Dọc theo sông La Ngà từ TT.Võ Xu hướng về thượng nguồn qua địa bàn xã Vũ Hòa (H.Đức Linh) đến xã Gia An (H.Tánh Linh, Bình Thuận) không khó để bắt gặp hàng chục tàu bơm hút cát nằm dọc hai bên bờ.

Những con tàu này không có số hiệu, gắn máy bơm công suất lớn nối với ống dài để bơm hút cát. Trên tàu có gắn thêm lưới sắt để lọc cát khi bơm từ dưới sông lên. Người dân có đất trồng cao su, hoa màu dọc sông La Ngà thường gọi những phương tiện này là “tàu ma”.

Người dân canh tác hai bên sông La Ngà lo lắng vì khai thác cát trái phép gây sạt lở

Trắng đêm theo dấu “tàu ma”

Ban ngày, những con tàu này neo dọc hai bên bờ sông, đến đêm bắt đầu di chuyển đi hút cát. Hoạt động khai thác cát trái phép mang lại nguồn lợi lớn nên nhiều “đầu nậu” không ngại bỏ tiền ra thuê người ngày đêm cảnh giới người lạ. Trong những ngày cuối tháng 7.2022, khi đi ghi nhận tình trạng khai thác cát trái phép trên sông La Ngà, nhóm PV Thanh Niên liên tục bị những người cảnh giới theo dõi. Khi phát hiện người lạ mặt đến khu vực khai thác, ngay lập tức những người cảnh giới báo tài công cho tàu ngừng hoạt động, các xe ben cũng dừng vào bãi lấy cát.

Tối 29.7, PV tiếp cận một tàu hút cát trái phép liền bị người cảnh giới (giả dạng đi câu cá) đến hỏi thăm và sau một cuộc gọi, chiếc tàu hút cát này lập tức di chuyển về hướng bãi cát của DNTN Xuân Trường và Công ty TNHH TMXD Minh Châu ở thượng nguồn. Các xe ben cũng dừng lại dọc bên đường, không vào bãi chở cát.

Khoảng 3 giờ 15 ngày 30.7, chúng tôi ghi hình một “tàu ma” hút cát trên sông La Ngà cách cầu Vũ Hòa khoảng 100 m hướng về bãi tập kết cát của DNTN Xuân Trường. Trên tàu có hai người đàn ông, một người điều khiển cho tàu tiến vào sát bờ, người còn lại cắm vòi xuống sông hút cát. Tiếng máy tàu, tiếng máy bơm và thiết bị tời ống hút cát gầm rú rền vang cả một khúc sông. Hút hơn 20 phút thì tàu đầy cát, liền kéo vòi hút rồi di chuyển đến bãi tập kết tạm nằm sát hàng cây cao su bên đường, cách vị trí bơm chừng vài chục mét. Trên bờ sông, một người đàn ông khác đi xe máy cảnh giới, liên tục quét đèn pin khi phát hiện xe máy của PV đến khu vực này. Cùng lúc đó, một xe ben hướng từ đường ĐT720 chạy đến và lùi đuôi xe vào hàng cây cao su nơi “tàu ma” đang đậu. Ngay lập tức, 2 người đàn ông trên tàu tiến hành bơm cát lên xe ben. Việc bơm hút cát từ tàu lên xe chỉ hơn 10 phút. Khi chiếc xe ben vừa rời đi, 2 người đàn ông tiếp tục quay tàu về vị trí sát cầu Vũ Hòa hút cát khoảng 20 phút, rồi cặp vào bờ bơm lên chiếc xe ben khác. Việc hút cát và đưa lên xe ben chở đi tiêu thụ cứ thế diễn ra cho đến lúc rạng sáng.

Theo ông Phạm Ly Kha, Phó phòng TN-MT H.Tánh Linh (Bình Thuận), hiện trên địa bàn chỉ còn 1 đơn vị còn giấy phép khai thác với 1 tàu sắt, nhưng theo ghi nhận của chúng tôi, chỉ tính đoạn sông La Ngà qua địa bàn huyện này có khoảng 15 tàu đang hoạt động.

