Tập sách là một tập hợp những suy tư về 3 Thông điệp và 5 Tông huấn được Đức Thánh Cha Phanxicô ban hành trong 10 năm đầu tiên của triều đại Giáo hoàng của ngài. Trong sự kiện này, Đức Hồng y Luis Antonio Gokim Tagle, quyền Tổng trưởng Bộ Loan báo Tin Mừng cho các Dân tộc, đã có bài phát biểu nói về lòng yêu mến của các tín hữu Trung Quốc đối với người kế vị Thánh Phêrô.

Đức Hồng y Luis Antonio Tagle, Quyền Tổng trưởng Bộ Loan báo Tin Mừng cho các Dân tộc  (@vaticannews)

1. Tín hữu Trung Quốc và giáo huấn của Đức Thánh Cha

Tôi cảm ơn Cha Antonio Spadaro, Dòng Tên, và toàn thể nhóm La Civiltà Cattolica, vì đã đi theo trực giác tuyệt vời hướng dẫn họ đến việc xuất bản tập sách này. Trực giác tuyệt vời mà tôi đang đề cập đến nằm ở chỗ cuốn sách này chắc chắn có thể thu hút được sự quan tâm của tất cả mọi người, những người có đức tin cũng như những người không có đức tin, như những người đã dành thời gian và sức lực để xuất bản cuốn sách này đã nói. Trong thông báo giới thiệu sách, chính họ đã tiết lộ niềm hy vọng của họ: họ đặc biệt hy vọng đến được với “các mục tử của dân Chúa. Các linh mục và giám mục, và do đó cả các giáo lý viên và những người có nhiệm vụ hướng dẫn các cộng đoàn”.

Có nhiều điều khiến chúng ta nghĩ rằng cuốn sách này sẽ được nhiều người, trong các cộng đồng Công giáo Trung Quốc, cả trong nước và các nơi khác trên thế giới, hoan nghênh, như một món quà thực sự. Nó sẽ được chào đón như một món quà được chào đón, một món quà đến đúng lúc.

Có một yếu tố ngay lập tức khiến tôi hình dung rằng cuốn sách sẽ được chào đón với lòng biết ơn sâu sắc ở Trung Quốc: yếu tố đó chính là tình yêu, sự trìu mến và tính trực tiếp, những điều mà các cộng đồng Công giáo Trung Quốc thực hành những gợi ý và chỉ dẫn mục vụ mà họ nhận được từ Giáo hội Roma và Giám mục của Giáo hội Roma (là Đức Thánh Cha). Người Công giáo Trung Quốc biết cách trân trọng những giáo huấn của Đức Thánh Cha.

Nhiều tin tức về Giáo hội ở Trung Quốc do hãng tin Agenzia Fides xuất bản đã cho thấy trong ít nhất 20 năm qua, các giáo xứ Công giáo Trung Quốc đã thực hiện hành trình hàng ngày của họ như thế nào, khi luôn tuân theo các gợi ý và hướng dẫn của Huấn quyền của người kế vị Thánh Phêrô. Đối với họ, đó là một món quà và một dấu hiệu của sự hiệp thông với Giáo hội hoàn vũ. Và họ thường tận dụng món quà này một cách sáng tạo và phù hợp với hoàn cảnh.

Ở Trung Quốc có cả một mạng lưới sống động, bao gồm các việc cầu nguyện, phụng vụ, giáo lý và các sáng kiến​​ mục vụ được truyền cảm hứng trực tiếp bởi giáo huấn của Đức Thánh Cha. Đó là một mạng lưới đan xen với đời sống Giáo hội hàng ngày của từng giáo phận và cộng đồng Công giáo Trung Quốc. Đó là một thực tại đức tin sống động và mãnh liệt, sống và diễn tả sự hiệp thông trong đức tin với đấng kế vị Thánh Phêrô và toàn thể Giáo hội hoàn vũ mỗi ngày, ngay cả khi nó thường bị các phương tiện truyền thông phớt lờ khi họ nói về Công giáo Trung Quốc.

