Tiếp kiến chung 14/2: Sự biếng nhác làm cho cuộc sống trở nên đơn điệu, nhàm chán

Sáng ngày 14/02, Đức Thánh Cha đã có buổi tiếp kiến chung thứ Tư hằng tuần với chủ đề “sự biếng nhác” trong loạt bài giáo lý về các thói xấu và các nhân đức. Buổi tiếp kiến diễn ra tại Hội trường Phaolô VI với khách hành hương chật kín các chỗ ngồi trong Hội trường. Đây là buổi tiếp kiến đông nhất kể từ mùa đông, khi các buổi tiếp kiến diễn ra tại Hội trường Phaolô VI thay vì tại Quảng trường Thánh Phêrô, vì trời lạnh.

Bài Tin Mừng (Mt 26,36.40-41) trước bài giáo lý

Bấy giờ Đức Giêsu đi cùng với các ông đến một thửa đất gọi là Ghếtsêmani. Người nói với các môn đệ: “Anh em ngồi lại đây, Thầy đến đàng kia cầu nguyện.”… Rồi Người đến chỗ các môn đệ, thấy các ông đang ngủ, liền nói với ông Phêrô: “Thế ra anh em không thể canh thức nổi với Thầy một giờ sao?  Anh em hãy canh thức và cầu nguyện, để khỏi lâm vào cơn cám dỗ. Vì tinh thần thì hăng say, nhưng thể xác lại yếu hèn.”

Trong số tất cả các mối tội đầu, có một thói xấu thường không được chú ý, có lẽ vì cái tên của nó khiến nhiều người khó hiểu, tôi đáng nói đến sự biếng nhác. Vì lý do này, trong danh mục các thói xấu, thuật ngữ biếng nhác/uể oải thường được thay thế bằng một thuật ngữ khác được sử dụng phổ biến hơn: sự lười biếng. Trên thực tế, sự lười biếng là một hệ quả hơn là một nguyên nhân. Khi một người ngồi không, nhàn rỗi, dửng dưng, chúng ta nói người đó lười biếng. Nhưng, như sự khôn ngoan của các tổ phụ sa mạc cổ xưa đã dạy, gốc rễ của sự lười biếng thường là biếng nhác, theo nghĩa đen từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “thiếu sự trông nom”.

Đây là một cám dỗ rất nguy hiểm mà chẳng phải đùa. Ai trở thành nạn nhân của nó thì giống như bị đè bẹp bởi ý muốn chết: người đó cảm thấy chán ghét mọi thứ; mối tương quan với Chúa trở nên nhàm chán đối với họ; và ngay cả những hành động thánh thiện nhất, những hành động từng sưởi ấm trái tim họ trong quá khứ, giờ đây dường như hoàn toàn vô dụng đối với họ. Họ bắt đầu nuối tiếc về thời gian trôi qua và tuổi trẻ không thể cứu vãn đã để lại đằng sau.

Biếng nhác được định nghĩa là “con quỷ giữa trưa”: nó tóm lấy chúng ta vào giữa ban ngày, khi sự mệt mỏi lên đến đỉnh điểm và những giờ phút phía trước dường như đơn điệu và không thể sống nổi. Trong một mô tả nổi tiếng, tu sĩ Evagrius thể hiện sự cám dỗ này như sau: “Mắt của người biếng nhác liên tục dán vào cửa sổ, và trong tâm trí anh ta tưởng tượng về những vị khách […] Khi đọc, người biếng nhác thường ngáp và dễ dàng bị cơn buồn ngủ khuất phục, anh ta dụi mắt, xoa tay và rời mắt khỏi cuốn sách, nhìn chằm chằm vào tường; sau đó lật lại cuốn sách, anh ta đọc thêm một chút […]; cuối cùng, cúi đầu, đặt cuốn sách xuống và chìm vào giấc ngủ chập chờn, cho đến khi cơn đói đánh thức và buộc anh ta phải quan tâm đến những nhu cầu của mình”; tóm lại, “kẻ biếng nhác không nhiệt tình thực hiện công việc của Chúa.”