Máy bơm và hệ thống ống hút cát trên tàu sắt  THANH NIÊN

Làm đường cho xe ben vào tận bãi cát lậu

Trong nhiều ngày đi dọc 2 bờ sông La Ngà, PV Thanh Niên ghi nhận cảnh máy bơm, đường ống, tàu công suất lớn… nằm la liệt. Chỉ vào một đường ống nhựa nối từ trên bờ xuống sông nằm bên vườn cao su thuộc xã Vũ Hòa, anh K., một người dân ở khu vực này, cho biết đây là điểm tập kết cát trái phép của ông N. “đầu bò” hoạt động từ lâu và mới nghỉ khoảng hơn 1 tháng nay. “Do chính quyền xã Gia An có lập chốt ngoài đường, gần cầu Vũ Hòa nên ông N. tạm nghỉ. Trên bờ, ông này còn đổ đá làm đường cho xe ben chạy đến điểm lấy cát”, anh K. nói.

Cách bãi của ông N. “đầu bò” khoảng 1 km là bãi cát của ông Đ. (ngụ xã Gia An). Ông Đ. cũng đổ đá làm đường trong lô cao su cho xe ben chạy vào lấy cát. Tại bãi này, có nhiều ống nhựa lớn nằm ngổn ngang trên vườn cao su. Đoạn tiếp giáp lòng sông La Ngà vẫn còn đường ống nhựa, một đầu cột chặt trên cây, đầu kia nằm dưới nước. Ống nhựa này dùng để hút cát từ tàu lên xe ben chở đi tiêu thụ.

Ban ngày, những con “tàu ma” neo dọc hai bên sông

“Tàu ma” phá nát sông La Ngà

Trước đó, ngày 19.7, PV Thanh Niên theo một chiếc xuồng từ TT.Võ Xu ngược lên thượng nguồn gần cầu Gia An (xã Gia An) dài hơn 10 km, ghi nhận 2 bên bờ sông La Ngà có nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng, trơ ra những bộ rễ cây cao su. Điểm sạt lở ít cũng vài mét, có nơi dài gần trăm mét. Nhiều cây cao su, xà cừ nghiêng ngả nửa trên bờ nửa dưới sông. Những điểm sạt lở nghiêm trọng nhất phải kể đến khu vực bãi cát của DNTN Xuân Trường, Công ty TNHH TMXD Minh Châu (hết hạn giấy phép khai thác – PV), cơ sở Tạ Quang Cầu (mới gia hạn giấy phép khai thác) và các điểm tập kết cát trái phép của ông N. “đầu bò”, Đ….

Gia đình bà V.T.B (45 tuổi) canh tác trên khu đất hơn 3 ha dọc sông La Ngà nằm trên địa bàn xã Vũ Hòa (H.Đức Linh), trồng các loại hoa màu, cao su, bức xúc cho biết: “Nhiều năm qua, các “tàu ma” hút cát ngày đêm, nhưng nhiều nhất là những tháng gần đây. Những con tàu công khai cắm vòi giữa sông hút hết cát rồi chạy sát khu đất của dân hút tiếp. Hoa màu nhà tôi trồng chưa kịp thu hoạch cũng bị sụp xuống sông”. Khu đất nhà bà B. cách bờ sông La Ngà khoảng 30 m, đã sụp xuống sông hơn 1.000 m². “Đất sụp đổ tan hoang mà họ không chịu dừng lại, vẫn lén lút hút trộm, nên bây giờ đất chỗ nhà tôi lở hàm ếch hết trơn, mỗi lần ra rẫy tôi không dám lại gần vì lỡ sụp xuống sông thì oan mạng. Nhiều hôm tôi đang hái rau mà nghe đất sụp đùng đùng đổ xuống sông La Ngà mà tay chân run cầm cập. Có hàng cây cao su ngay mé sông mà không dám đến cạo mủ vì khu đất này đang bị nứt do đất sụp”, bà B. lo lắng nói. (còn tiếp)