Tôi có thể đưa ra rất nhiều ví dụ, bắt đầu từ các triều đại Giáo hoàng trước đây và đến triều Đức Thánh Cha Phanxicô, để chứng minh cho thấy những tham chiếu đến giáo huấn của Đức Giáo hoàng là nguồn sống hàng ngày trong đời sống mục vụ của các giáo xứ và giáo phận Công giáo ở Trung Quốc. Tôi sẽ không đưa ra cho quý vị tất cả những ví dụ có thể, nhưng tôi sẽ chỉ đề xuất một vài ví dụ, bắt đầu từ những năm cuối cùng của triều đại giáo hoàng của Thánh Gioan Phaolô II, bởi vì tôi biết tôi sẽ không làm quý vị chán và tôi tin rằng khi chúng ta nói về những ví dụ này, luôn luôn cần đề cập đến các tình huống cụ thể.

Những ví dụ

Năm 2004, khi Đức Gioan Phaolô II công bố Năm Thánh Thể, trong các Thánh lễ của nhiều giáo xứ Trung Quốc, các linh mục đã giải thích lý do của Năm Thánh Thể bằng cách bình luận về Tông thư Mane nobiscum Domine – Lạy Chúa xin ở lại với chúng con.

Vài tháng sau, khi Đức Gioan Phaolô II qua đời, tại các giáo xứ Trung Quốc, các tín hữu đã cầu nguyện cho Đức cố Giáo hoàng, và họ cũng đã cầu nguyện cho sự khởi đầu của triều đại Giáo hoàng của người kế vị ngài, Đức Biển Đức XVI.

Vào năm 2008, khi Đức Biển Đức XVI đưa ra sáng kiến ​​về một Năm đặc biệt kính Thánh Phaolô, các cộng đồng và giáo phận ở Trung Quốc đã phát động một loạt sáng kiến ​​đầy ấn tượng kính Vị Tông đồ Dân ngoại (và cần nhìn nhận rằng đề nghị của Đức Giáo hoàng không được đón nhận với sự nhiệt tình giống như ở những nơi khác trên thế giới). Các khoá học về thần học truyền giáo và các hội nghị về ơn gọi truyền giáo liên quan đến tất cả những người đã được rửa tội đã được tổ chức.

Cũng cùng sự quan tâm phấn khởi để kín múc thiện ích từ những gợi ý trong giáo huấn của Đức Giáo hoàng được thể hiện ở Trung Quốc khi Đức Biển Đức XVI cử hành Năm Linh mục. Ví dụ, tại giáo phận Kim Trung, vào cuối tháng 6 năm 2009, Thư của Đức Thánh Cha gửi cho các Linh mục đã được trình bày và nghiên cứu, trong khi Đức Giám mục Gioan Baotixita Vương Tấn đã tặng cho mỗi linh mục một cuốn sách bằng tiếng Hoa các tác phẩm của Thánh Gioan Maria Vianney.

Điều tương tự cũng xảy ra khi Đức Biển Đức XVI công bố Năm Đức Tin (11/10/2012 -24/11/2013). Tông thư Porta fidei – Cánh cửa đức tin – mà qua đó Đức Biển Đức XVI công bố Năm đặc biệt mới này, đã được đọc và khám phá trong một số ngày học tập được tổ chức tại các giáo phận, ví dụ như tại Nam Xương thuộc tỉnh Tứ Xuyên, trong khi tại các giáo phận như Phượng Tường, các khoá học chuẩn bị được tổ chức cho các giáo lý viên, những người “được gọi để loan báo Tin Mừng với sự dấn thân đặc biệt trong Năm Đức Tin.”

Tại giáo phận Liêu Ninh, trong thư mục vụ về Năm Đức Tin, Đức Giám mục của Giáo phận (Paolo Pei Junmin) đã khuyến khích các tín hữu đọc, suy niệm và đào sâu Kinh Tin Kính.