Độc giả đương thời nhìn thấy trong những mô tả này một điều gì đó gợi lên gần với chứng bệnh trầm cảm, cả từ quan điểm tâm lý và triết học. Thực tế, đối với những người bị sự biếng nhác trói buộc, cuộc sống mất đi ý nghĩa, việc cầu nguyện trở nên nhàm chán, mọi sự chiến đấu dường như vô nghĩa. Nếu từ thời trẻ, chúng ta đã nuôi dưỡng những niềm đam mê thì giờ đây chúng có vẻ vô lý đối với chúng ta, những ước mơ không còn khiến chúng ta hạnh phúc. Vì thế chúng ta buông thả mình và xao lãng, không suy nghĩ, dường như đó là những lối thoát duy nhất: chúng ta muốn lơ mơ, muốn đầu óc hoàn toàn trống rỗng… Giống như một cái chết trước vậy, và thật tệ.

Đối mặt với thói xấu này, mà chúng ta nhận thấy là rất nguy hiểm, các bậc thầy thiêng liêng đã đưa ra nhiều phương thuốc khác nhau. Tôi muốn chỉ ra điều mà đối với tôi là quan trọng nhất và điều mà tôi gọi là sự kiên nhẫn của đức tin. Do sự biếng nhác, ước muốn của người ta là ở “một nơi khác”, để thoát khỏi thực tại, ngược lại chúng ta phải có can đảm để ở lại và đón nhận cái hiện tại, “ở đây và lúc này” của tôi, đón nhận hoàn cảnh của tôi như nó vốn là, sự hiện diện của Thiên Chúa. Các đan sĩ nói rằng đối với họ, phòng giam là người thầy tốt nhất của cuộc sống, bởi vì đó là nơi nói với bạn một cách cụ thể và hàng ngày về câu chuyện tình yêu của bạn với Chúa. Con quỷ biếng nhác muốn tiêu diệt chính niềm vui đơn giản này của cái “ở đây và lúc này”, sự kinh ngạc biết ơn này của thực tại; nó muốn bạn tin rằng tất cả đều vô ích, không có ý nghĩa gì, không có gì hoặc bất cứ ai đáng để quan tâm. Trong cuộc sống, chúng ta gặp những người biếng nhác, những người nói: “Cái này thật nhàm chán!” và chúng ta không muốn ở với người ấy; và người có thái độ nhàm chán thì nó cũng lây lan. Đó là sự biếng nhác.

Có bao người, vì sự biếng nhác, bị tác động bởi một mối lo chẳng vào đâu, đã dại dột từ bỏ con đường điều thiện mà họ đã theo đuổi! Đối diện với sự biếng nhác là một trận chiến quyết định, mà cần phải chiến thắng bằng mọi giá. Và đó là một trận chiến không trừ ai ngay cả với các vị thánh, bởi vì trong nhật ký của nhiều vị có một số trang kể lại những khoảnh khắc khủng khiếp, về những đêm tối đức tin thực sự, nơi mọi thứ dường như đen tối. Các vị thánh này dạy chúng ta kiên nhẫn bước đi trong đêm tối, chấp nhận sự nghèo khó của đức tin. Họ đã khuyến khích rằng, dưới áp lực của sự biếng nhác, hãy giữ mức độ cam kết nhỏ hơn, đặt ra những mục tiêu trong tầm tay hơn, nhưng đồng thời cũng phải kháng cự và kiên trì bằng cách nương tựa vào Chúa Giêsu, Đấng không bao giờ bỏ rơi chúng ta trong cơn cám dỗ.

Đức tin, bị dày xéo bởi thử thách của đêm tối, không mất đi giá trị của nó. Thật vậy, đó là đức tin đích thực, đức tin rất nhân bản, bất chấp mọi sự, bất chấp bóng đêm mù tối, vẫn khiêm tốn tin tưởng. Đức tin đó nằm ở trái tim, như than hồng ở dưới lớp tro. Nó luôn luôn còn đó. Nếu có ai rơi vào thói xấu này hay trong cơn cám dỗ biếng nhác, hãy tìm cách nhìn vào bên trong lòng mình và giữ lấy than hồng của đức tin và như thế tiến bước.