đổi mô hình, không bị phân tâm, và hoàn toàn đón nhận tầm nhìn về sinh thái toàn diện, tình huynh đệ và tình bạn xã hội.

Vatican News

Nguồn: https://www.vaticannews.va/vi/vatican-city/news/2025-06/toa-thanh-xoa-no-khong-chi-bac-ai-cong-ly-den-bu.html