Ngay cả với Đức Thánh Cha Phanxicô, người Công giáo Trung Quốc thể hiện cách đơn giản mong muốn bước đi trong đức tin bằng cách tuân theo sự giúp đỡ và hỗ trợ đến từ giáo huấn của Đức Thánh Cha. Điều này đã được thấy rõ trong nhiều dịp, ví dụ như trong Năm Thánh Lòng Thương Xót. Nhiều người đã đi qua Cửa Thánh của các thánh đường. Và nhiều Giám mục đã công bố các thư mục vụ để nhắc lại những lời của Đức Thánh Cha Phanxicô về lòng thương xót.

Tôi muốn kể thêm một ví dụ mới đây: vào đầu tháng 5, tại giáo phận Hạ Môn đã bắt đầu một năm đặc biệt dành riêng cho việc dạy giáo lý và các giáo lý viên. Và tất cả những ai tham dự Thánh lễ đầu năm đặc biệt này đều được tặng một cuốn Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo bằng tiếng Hoa.

Tất cả những điều này là một dấu hiệu cho thấy ngay cả những tình huống khó khăn và đau đớn cũng đã củng cố tình cảm của người Công giáo Trung Quốc đối với Người kế vị Thánh Phêrô. Điều này cũng được thấy trong những tháng đầu tiên của đại dịch, khi tiếng nói và khuôn mặt của Đức Thánh Cha Phanxicô bước vào nhà của nhiều người Công giáo Trung Quốc mỗi ngày. Các nghi thức phụng vụ và giờ cầu nguyện được Đức Giám mục Roma cử hành được truyền chiếu trực tiếp mỗi ngày trong thời gian thử thách đó, khi các thành phố bị phong tỏa và dân Chúa không thể đi lễ. Các nhóm thanh niên Công giáo Trung Quốc, với kiến thức công nghệ, đã tìm cách đưa những hình ảnh về các Thánh lễ của Đức Giáo hoàng đến tận các ngôi nhà, với việc phiên dịch đồng thời các bài giảng của ngài sang tiếng Trung Quốc.

2. Đức Phanxicô và Trung Quốc

Tập sách được xuất bản là một món quà và món quà này cũng sẽ có thể xác nhận và củng cố tình cảm đặc biệt gắn kết Đức Thánh Cha Phanxicô với người Công giáo Trung Quốc và với tất cả người dân Trung Quốc. Tình cảm này đã được chính Đức Thánh Cha nhắc lại nhiều lần, ví dụ như trong Sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô gửi người Công giáo Trung Quốc và Giáo hội hoàn vũ vào ngày 26 tháng 9 năm 2018.

Trong Sứ điệp đó, ngoài những điều khác, Đức Thánh Cha Phanxicô cho biết rằng người Công giáo Trung Quốc hiện diện hàng ngày trong những lời cầu nguyện của ngài, và thay mặt cho toàn thể Giáo hội Công giáo, ngài bày tỏ lòng biết ơn và ngưỡng mộ “về món quà lòng trung thành của anh chị em, của sự kiên định trong thử thách, của niềm tín thác sâu xa vào sự Quan phòng của Thiên Chúa, ngay cả khi một số biến cố tỏ ra đặc biệt bất lợi và khó khăn.”

Trong Sứ điệp đó, Đức Thánh Cha Phanxicô cảm ơn đức tin của người Công giáo Trung Quốc, được đánh dấu bằng kinh nghiệm tử đạo, đồng thời nhắc lại rằng đức tin là kho báu “của Giáo hội tại Trung Quốc và của tất cả Dân Chúa lữ hành trên trái đất.”

Và đối với chính quyền Trung Quốc, ở tất cả các cấp, Đức Thánh Cha lặp lại rằng “Giáo hội ở Trung Quốc không xa lạ với lịch sử Trung Quốc, cũng không đòi hỏi bất kỳ đặc ân nào.”

