Một phụ nữ đi trên phố ở Rome, Ý ngày 21-7-2020 – Ảnh: REUTERS

Nghiên cứu đăng trên trang medRxiv.org – một trang web đăng tải sớm những nghiên cứu trước khi chính thức công bố trên các tạp chí khoa học, và chưa được cộng đồng khoa học đánh giá phản biện.

Nhóm nghiên cứu cho biết từ tháng 2 đến tháng 4-2020, họ đã thu thập 371 mẫu máu của các bệnh nhân nhiễm COVID-19 ở 12 tỉnh thuộc vùng Lombardy để truy tìm nguồn gốc các chủng virus SARS-CoV-2 và sự thay đổi trong gen của chúng.

Các mẫu máu được thu thập theo phương pháp ngẫu nhiên từ các bệnh nhân có triệu chứng nhẹ, trung bình và nặng. Có khoảng 7% mẫu máu không đạt chuẩn nên không thể cho ra trọn bộ gen đầy đủ của virus.

Lombardy là nơi xuất hiện ổ dịch COVID-19 sớm nhất ở các nước phương Tây và chiếm hơn 1/3 tổng số ca mắc COVID-19 của Ý. Đây là một trong những vùng giàu có nhất của Ý với các doanh nghiệp, cửa ngõ giao thông quốc tế, các khu đô thị sầm uất…

Giáo sư Carlo Federico Perno (Đại học Milan) – chủ nhiệm nghiên cứu, cho biết trình tự gen của virus sau khi được giải mã cho thấy chuỗi lây lan của dịch tại Ý không liên quan trực tiếp đến Trung Quốc.

Theo giáo sư Perno, virus corona chủng mới được các nhà nghiên cứu Trung Quốc cô lập và giải trình tự gen vào đầu tháng 1-2020. Đến ngày 20-2, ca nhiễm trong cộng đồng đầu tiên mới được nhà chức trách Lombardy xác nhận dù sự lây truyền trong cộng đồng đã diễn ra trước thời điểm này.

Các chủng virus được phân lập ở Ý thuộc về hai dòng riêng biệt, mỗi dòng chiếm đa số ở một số tỉnh. Nhưng cả hai dòng này đều không chứa các chủng virus được phân lập trong những tháng đầu tiên của vụ dịch ở Trung Quốc.

Ý đã cấm du khách đến từ Trung Quốc từ 31-1-2020 sau khi ghi nhận có 2 người Trung Quốc dương tính với virus corona ở Rome. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu của Viện Sức khỏe quốc gia Ý công bố vào tháng 6-2020, virus này đã xuất hiện trong nước thải ở Milan và Turin từ giữa tháng 12-2020.

Nghiên cứu mới này cho thấy có khả năng virus đã nhiều lần có mặt ở vùng Lombardy và các chủng virus này tạo nên một ổ dịch riêng biệt. Nhóm nghiên cứu suy đoán virus vào Ý từ Trung Âu – nơi chủng virus có đột biến tương tự được phát hiện. Quá trình xâm nhập của virus từ ngả này có thể xảy ra vào nửa cuối tháng 1-2020, với giả định rằng tốc độ biến đổi của virus tương đối ổn định mặc dù điều này có thể không xảy ra.

Nhiều nghiên cứu trước đây do các đơn vị khác nhau trên thế giới thực hiện cũng phát hiện các chủng virus corona mới không liên quan đến Trung Quốc.

Một nghiên cứu ở New York xác định chủng virus tại đây không đến từ Trung Quốc. Phát hiện này gây bất ngờ vì các nhà khoa học của chính phủ Mỹ thậm chí đã chú trọng lấy mẫu ở các khu phố người Hoa.

Báo cáo chung của Bộ y tế và Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ cách đây một tuần viết: chuỗi gen cho thấy có thể virus đến từ châu Âu hoặc một nơi nào khác ở Mỹ và sau đó bùng phát ở New York.

Một nghiên cứu của Viện Pasteur ở Paris tháng 5-2020 cũng xác nhận dịch bệnh COVID-19 ở Pháp không có liên hệ trực tiếp với Trung Quốc. Một nghiên cứu của Nga cũng xác nhận kết quả tương tự.

Tuy nhiên một nhà dịch tễ học làm việc cho một cơ quan chính phủ ở Bắc Kinh trả lời báo South China Morning Post rằng việc xác định nguồn gốc của virus dựa trên chuỗi gen có nhiều hạn chế. Mẫu thu được trong những môi trường không tốt như chất thải có thể không đạt chuẩn và khó có thể phân tích được trọn chuỗi gen.

Ngoài ra, rất khó dự đoán “tuổi” của một chủng virus từ các đột biến của nó vì những đột biến gen được phân lập sau trên cơ sở dữ liệu quốc tế không có nghĩa là nó “trẻ” hơn những chuỗi gen đã có trước đó. Rất có thể đột biến đã xảy ra từ lâu nhưng không được biết tới.