Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh giải trình về phát triển thủy điện gắn bảo vệ môi trường – Ảnh: Quochoi.vn

Giải trình về vấn đề phát triển thủy điện gắn với bảo vệ môi trường tại phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội chiều 4-11, ông Trần Tuấn Anh, bộ trưởng Bộ Công thương, cho hay hiện có 429 đập và công trình thủy điện, trữ nước 56 tỉ m3, công suất 20.000MW, chiếm 37% là nguồn năng lượng quan trọng.

Do đó, việc khai thác thủy điện có mặt tích cực hay hạn chế tùy thuộc vào quản lý, chính sách.

Thực tế, thủy điện đóng góp nguồn điện, phát triển kinh tế xã hội, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, có vai trò tích nước để cắt giảm và điều tiết lũ. Song ông cũng không phủ nhận tác động tiêu cực của thủy điện về môi trường, đất, nước, khí hậu, đời sống dân sinh.

“Tùy thuộc cách thức con người trong khai thác nguồn thiên nhiên. Việc tác động dòng chảy, đất, nguồn lợi thủy sản, tài nguyên là vấn đề. Cũng có chuyện thủy điện chiếm đất rừng tự nhiên, ảnh hưởng rừng đầu nguồn và chức năng của rừng trong phòng chống lũ bão” – ông Tuấn Anh nhìn nhận.

Do đó, ông Tuấn Anh nhấn mạnh thủy điện được Quốc hội quan tâm đặc biệt, đưa vào chuyên đề giám sát, thực hiện Nghị quyết 62 và công tác quản lý hồ đập thủy điện.

Hằng năm có quản lý kiểm tra giám sát đầy đủ về độ an toàn hồ đập, vận hành hệ thống, tham gia phòng chống thiên tai, phân cấp quản lý địa phương.

Về cấp phép dự án thủy điện, ông Tuấn Anh nói từ 2016 tuyệt đối không bổ sung bất cứ thủy điện nhỏ nào chiếm đất rừng tự nhiên.

Thực tế, diện tích chiếm dụng đất của dự án đã giảm, quy định là không vượt quá 10ha/MW nhưng thực tế chiếm dụng chỉ 1,9ha/MW, cho thấy thực thi chính sách chặt chẽ.

Về đánh giá hiệu quả dự án thủy điện, đặc biệt là nhỏ và vừa, Bộ trưởng cho hay đã đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án và 8 dự án thủy điện bậc thang. Ngoài ra, 213 dự án tiềm năng cũng được đưa ra khỏi quy hoạch.

Về vận hành thủy điện và an toàn hồ đập, ông Tuấn Anh nói hiện có nhiều quy định pháp lý liên quan điều chỉnh hoạt động thủy điện gắn bảo vệ phòng chống thiên tai, an toàn hồ đập, phân cấp và phân rõ trách nhiệm, quy trình.

Mặc dù các văn bản pháp lý được ban hành tương đối đầy đủ, song Bộ trưởng Công thương cũng thừa nhận không tránh khỏi chuyện một số địa phương thực thi còn bất cập.

Dẫn chứng như thủy điện Hố Hô năm 2016 xả lũ vượt quá mức về hồ, lực lượng chức năng xử lý kiên quyết, thu giấy phép hoạt động và phạt.

Đánh giá về thủy điện tác động tác động lũ bão, sạt lở đất trong thời gian vừa qua, ông Tuấn Anh lưu ý đều gắn chặt yếu tố thời tiết, tính dị thường và cực đoan của thời tiết. Lượng mưa lên tới hàng ngàn m/s, tạo ra tác động cấu tạo địa chất và điều kiện đất đai, gây ra sụt lở nghiêm trọng.

Không phủ nhận việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vật, địa chất có tác động của con người thông qua dự án thủy điện và dự án khác, song ông đề nghị trước diễn biến dị thường thời tiết, cần ứng phó, đưa ra cảnh báo sát hơn, có bản đồ cảnh báo sạt lở…

“Bộ Công thương sẽ tăng cường quản lý hiệu quả thủy điện, giảm bớt tác động thiên tai. Với các ý kiến góp ý của đại biểu, chúng tôi sẽ tiếp thu để tiếp tục siết chặt quản lý phát triển thủy điện, hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến môi trường” – ông Tuấn Anh nhấn mạnh.

Trước đó, đại biểu tỉnh Điện Biên Trần Thị Dung, ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cho rằng việc phát triển ồ ạt các thủy điện vừa và nhỏ cho thấy chưa có rào cản tích hợp để loại ra những dự án kém hiệu quả và tiềm năng rủi ro cao có thể dẫn tới một số hậu quả của việc phát triển thủy điện như phá vỡ sinh kế và mất rừng.

Theo bà Dung, việc phát triển thủy điện ảnh hưởng đến nguồn nước hạ lưu và sự vận chuyển của trầm tích thay đổi dòng chảy… Đặc biệt có tình trạng nhà đầu tư đã lợi dụng dự án thủy điện nhỏ để phá rừng, lấy gỗ thu lợi ngoài kiểm soát của chính quyền, gây tác động tiêu cực đến môi trường.

“Rõ ràng khung pháp lý về cấp phép thủy điện nhỏ cần được sửa đổi, bổ sung như phát biểu của Thủ tướng tại phiên thảo luận tổ, đó là phải xem xét vấn đề thủy điện nhỏ để tiếp tục hạn chế việc phá rừng. Rất mong sự quan tâm của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ” – bà Dung nói.