3. Giáo huấn của Đức Thánh Cha Phanxicô và hành trình của Công giáo Trung Quốc

Có một yếu tố khác làm cho cuốn sách của tập san Civiltà Cattolica đáng được quan tâm đặc biệt đối với người Công giáo Trung Quốc, cũng như đối với nhiều đồng bào của họ không phải là Kitô hữu. Với giáo huấn của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô chỉ ra những nguồn mạch và kho tàng đức tin, đưa ra những gợi ý mục vụ và thiêng liêng, đồng thời đưa ra những lời khôn ngoan ngay cả khi đối mặt với những vấn đề, thử thách và đau khổ ảnh hưởng đến toàn thể gia đình nhân loại. Tất cả những điều này tạo ra tiếng vang lớn với tình trạng hiện tại của người Công giáo Trung Quốc. Và nhiều vấn đề được Đức Thánh Cha Phanxicô giải quyết trong giáo huấn xã hội của ngài cũng ảnh hưởng đến cuộc sống cụ thể của đồng bào của họ, những người chia sẻ với họ những kỳ vọng và mối quan tâm của xã hội Trung Quốc.

Đức Hồng y thêm: “Có thể tham khảo các tài liệu riêng lẻ để tham khảo một chút về điều này.”

Chúng ta đã thấy các giáo phận Trung Quốc đã nhiệt tình tham gia sáng kiến ​​của Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI để công bố Năm Đức Tin như thế nào.

Thông điệp Lumen fidei – Ánh sáng đức tin là kết quả của năm đó, cũng được đánh dấu bằng việc Đức Giáo hoàng Biển Đức từ nhiệm. Đây là một tài liệu được người Công giáo Trung Quốc yêu quý, cũng bởi vì ngay trong quá trình chuẩn bị, nó đã kết hợp con người của hai vị Giáo hoàng, Biển Đức và Phanxicô. Như quý vị còn nhớ, Đức Biển Đức gần như đã hoàn thành bản thảo đầu tiên của thông điệp về đức tin. Đức Thánh Cha Phanxicô đã đảm nhận và hoàn thành công việc đó, “trong tình huynh đệ của Chúa Kitô.” Cũng trong cuộc hành trình đặc biệt này của ngài, tài liệu đó nhắc lại một cách đặc biệt rằng nhiệm vụ của Người Kế vị Thánh Phêrô, của mỗi Người và tất cả những Người Kế vị Thánh Phêrô, là củng cố đức tin cho anh em mình.

Evangelii Gaudium – Niềm vui Tin Mừng – là Tông huấn hoạch định chương trình của Đức Thánh Cha Phanxicô, trong đó có những đoạn dường như được viết riêng để soi sáng và an ủi con đường của người Công giáo Trung Quốc trong những thập kỷ gần đây, ngay cả trong những chặng khó khăn và đau đớn nhất. Chúng ta hãy chỉ nghĩ đến bốn nguyên tắc nổi tiếng cho đời sống xã hội được đề xuất lại trong Tông huấn (Thời gian ưu việt hơn không gian; Hiệp nhất vượt qua xung đột; Thực tế quan trọng hơn ý tưởng; Toàn thể tốt hơn từng bộ phận). Tôi chỉ thêm một đoạn ngắn lấy từ đoạn 44: “Một bước nhỏ, giữa những giới hạn của con người, đẹp lòng Thiên Chúa hơn là đời sống mà bề ngoài có vẻ mực thước nhưng suốt ngày không phải đương đầu với những khó khăn nào đáng kể.” Trong đoạn đó, Đức Thánh Cha Phanxicô nói về lòng thương xót phải hướng dẫn công việc của các linh mục khi họ ban bí tích giải tội. Nhưng đây là những từ có thể gợi ý cách mà tất cả chúng ta nên nhìn vào hành trình của anh chị em Trung Quốc của chúng ta.

Tông huấn Amoris laetitia – Niềm vui của tình yêu – về tình yêu thương trong gia đình có thể được đọc và đón nhận với sự quan tâm đặc biệt ở Trung Quốc, nơi mà ngày nay, ngay cả một số thực hành đạo đức (nhân đức) bắt nguồn từ truyền thống Trung Quốc như lòng hiếu thảo đối với cha mẹ và kính trọng người già bị rơi vào khủng hoảng bởi sự tan rã theo sau các mô hình phát triển hoàn toàn bị chi phối bởi cuộc chạy đua kiếm tiền và bởi các lợi ích kinh tế. Ngay cả việc từ bỏ chính sách một con, theo một nghĩa nào đó, là một dấu hiệu báo động ở Trung Quốc về sự mất cân bằng xã hội liên quan đến các vấn đề của cuộc sống gia đình và các chính sách về gia đình.

Gaudete et Exsultate – Hãy vui mừng và hân hoan – Tông huấn về lời kêu gọi nên thánh trong thế giới đương đại, đã có tiếng vang sâu xa trong đời sống của nhiều người Công giáo Trung Quốc. Tại Trung Quốc, trong những thập niên gần đây, kho tàng đức tin Công giáo đã được lưu giữ và truyền từ người này sang người khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Điều này trước hết đã xảy ra qua rất nhiều nhân chứng thầm lặng và những người tuyên xưng đức tin. Những người đã làm chứng và đang làm chứng cho đức tin của mình không phải bằng những lời loan báo hay những sự kiện trọng đại, nhưng bằng sự đơn sơ, nhờ sức mạnh của các bí tích, giữa những vấn đề của cuộc sống thường ngày, bắt đầu ngay từ đời sống gia đình.

Laudato si’ và Querida Amazonia – Amazon yêu dấu – đề cập đến các vấn đề và mối nguy hiểm liên quan đến vấn đề môi trường, một vấn đề cũng là tình trạng khẩn cấp ở Trung Quốc. Sự phát triển kinh tế vượt bậc trong những thập kỷ gần đây ở Trung Quốc cũng dẫn đến các vấn đề môi trường ngày càng gia tăng ở nhiều khu vực, và hiện nay người dân ngày càng nhạy cảm hơn với các vấn đề sinh thái và những mối nguy hiểm đối với sức khỏe của mọi người. Đây là những mối nguy hiểm liên quan đến ô nhiễm môi trường, lây nhiễm và thực phẩm nhiễm độc.

Thông điệp Fratelli tutti kêu gọi nhìn nhận rằng tất cả mọi người là anh chị em vì họ là con của cùng một Cha. Thông điệp này, cũng được gợi hứng bởi Thánh Phanxicô, khẳng định thực tế này trong thế giới của chúng ta, thế giới bị tổn thương bởi điều mà Đức Giáo hoàng không còn gọi là “cuộc chiến từng mảnh”, bởi vì rõ ràng đó là một cuộc chiến toàn cầu. Thông điệp này được đưa ra sau nhiều năm chiến tranh văn hóa và chiến tranh vũ trang, và sau rất nhiều vụ thảm sát được thực hiện dưới danh nghĩa các ý thức hệ và ngôn từ tôn giáo. Thông điệp Fratelli tutti cũng được ban hành sau đại dịch. Và đại dịch cũng đã một lần nữa và mãi mãi cho thấy rằng không ai có thể tự cứu mình một mình, như Đức Thánh Cha Phanxicô viết.

Thông điệp Fratelli tutti nói rằng chính việc thừa nhận tình huynh đệ của tất cả mọi người không phải là một thuyết lý tưởng ngây ngô. Việc công nhận nhau như anh em là giải pháp thực tế duy nhất cho sự đối đầu, cho nền văn hóa lãng phí, bài ngoại, cho các kế hoạch thống trị tâm trí thông qua mạng xã hội. Chỉ khi công nhận nhau là anh chị em thì mới có khả năng thực tế duy nhất ngăn toàn bộ các dân tộc khỏi bị hỗn loạn và bị tiêu diệt bởi các chương trình được đưa ra để “tăng tốc Ngày tận thế”.

Thông điệp Fratelli Tutti cũng chỉ ra khả năng phát triển các mối quan hệ giữa các quốc gia và các dân tộc không chỉ dựa trên các cuộc đụng độ và thử sức để áp đặt sự thống trị của một người. Và điều này chắc chắn cũng có thể nhận được rất nhiều sự chú ý và quan tâm ở Trung Quốc. Tất cả chúng ta đều biết điều đó: trong một thời gian, nhiều nhà phân tích địa chính trị đã lặp đi lặp lại rằng chiến tranh đang được chuẩn bị giữa phương Tây và Trung Quốc. Và chúng ta cũng biết số phận của thế giới sẽ ra sao, nếu các nhà phân tích không nhầm.

Luis Antonio Gokim Tagle